"Олимпиада по осетинскому языку".5 класс.

1.     Хъуыдыйæдтæ  баххæст  кæнут миногæнтæй.

Ирыстоны  цæугæдæттæ сты…

Ирыстоны хъæдтæ сты…

2.     Лæвæрд  дзырдты къордтæй хъуыдыйæдта сараз æмæ сæ ныффысс.

Хæхтæ, бæрзонд,  фидынц, æрдз, нæ, сты.

Хихджын, бæлæстæ,сыфтæрджын, æмæ,  зайы, хъæдты, нæ.

3.     Ныффысс дарддæр дæхæдæг (5 хъуыдыйады)

Адæм тынг уарзынц Джеоргуыбайы бæрæгбон.

4.     Ратæлмац кæнут хъуыдыйæдтæ ирон æвзагмæ

Мне удалось закончить учебный год без троек.

Моему брату удалось прочитат  книгу за два дня.

5.     Саразут дзырдбæстытæ, фæрстытæй пайдагæнгæйæ.

Дугъы уайы (кæдæм?) …, …
Бар ратты (кæмæн?) … ,….
6.Темæ «Зымæг» ныффысут 5 хъуыдыйады
7 «Мæ уарзон дæсныйад.»

   
        2 вариант
1. Хъуыдыйæдтæ  баххæст  кæнут миногæнтæй.

Дзæуджыхъæуы скъолатæ сты ....
Мæ ныййарджытæ сты ….
2. Лæвæрд  дзырдты къордтæй хъуыдыйæдта сараз æмæ сæ ныффысс.
Фæзуат, Ирыстон, дих, у, конд, административон, аст, Цагат.
Зæхх, Ирыстон, суадон, у, хъæздыг.
3. Ныффысс дарддæр дæхæдæг (5 хъуыдыйады)
Адæм тынг уарзынц Джеоргуыбайы бæрæгбон
4. Ратæлмац кæнут хъуыдыйæдтæ ирон æвзагмæ
Руслан не выучил урок,но ему удалось избежать двойки.
Первая осетинская школа была построена в 1764 году в Моздоке.
5. Саразут дзырдбæстытæ, фæрстытæй пайдагæнгæйæ.

Сæрыстур у (кæмæй?) … , …
Тых кæны (кæуыл?) … ,…

6.     Темæ « Зымæг» ныффыссут 5 хъуыдыйады.
7. «Мæ уарзон дæсныйад».

Викторинæ  «Куыд зонæм Ирыстон».

Фæрстытæ  викторинæйæн:

1. Цæмæй хъæздыг сты Ирыстоны хæхтæ?

2. Ирыстон хонынц хæххон бæстæ, уымæн æмæ æрбынат кодта Кавказы цæгат фарсыл. Ирыстоны хæхтæй кæцы у бæрзонддæр æмæ цас у йæ бæрзæнд?  

3. Цавæр нæмттæ  сæвæрдтой ирон адæм   Хъазыбеджы хохыл?

4. Нæ дуканиты  уæй кæнынц алыхуызон суартæ.  Нæхимæ, Ирыстоны, чи гуыры, ахæм суартæй  се  ’хсæн цавæртæ ис?

5. Ирон адæмæй чи ссардта фыццаг Хъæрмæдоны суар?

6. Чи бацамыдта ирон адæмæн  Зæрæмæджы  суар?

7.Цал горæты ис Цæгат Ирыстоны? Ранымайут сæ.

8. Цавæр цæугæдæттæ нымад сты стырдæртыл Цæгат Ирыстоны?

9.   Ранымайут Ирыстоны цъититæн се стырдæртæ.  

10. Цæгат Ирыстоны хъæутæй  цалдæрæн  ис зайæгойты нæмттæ. Цавæртæ сты?

11.  Нæ республикæйæн ис бирæ сыхæгтæ. Цымæ, ныгуылæнырдыгæй та чи сты нæ сыхæгтæ?

12. Цал  районы ис Цæгат Ирыстоны? Кæцы сæ у æппæтæй стырдæр район?

13.   Цавæр хохæй райдайы йæ цыд Терк? Цавæр у йæ бæрзæнд?

14. Цавæр цæугæдæттæ кæлы Теркмæ?

