Натрий және оның маңызды қосылыстары

Садыкова Лилия Тлектесовна

Батыс Қазақстан облысы

Теректі ауданы

Ақжайық жалпы орта блімі беретін мектебі

Cабақтың тақырыбы : Натрий және оның маңызды қосылыстары.

Білімділік:   Оқушыларды натрий және оның қосылыстары туралы,

                  олардың периодтық жүйедегі орны,атом құрылысындағы

                  ерекшеліктері,алынуы,қасиеттері, олардың практикалық маңызы

                  туралы алған білімдерін жүйелеу.       

Дамытушылық: Қызықты сұрақтар беру арқылы оқушылардың әрі қарай өз

                   бетінше ізденуіне жол ашу. Миға шабуыл жасай отырып,

                   ой-өрісін арттыру.

Тәрбиелік: Оқушыларға топпен, өз бетінше ізденетін, жауапкершілікті

                  сезінетін саналы, өнегелі ұрпақ тәрбиелеу.Пәнаралық байланысты

                  қалыптастыру.

 Сабақтың

көрнекілігі: периодтық жүйе, карточкалар, презентация.

Реактивтер,

құрал-жабдықтар: натрий үлгісі, су, стакандар,фенолфталеин,натрий гидроксиді, тұз қышқылы, мыс сульфаты,сынауықтар.

Күтілетін нәтиже:

-Натрийдің таралуы,периодтық жүйедегі орнын анықтай алады.

-Натрий, калий қасиеттерін сипаттай білу

-Теориялық білімдерін жүйелеу,реакция теңдеулерін жаза білу

Сабақтың

барысы: І.Ұйымдастыру.

Оқушыларды конфет тарату арқылы 3 топқа топтастыру.

ІІ.Үй жұмысын тексеру.Тест жұмысы.

1.Сілтілік металдар қай топта орналасқан? А) І     Ә) ІІ     Б) ІІІ    В) ІV  
2. Сілтілік металдарды көрсет ? 
      А)F,CI,Br,I    Ә)Na,K,Li,Rb,Cs   Б)Ca,Mg,Ba,Sr      В)S,N,C,O
3. Сілтілік металдар қандай топшада орналасқан?     А) негізгі Ә) қосымша
4. Сілтілік металдардың валенттіліктері нешеге тең?А) ІІ   Ә) ІV    Б) І    В) ІІІ
5. Сілтілік металл деп аталуы неліктен? 
      А) сумен әрекеттескенде қышқыл түзеді 
      Ә) сумен әрекеттескенде тұз түзеді
      Б) сумен әрекеттекенде сілті түзеді.
6. Сілтілік металдардың ішінде ең жеңілі ?

А) Na      Ә) K        Б) Li        В) Rb

7. Электртерістілігі 0,9, ядро заряды +11-ге  тең қандай элемент?
      А) Na Ә) K Б) Li В) Rb

8.Төменде көрсетілген металдардың ішінде қайсысы ауада тез тотығады ?

А) Na        Ә) K        Б) Li      В) Сs

9.Аталған металдардың қайсысын керосин астында сақтайды?

А) Ғе          Ә) Сu     Б) Zn     В) Na

10.Төменде көрсетілген металдардың ішінде қайсысының атом радиусы үлкен ?

 А) Na      Ә) Rb       Б) Li        В) K

11.Галогендер қай топта орналасқан?        А) І   Ә) ІІ    Б) V    В) VІІ
12. Галогендердің ең сыртқы энергетикалық деңгейшесінде орналасқан валенттік  электрондар саны нешеге тең?                   А) 5  Ә) 2  Б) 7   В) 3
13. Галогендердің ішіндегі агрегаттық күйі газ болып келетіні? 
       А) Br  Ә) F,CI   Б) I   В) At
14. Галогендер металдармен әрекеттесіп не түзеді?
       А) қышқыл Ә) негіз Б) сілті  В) тұз

15.Галогендердің ішінде терісэлектрлігі жоғарысы ?

А) F  Ә) CI   Б) I   В) Br

16.Галогендердің ішінде молекулалық массасы жеңілі?

А) Br  Ә) CI   Б) I   В) F

17.Аз уақыт ғана пайда болып, ыдырап кететін тұрақсыз радиоактивті элемент ?

