Обновленный урок по историй Казахстана на тему "Андроновская и Бегазы-Дандыбайская культура" (5 класс)

ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ ЖОСПАР

Ұзақ мерзімді жоспардың бөлімі: 5.1 Қазақстандағы ежелгі адамдардың өмірі			Мектеп: №202 Зейнолла Жарқынбаев атындағы орта мектеп
Күні: 19.10.2018 жыл			Мұғалімнің есімі: Нариман Айгүл Нариманқызы
Сынып: 5 «А»			Қатысқандар саны: ___	Қатыспағандар саны: ___
Сабақтың тақырыбы	Андронов және Беғазы-Дәндібай мәдениеттері (2 - сабақ)
Осы сабақта қол жеткі-зілетін оқу мақсаттары	5.2.1.1 - алғашқы адамдардың наным-сенімдерін сипаттау
Сабақ мақсаттары	Барлық оқушылар: • Қола дәуіріне жататын археологиялық ескерткіштерін біледі; • Андронов    және    Беғазы - Дәндібай    обаларындағы    жерлеу    ғұрпының  айырмашылығын ажыратады.
	Оқушылардың басым бөлігі: • Қола дәуірінің қос мәдениетін және олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын салыстырады, наным-сенімдерін  түсіндіреді.
	Кейбір оқушылар: • Беғазы-Дәндібай мәдениетін сипаттайтын 3 ерекшелікті анықтайды, зерделейді; • Ежелгі діни наным-сенімдердің мағынасын, әрекеттерін таниды және дәлелдейді.
Бағалау критерийлері	• Андронов пен Беғазы-Дәндібай мәдениеттерінің наным-сенімдерін айтады және ұқсастықтары мен  айырмашылықтарын салыстырады; • Орталық Қазақстанда жүргізілген археологиялық зерттеулерді біледі және Беғазы - Дәндібай ескерткіштерінің ерекшеліктерін анықтайды.
Тілдік мақсаттар	Оқушылар: • алғашқы адамдардың наным-сенімдерінің  ерекшеліктерін айтады (оқылым-айтылым); • жерлеу   ғұрпындағы   ұқсастықтар   мен   айырмашылықтарды   салыстырады   (оқылым-жазылым); • айтылған мәліметті тыңдайды (оқылым-тыңдалым); • мәтінмен жұмыс жасайды (оқылым). Пәнге қатысты лексика мен терминология: • Қорым - кладбище - cemetery; • Оба - курган - grave. Диалогқа/жазылымға қажетті тіркестер: • Мәдениеттің Беғазы және Дәндібай деп аталу себебі? • Құрылысы күрделі археологиялық ескерткіштер несімен ерекшеленді? • Беғазы-Дәндібай обаларындағы жерлеу ғұрпында андроновтық зираттардан қандай айырма-шылықтар болды?
Құндылықтарға баулу	• Оқушылардың шығармашылық және сын тұрғысынан ойлау қабілеттерін дамыту, қарым-қатынас жасау қабілетін нығайту, өз еліміздің мәдениетіне құрметпен қарауларын қалыптастыру, өмір бойы оқуға дайын болуларын дағдыландыру.
Пәнаралық байланыс	• Дүниежүзі тарихы, 5 сынып. /«Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ, 2017/. «Неліктен ежелгі адамдар Ласко үңгірінің қабырғаларына сурет салған» тақырыбы, 15 бет. •  География, 8 сынып / «Атамұра» баспасы. Алматы, 2012/. «Сарыарқа» тақырыбы, ___ бет.
Алдыңғы білім	«Андронов және Беғазы-Дәндібай мәдениеттері» тақырыбын өткенде «Андронов мәдениеті», «жертөле», «абыз», «кремация»  ұғымын біліп, түсінді.
Сабақтың кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған жаттығу түрлері				Ресурстар
Сабақтың басы 1 мин.	І. Психогимнастикалық жаттығу. «Балық» жаттығуы. Мақсаты: оқушылармен байланыс орнату, белсенді болу ниеттерін ояту,  жұмысқа уәждеу, оқуға қызықтыру. Алгоритм: Көлденең ұстаған сол қолымнан оң қолымды балық етіп «секіртемін», оқушылар «секірткен» сайын шапалақ соғады. Мұғалім сөзі: - Алдыңғы білімде андронов мәдениеті жайында және олардың негізгі кәсібі мал бағу мен егіншілік болғанын білдіңдер. Сондай-ақ өзең жағалауына жақын орналасқан тайпалар бидай, тары, арпа өсірген-дерін және өзеннен балық аулағандарын да білдіңдер. Ендеше біз де балық аулаймыз ба? КБ: «Мадақтау».