15. Цавæр цæугæдæтты фæрстыл  арæзт æрцыдысты Ирыстоны горæттæ

Дзæуджыхъæу, Алагир, Ардон, Дигора, Мæздæг, Беслæн?

16. Ирыстоны  хæхтæй кæцытæ сты цъитиджын хæхтæ?

17. Ирыстон кæддæриддæр хъуыстгонд уыд йæ фæлладуадзæн бынæттæй. Абон та дзы кæцыты уадзынц сæ фæллад?

18. Цавæр цæрæгой нывгонд ис Ирыстоны гербыл?

19. Ирыстоны хъæдты цæрæгойтæн сæ егъаудæр кæцы у?  (Хаст æрцыд Ирыстоны Сырх чиныгмæ).

20.  Цавæр æрдзон цыртдзæвæн ис Ирыстоны?

21. Ранымайут Ирыстоны кæмтты нæмттæ.

I.      Фынгыл хистæрæн бадти урсбоцъо (?) зæронд лæг.

Арвыл алы рæтты ленк кæнынц зынгхуыз (?) урс (?)æмæ сау мигътæ.

Рагæйдæр Мæдинæйæн уыди даргъ (?) бæзджын (?) сау дзыкку.

Чысыл (?) дынджыр (?) рæстæмбис харбызтæ æвæрд уыдысты барæнты цур.

II.

Знон (æмбал) радтон чиныг.

(Чызг) балæвар кодтон дидинджытæ.

Маринæ (цæрын) хъæуы.

Бæлæсты сыфтæр (згъæлын) зæхмæ.

(Æз) ахуыдтон театрмæ.

III.

·        Контролон, нæ, абон, скъоладзаутæ, куыст, фыссынц.

·        Æфсымæр, ахуыр кæнын, мæ, къласы, æвдæм.

·        Хъæды, бирæ, сырдтæ, рæсугъд, цæры.

·        Кæрдæгыл, бадæм, цъæх, мах.

I. Фынгыл хистæрæн бадти урсбоцъо (?) зæронд лæг.

Арвыл алы рæтты ленк кæнынц зынгхуыз (?) урс (?)æмæ сау мигътæ.

Рагæйдæр Мæдинæйæн уыди даргъ (?) бæзджын (?) сау дзыкку.

Чысыл (?) дынджыр (?) рæстæмбис харбызтæ æвæрд уыдысты барæнты цур.

II.

Знон (æмбал) радтон чиныг.

(Чызг) балæвар кодтон дидинджытæ.

Маринæ (цæрын) хъæуы.

Бæлæсты сыфтæр (згъæлын) зæхмæ.

(Æз) ахуыдтон театрмæ.

III.

·        Контролон, нæ, абон, скъоладзаутæ, куыст, фыссынц.

·        Æфсымæр, ахуыр кæнын, мæ, къласы, æвдæм.

·        Хъæды, бирæ, сырдтæ, рæсугъд, цæры.

·        Кæрдæгыл, бадæм, цъæх, мах.

Карточкæ №1

Хъуыдыйæдтæ рафыссут, сбæрæг кæнут сын сæ хуыз, сæвæрут хъæугæ бæттæгтæ æмæ æрхæцæн нысæнттæ.

Хуры цæст йæ фæлмæн тынтæй рæвдауы бæстæ цард фæйнæрдæм абузы. Быдыртæ цъæх-цъæхид адардтой цæст сæм кæсынæй не `фсæды. Алыхуызон дидинджытæ цæстытыл хъазынц сæ адджын æмæ æхсызгон тæф рæвдауы фындзы хуынчъытæ.

Карточкæ №2

Хуымæтæг хъуыдыйæдтæй саразут вазыгджын хъуыдыйæдтæ бæттæгты руаджы æмæ сæ рафыссут. Æвæрут хъæугæ æрхæцæн нысæнттæ. Бирæстъæлфыты бæсты бафыссут æмбæлгæ дамгъæтæ.

Бæлццæ…æ бацахстой сæ бынæ…æ. Хæдтæхæг йæхи систа уæлдæфмæ. Дымгæ фæсабыр. Денджызы уылæнтæ нæма банцадысты.