А) At  Ә) CI   Б) I   В) F

18.Бромның агрегаттық күйі :

А) сұйық  Ә)  қатты  Б) газ  В) плазма

Тест жауаптары:

1-а,2-ә,3-а,4-б,5-б,6-б,7-а,8-в,9-в,10-ә,11-в,12-б,13-ә,14-в,15-а,16-в17-а,18-а

Тест жұмысы өзара тексеріледі (бірін-бірі бағалайды)

Тестің критериі :

16-18 – «5»

11-15  -«4»

10-нан төмен- «3»

Бағалау парағы таратылады.

Аты-жөні	№1 тест	№2 Постер қорғау	№3 Теңдеу жазу	№4 Сәйкесін тап	№5 Кесте  толтыру	№6 Химиялық диктант	№7 сандар сөйлейді	№8  «Есепке кім жүйрік?»	Қорытынды.

   Қыстың жылымық ауа райында түрлі істерімен әйгілі, америка физигі және химигі Роберт Вуд (1868-1955ж) лабораториядан үйіне түскі асқа шығады.Оның жолы қара нәсілді адамдар тұратын кварталдан өтетін еді.Ал сол жолдың жағасындағы тротуарларда негрлер толып отырады.Жолмен өтіп бара жатырған Вуд әдейі қатты жөтеліп, жердегі шалшық суларға лабораториядан алып шыққан грек жаңғағы тәрізді затты лақтырып жібереді Сол кезде қатты қопарылыс беріліп, отты ұшқын шашырап,судың бетінде сары жалын пайда болды.

« Бұл шайтанның ісі»,-деп негрлер қатты шошынып шулап қашады.

Қандай зат туралы әңгіме болды ? Бұл сілтілік металл –натрий.

ІІІ.Жаңа сабақ.Сілтілік металл –натрий.Натрийдің қосылыстары.

Химиялық сергіту:

Тапсырма№1

(арабша “натрон”) - табиғи  сода   

1.Натрийдің периодтық жүйедегі орнына сипаттама бер.

 Периоды-...,тобы...,топшасы...

Атом құрамы: протон..., электроны..., нейтроны.... .

Атом құрылысы: 1s²2s²2p⁶3s¹

Қасиеттері: Nа – 1е = Nа тотықсыздандырғыш

Мағынаны тану.Топтық жұмыс.Ойлан,жұптас,бөліс.Постер қорғау

Барлығына дайындалуға 10 минут.

І- топ.табиғатта кездесуі

Кесте толтыру, презентациялау

Қазақстанның пайдалы қазбалар картасынан натрий қосылыстарын көрсету.

Минералдардың  атауы	Шоғырланған жері

ІІ- топ. Физикалық қасиеттері (топтастыру)

ІІІ –топ. Қолданылуы натрийдің және қосылыстарының ( суреттер сөйлейді),өнеркәсіптік алынуы.

(Мәтінмен жұмыс)

Мәтін.

1807 жылы ағылшын ғалымы Г. Дэви натрий гидроксидінің балқымасын электролиздеу арқылы таза металл натрийді  бөліп алды.Алғаш алған кезде тиімсіз, қиын жолмен алынған.1 жылдан кейін Гей-Люссак пен Тенар натрийді күйдіргіш натрды қатты қыздырылған темірмен әрекеттестіру арқылы алған.Бастапқы уақытта натрийді таза күйінде ешқайда қолдана алмаған.2 рет алюминий алу әдісіне қолданып көрген.Ал қазір натрийді қосылыстарының балқымасын электр тогымен ыдыратып алады.

Натрий-жасушада тек ион түрінде кездеседі.Ол негізінен сұйықтықтардың құрамында болады,гормондар синтезіне қатысады.

Презентациялауға 2 минут

 Натрийдің химиялық қасиеттері.6 минут

«Натрий гүлі» натрийдің жай заттармен әрекеттесуін әр топтан бір оқушыдан тақтаға жазғызу.

2Na + O₂ = Na₂O₂ натрий пероксиді

2Na + S  =Na₂S натрий сульфиді

 2Na+ H₂ = 2NaH натрий гидриді

2Na+ F₂ = 2NaF натрий фториді

Натрийдің күрделі заттармен әрекеттесуі.