5 мин.	ІІ. «Суреттер сөйлейді». Алгоритм: 4 топқа алдыңғы білімге байланысты 4 сурет (карта, жертөле, мазар, өлген адам) таратамын. Оқушылар топпен бірлесе отырып суреттін негізгі идеясын түсініп, артында жазылған сөздерден тақырыпқа сай ойдын мазмұнын айтады. Дескриптор Бағалау түрі ♦ Суретке қарап негізгі идеяны түсінеді, анализ жасайды; ♦ «кілт сөздер» арқылы негізгі ойды болжайды; ♦ топпен бірлесе отырып талқы-лайды, шешім қабылдайды, баяндайды. Қалыптастырушы «Шапалақ» арқылы: ♦ өте жақсы - 3 шапалақ; ♦ жақсы - 2 шапалақ; - толықтыруды қажет етеді ♦ 1 шапалақ. 1).                2). 3).              4). 1.  Карта (туыс тайпалар, 1914 жыл, мал бағу мен егіншілік, төрт түлік, ет пен сүт, өсірген, аулаған); 2. Жертөле (жертөлелер, ошақ, шұңқыр, бөренелер мен тастар, қора-жай, тысқары); 3.  Мазар (жеке меншік, қоғамдағы беделі, мазарлары биік, дәулетті болғанын, ру-тайпа, абыздар); 4. Өлген адам (діни ғұрыптар, рулық зират, анасының құрсағында, ыдыстары мен киімдерін, кремация, көмірленген сүйек). КБ: «Шапалақ».				Интербелсенді тақта (Алгоритм жазылған слайд көрсетіліп тұрады) Кілт сөздер жазылған суретті тапсырма қағаздары
Сабақтың ортасы 1 мин. 3 мин. 2 мин. 1 мин. 3 мин. 5 мин. 5 мин. 4 мин. Сабақтың соңы 3 мин. 1 мин. 1 мин. 2 мин. (жазуға) 2 мин. (оқуға) 1 мин.	ІІІ. «Миға шабуыл» арқылы «Беғазы - Дәндібай деген қандай мәдениет деп ойлайсындар?» деген сауалмен идеяларды тудырып, оқушыларды пікірталасқа түсіремін. Алғашқы өз болжамдарын мәтінді оқу және бейнематериалды көру арқылы білген мәліметтерімен салыстыртамын, айырмашылығын сұраймын. Дескриптор     - Пікірталасқа түсіп ойларын еркін айтады;                           - Бейнематериалды көреді;                           - Мәтінді оқиды;                           - Мәліметтерді салыстырады;                           - Анализ жасайды. Мұғалім сөзі: - Бүгінгі біз  алғашқы адамдардың, яғни, қола дәуіріндегі адамдардың  наным-сенімдерін сипаттаймыз. Ол үшін Беғазы-Дәндібай мәдениетін оқимыз. Беғазы - Дәндібай деген қандай мәдениет деп ойлайсындар? (оқушылар пікірталасқа түсіп ойларын айтады); - енді бейнематериалды көріп алайық  (бейнематериалды көреді, тың-дайды); - алдарыңда оқулықтың парақшалары тұр, соның 34 бетінен   Беғазы-Дәндібай мәдениеті жайында не жазылғанын оқыңдар (мәтінмен жұмыс жасайды); - өздеріңнің болжамдарыңның көріп, оқыған мәліметтерден қандай айырмашылығы бар екен?  (анализ жасайды). КБ: «Мадақтау». ІҮ. Білу және түсіну. Оқушылар тақырыпты біліп, түсінулері және мәліметті саралай алу үшін слайд арқылы түсіндіремін. Мұғалім сөзі:  - Беғазы, Айдарлы, Дәндібай, Бұғылы қорымдарындағы зәулім тас кесенелер әлеуметтік сатыда жоғары тұрған көсемдерге салынған. Археологиялық қазба кезінде табылған әшекей бұйымдар, асқа арналған қыш ыдыстар жерленген адамның көзі тірі кезіндегі атақ-абыройын, әлеуметтік мәртебесінің жоғары болғандығын дәлелдейді. Ең үлкен обаның биіктігі 2 метрден асады, диаметрі 30 метр. Олардың құрылысы күрделі, үлкен, ауыр тастарды негізгі материал ретінде қолданған.    