Ацы хъуыдыйæдты комкоммæ ныхас баххæст кæнут авторы дзырдтæй. Хъæугæ æрхæцæн нысæнтт æвæрут, афтæмæй сæ рафыссут.

1. …Цæй-ма, мæ мызд мын!

2. …Гъе дзæгъæлхæтæг!

`Гас мын кæй баззадтæ

Абон дæхæдæг!

3. Цæй, ныр æвналон…

4. Каникулты ацæудзыстæм экскурсийы…

5. …Абон мах уыдыстæм фермæйы.

6. Ирон æвзаджы ис иуæндæс ныхасы хайы…

7. Цæуыл ныхас кодтат æмбырды?...

8. … Цы байтауай, уый æркæрддзынæ.

_____________________________________________________________

Ацы хъуыдыйæдты комкоммæ ныхас баххæст кæнут авторы дзырдтæй. Хъæугæ æрхæцæн нысæнтт æвæрут, афтæмæй сæ рафыссут.

1. …Цæй-ма, мæ мызд мын!

2. …Гъе дзæгъæлхæтæг!

`Гас мын кæй баззадтæ

Абон дæхæдæг!

3. Цæй, ныр æвналон…

4. Каникулты ацæудзыстæм экскурсийы…

5. …Абон мах уыдыстæм фермæйы.

6. Ирон æвзаджы ис иуæндæс ныхасы хайы…

7. Цæуыл ныхас кодтат æмбырды?...

8. … Цы байтауай, уый æркæрддзынæ.

5»_г_» къласы ахуырдзау

________________________

Олимпиадæ ирон æвзагæй 5-æм къласæн.

5.2. Цухгонд мыр фæнысан кæн (+).

	дж	ч	чъ
уалдзæ.ы
тæс.ы
мул.ы
лæ.ы
æвза.ы
чины.ы
зул.ы
кадæ.ы
зарæ.ы

6.2. Дæргъвæтин æмхъæлæсонтæ цы дзырдты фыссæм, уыдон фæнысан кæн (+).

хус.ар
сывæл.он
бæл.он
кæт.аг
æвз.аг
дис.аджы
хал.сартæ
цып.ар
хъæд.аг

6.5. Рæдыд цы дзырдты ис, уыдон фæбæрæг кæн (+).

сывæллæтæ
æмбæлттæ
уалон
нымæттæ
дæтæ
цыллæ
нылæг
хъæддаг
мыгаг

10.5. Дзырдтæ схемæмæ гæсгæ фæнысан кæн (+).

		^	¬^
иронау
сырдимæ
бакæнæгæн
хилæгыл
дзурæгмæ
бацæуæгæй
фæразоны
нывы
кусæгмæ

13.2. Номдарты  нымæц фæнысан кæн(+).

	Иууон нымæц	Бирæон нымæц
сабитæ
хур
æрсытæ
галуан
мæсгуытæ
горæттæ
гæлæбу
скъолатæ

14.2. Сæрмагонд номдартæ фæбæрæг кæн (+).

арсен
æррадон
мадхох
уынг
коцойтæ
умар
багаты
барон
чызг

15.3. Дзырд, цы фарстæн  дзуапп дæтты, уый фæнысан кæн (+).

	Цæмæй?	Цæмæн?
Сæныкк.. хизæнæй
Фесæфт йæ мад.
Баззади сидзæр..
Алы бон тад.
Бафсæды кæрдæг..
Бануазы дон,
Афтæмæй хъæлдзæгæй
Арвиты бон.

16.3. Миногонтæ сæ ас, формæ æмæ ад-мæ гæсгæ фæнысан кæн (+).

	ас	формæ	ад
стыр
маст
тымбыл
цæхджын
дæргъæццон
адджын
туаг
егъау
чысыл

17.1. Мивдисæгæй цы хъуыдыйæдтæ райдайынц, уыдон фæбæрæг кæн (+).

Хадизæт цæры горæты.
Æрæмбырд кодта Тугъан кадджытæ.
Мад балхæдта гогыз.
Араст доны былмæ Таймураз.
Дымдта уазал дымгæ.

18.2. Мивдисæджы æбæлвырд формæ кæцы хъуыдыйады ис, уый фæбæрæг кæн (+).