Демонстрациялық тәжірибе.Натрийдің сумен реакциясы.

Na+H₂O₌NaOH+H₂

Видеокөрсетілім. Натрий ионы жалынының түсі.

Платина сымын алақанға тигізіп,жанарғының жалынына тигізсе натрий жалынына тән түс пайда болады,неліктен?

Мәтінмен өз бетімен жұмыс

Натрийдің маңызды қосылыстары

1.«Сәйкесін тап»

Натрий хлориді

 

Натрий карбонаты

 

Натрий сульфаты

 

Натрий гидрокарбонаты

 

Натрий нитраты

2.Кестені толтыр.

І-топ натрий гидроксиді, натрий карбонаты

Натрий қосылысының аталуы	Қосылыстың формуласы	Оларды қолдану

ІІ-топ натрий хлориді, натрий нитраты

Натрий қосылысының аталуы	Қосылыстың формуласы	Оларды қолдану

ІІІ-топ натрий гидрокарбонаты, натрий сульфаты.

Натрий қосылысының аталуы	Қосылыстың формуласы	Оларды қолдану

ІV.Бекіту.

Химиялық диктант.

1.Натрийдің сыртқы электрон қабатында ........ бар.

2.Натрий электронын оңай беріп жіберіп ........ болады.

3.Мирабилиттің формуласы..........

4.Натрийдің кристалл торы ...........

5.Сілтілік металдар ауада бірден оксидтердің татымен қапталады, сондықтан оны .........сақтайды.

6.Натрий ауамен әрекеттесіп ........ түзеді.

7.Натрий иондары жалынды ......... сары түске бояйды.

8.Натрийді оның қосылыстарының балқымасынан  .........  әсер ету арқылы алады.

9.Натрий сұйық күйде жылуды жақсы өткізеді, сондықтан оны ....... ретінде ядролық реакторларда қолданады.

10.Натрий сумен әрекеттесіп ....... түзеді.

Жауабы:

1.электрон

2.Тотықсыздандырғыш

3.Na₂ SO₄ *10H₂O

4.иондық

5.керосинде

6.пероксид

7.сары

8.электр тогымен

9.жылутасымалдағыш

10.сілті

 «Cандар сөйлейді» Берілген сандарды не білдіретіндігін анықтап айту.

2,64       2.8      7.9     97.7     0.97    1807  

        «Есепке кім жүйрік?»

-   Натрий хлориді құрамында натрийдің мөлшері    неше пайыз?

-   Натрий пероксиді құрамында натрийдің мөлшері неше пайыз?

-   Натрий сульфиді құрамында натрийдің мөлшері неше пайыз?

V.Қорытынды.Ой-түйін бүгін сабақтан не білдім.

VI.Бағалау парағымен оқушыларды бағалау.

Краткое описание документа:

Cабақтың тақырыбы : Натрий және оның маңызды қосылыстары.

Білімділік:   Оқушыларды натрий және оның қосылыстары туралы,

                  олардың периодтық жүйедегі орны,атом құрылысындағы

                  ерекшеліктері,алынуы,қасиеттері, олардың практикалық маңызы

                  туралы алған білімдерін жүйелеу.       

Дамытушылық: Қызықты сұрақтар беру арқылы оқушылардың әрі қарай өз

                   бетінше ізденуіне жол ашу. Миға шабуыл жасай отырып,

                   ой-өрісін арттыру.

Тәрбиелік: Оқушыларға топпен, өз бетінше ізденетін, жауапкершілікті

                  сезінетін саналы, өнегелі ұрпақ тәрбиелеу.Пәнаралық байланысты

                  қалыптастыру.

 Сабақтың

көрнекілігі: периодтық жүйе, карточкалар, презентация.

Реактивтер,

құрал-жабдықтар: натрий үлгісі, су, стакандар,фенолфталеин,натрий гидроксиді, тұз қышқылы, мыс сульфаты,сынауықтар.

Күтілетін нәтиже:

-Натрийдің таралуы,периодтық жүйедегі орнын анықтай алады.

-Натрий, калий қасиеттерін сипаттай білу

-Теориялық білімдерін жүйелеу,реакция теңдеулерін жаза білу