Беғазы-Дәндібай обаларындағы жерлеу ғұрпы андроновтық зираттардан өзгеше. Зираттарда қол-аяғы созылып, шалқасынан жатқызылып жерленген адамдардың қаңқалары кездеседі. Қыш ыдыстардың ернеуі үшбұрыш және сопақша ойықтармен безендірілген. Қабірлердегі ыдыс жанынан үй жануарларының сүйектері көп табылды. Марқұмның жанына жерлеу кезінде ет қойып, құрбандыққа мал шалынған. Бұның өзі қола дәуірінің соңында мал санының өсіп, шаруашылықтың ілгері басқандығының көрсеткіші. Беғазыдағы бай кесенелердің тағы бір ерекшелігі - діни ғұрыпқа қатысты заттарды қоюға, құрбандық шалуға арнайы орындар бар. Солардың бірінен жақсы сақталған найзаның қола ұшы табылды. Қазба жұмыстары кезінде тас тесенің табылуы бұл тайпалардың егіншілікпен де айналысқанын дәлелдейді. Бұдан тұрмыста қолданылған қола инелер, түйрегіш, біз табылған. Ү. «Кинометафора» әдісімен оқушыларға тақырыпқа сай  кинодан /деректі фильмнен үзінді көрсетіп, топтарға талқылау/зерделеу жасатамын. Дескриптор     - оқушылар  айтылған  мәліметтерге анализ жасайды                          (жеке жұмыс);                          - жұпта талқылайды (жұптық жұмыс);                          - топтық бірлескен жұмысқа қатысады (топтық жұмыс). Табыс критерийлері: • топтық бірлескен жұмыс үшін - 1 балл; • тапсырманың дұрыс орындалуы - 2 балл; • тапсырманың уақытылы орындағаны үшін - 1 балл; • постерді әр топ 1 мин. қорғаса - 1 балл. «Алып шаһар» публицистикасы ұсынған «Тарих таразысы» деректі фильмінен үзінді көрсетіледі (көрсетілу ұзақтығы: 3 мин.3 сек.).     1 топ -  /таным мен ойлау қабілеті төмен оқушылар/. Ұсынылатын тақырып: «Қола дәуіріне жататын Беғазы-Дәндібай ескерткіштері». Алгоритм: • кино/деректі фильм қарау; • үзіндіні талдау; • ортақ шешім қабылдау; • топтық жұмыс жасау және хабарлау. 2 топ - / таным мен ойлау қабілеті орта оқушылар/. Ұсынылатын тақырып: «Андронов пен Беғазы-Дәндібай мәдениеттері». Алгоритм: • Венн диаграммасын толтыру арқылы қола дәуірінің қос мәдениетін және олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын салыстыру. 3 топ - / таным мен ойлау қабілеті орта оқушылар/. Ұсынылатын тақырып: «Беғазы-Дәндібай ескерткіштерінің ерекшелік-тері». Алгоритм: • Беғазы-Дәндібай мәдениетін сипаттайтын 3 ерекшелікті анықтайды, сызба жасайды. 4 топ - /қабілетті оқушылар/. Ұсынылатын тақырып: «Алғашқы адамдардың наным-сенімдері». Алгоритм: • Суреттер бойынша ежелгі діни наным-сенімдердің мағынасын, әрекеттерін таниды; • Бейнеүзіндіні дәлел ретінде қолдана отырып, суреттер бойынша өз ойларын қорғайды. 1).   2). 3).   4). 5).   6). Топтардың өзін-өзі бағалауы: Табыс критерий бойынша топтар бірін-бірі бағалайды. Шапалақпен марапатталады:   І орын - 3 шапалақ;                                                                                       ІІ орын - 2 шапалақ;                                                                                       ІІІ орын -1 шапалақ. ҮІ. Жаңа білімді жинақтау. Орындауға: • Мәдениеттің Беғазы және Дәндібай деп аталу себебін 3 сөзбен түсіндіріңдер; • Құрылысы күрделі археологиялық ескерткіштер ерекшелігін 3 сөзбен ата (үлкен, ауыр тастар); • Беғазы - Дәндібай  обаларындағы  жерлеу  ғұрпының  андроновтық зираттарынан айырмашылықтарын 3 сөзбен ата. ҮІІ. Дәптерге жаздыратын терминдер: • Қорым - кладбище - cemetery; • Оба - курган - grave. ҮІІІ. «Үш М және Ә» тілдік және жеке тұлғалық рефлексиясы. Оқушылар сабақ барысында өзі жақсы орындаған үш мәселесін және келесі сабақтарда жұмысын жақсартатын бір әрекетті атайды. Үйге тапсырма. «Беғазы-Дәндібай» сөзіне  ментальді карта				«Беғазы-Дәндібай мәдениеті әлем назарында» https://www.youtube.com/watch?time_continue=47&v=Jt2a8Xi6ZMs Интербелсенді тақта (тақырып мәтіні жазылған слайд көрсетіліп тұрады) Ватман, түрлі-түсті маркерлер, интербелсенді тақта (таймер көрсетіліп тұруы тиіс) Табыс критерийлері жазылған кеспе қағаздар https://www.youtube.com/watch?time_continue=289&v=Amm3RduYhqA Қалыптастырушы бағалауға арналған тапсырма қағаздары «Алғашқы адамдардың наным-сенімдері» тақырыбындағы түрлі-түсті суреттер Интербелсенді тақта (диалогқа/жазылымға қажетті тіркестер слайдпен көрсетіліп тұрады) Интербелсенді тақта (жаңа сөздер үш тілде көрсетіліп тұрады) Рефлексия парақшалары Интербелсенді тақта (үй тапсырмасы жазылған слайд)
Саралау - Сіз қандай тәсілмен көбірек қолдау көрсетпексіз? Сіз басқаларға қарағанда қабілетті оқушыларға қандай тапсырмалар бересіз?		Бағалау - Сіз оқушылардың материалды игеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлап отырсыз?			Денсаулық және қауіпсіздік техникасын сақтау
• Оқушылардың таным мен ойлау деңгейіне қарай төрт топқа бөлемін: 1-ші топ (білу) - көрсетілген деректі фильмді тану арқылы оқушының есінде қалай сақталғанын тексеруге бағытталады. Мағлұмат пен деректерді еске түсіріп, топпен бірлесе отырып талдайды және хабарлама жасайды; 2-ші топ (түсіну) - оқу материалын түсінген-діктің ретінде Венн диаграммасы арқылы қос мәдениеттің ұқсастықтары мен айырмашы-лықтарын ажыратып, салыстырады; 3-ші топ (қолдану) -  оқушылар оқу материа-лын нақты жағдайда және мүлдем жаңа ситуацияда қолданады. Яғни, мәдениетті сипаттайтын 3 ерекшелікті анықтайды, сызба жасайды; 4-ші топ (талдау) -  оқушылар зерттеу ныса-нының құрылымын анықтайды, тура және жасырын (астарлы) мағынасы мен әрекеттерін танып, өз ойларын дәлелдер арқылы қорғайды.		• Оқушылар тапсырманы орындағаннан кейін олардың жұмыс сапасына жалпы: -  шапалақ арқылы баға беруді сұраймын; -  мадақтау арқылы бағалаймын. • Оқушылардың оқу мақсатына жетуі үшін олар жасауға тиіс қадамдарды немесе оны ұғыну деңгейін түсіндіруге: -  табыс критерийлерін пайдаланамын.			Сабақтың үш кезеңінде де техникалық қауіпсіздік ережелерін қадағалап отырамын.
Сабақ бойынша рефлексия Сабақ мақсаттары немесе оқу мақсаттары шынайы, қолжетімді болды ма? Барлық оқушылар оқу мақсатына қол жеткізді ме? Егер оқушылар оқу мақсатына жетпеген болса, неліктен деп ойлайсыз? Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме? Сабақ жоспарынан ауытқулар болды ма және неліктен?
Жалпы бағалау Сабақта ең жақсы өткен екі нәрсе (оқыту мен оқуға қатысты)? 1: 2: Сабақтың бұдан да жақсы өтуіне не оң ықпал етер еді (оқыту мен оқуға қатысты)? 1: 2: Осы сабақтың барысында мен сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістіктері/ қиыншылықтары туралы нені анықтадым, келесі сабақтарда не нәрсеге назар аудару қажет? 1.