Фидар зоны шахмæттæй хъазын.
Тæрхъус амбæхст къутæрты æхсæн.
Фатимæйы фæнды Сатанайы хуызæн уæвын.
Мурат систа сæгуыты йæ хъæбысмæ.
Скъоладзауты хъæуы бирæ зонын.

19.1. Мивдисæджы афонтæ фæнысан кæн (+).

	нырыккон афон	ивгъуыд афон	суинаг афон
хъазыд
лæууыд
зары
фæцæуы
зилы
фысдзæн
аласта
кæсдзæн
кусдзæн

21.1. Хъуыдыйады хуыз фæнысан кæн (+).

	таурæгъон хъуыдыйад	фарстон хъуыдыйад	хъæрон хъуыдыйад
Дæ мад кæм кусы
Рувасы куыйтæ расырдтой
Рувас бакаст уæрыкмæ
Æнусмæ уæд сабырдзинад
Чи кæны нывтæ

I Куыд зонут ныхасы хæйттæ?

1. Алы зиллакк дæр  сахорут хъæугæ хуызæй: номдар – бурæй, миногон – кæрдæгхуызæй, мивдисæг – сырхæй.

2. Баиу кæнут зиллакк хъæугæ цыппардигъонимæ.

II  Дзырдбыд райхал æмæ базон бындурон дзырд.

1 2                                  3 4 5 6 1.     ныхасы хай, æвдисы предметы æууæл, миниуæг. 2.     сæ нысаниуæгмæ гæсгæ ныхмæвæрд дзырдтæ хонæм … 3.     дзурæм «мыр», фыссæм … 4.     дзырды хай; кæрон куы аппарæм, уæд баззайы … 5.     дзырды æнæивгæ хай. 6.     дзырдæн йæ ивгæ хай.

III Дзырдтæн бафысс сæ антонимтæ:

аразы –                                                                  хом –

даргъ –                                                                   туаг -  

зымæг –                                                                 бады -

Дзырдтæм бафысс сæ синонимтæ:

тыхджын –                                                            фыд (мясо) -

æхсарджын –                                                         сывæллон -   

æвзонг -                                                                 уарын (дождь) –

IV Ныффыссын радзырд лæвæрд райдианмæ гæсгæ.

Абон  мæ гуырæн бон у. Уыцы бон нæм æрбацæуынц ме `мбæлттæ. Вæййæм тынг хъæлдзæг…

Хибар куыст.

I вариант

1. Сараз номдарты бирæон нымæц:

сæр –

къах –

фæндаг –

карк –

разамонæг –

мæсыг –

куырой –

хæдзар –

2. Атасындзæг кæнут номдартæ: хæлар æмæ балтæ.

3. Текст рафыссут.

Иу лæг… уыд хæрæг æмæ бæх. Иу хатт фæндаг… иумæ фæцæйцыдысты. Хæрæг… уыдис бирæ хæссинæгтæ. Бафæллад æмæ дзуры бæх…

- Мæ уаргъ æгæр уæззау у, æмæ мын дзы иучысыл айс, кæннод æй нæ фæхæццæ кæндзынæн бынат… .

Бæх… кæд уаргъ нæ уыд, уæддæр нæ баххуыс кодта йе `мбал… .

Уалынмæ хæрæг йæ уаргъ нал фæрæзта æмæ ныммард.

Цæуы бæх уæззау уаргъ… æмæ йæхимидæг хъуыды кæны: «Хорз нæ бакодтон: хæрæг… куы бахуысс кодтаин, уæд нæ ныммардаид, стæй мæнæн дæр æнцондæр уыдаид».

·        цухгонд кæрæттæ бафыссут, сбæрæг кæнут сæ хауæнтæ;

·        баххах кæнут орфограммæты бын;

·        бæрæггонд хъуыдыйад равзарут хъуыдыйады уæнгтæм гæсгæ.

Хибар куыст.

II вариант

1.     Саразут номдарты бирæон нымæц:

хæринаг –

аргъау –

хур –

голлаг –

рудзынг –

зулкъ –

хид –

царм –

2.     Атасындзæг кæнут номдартæ къæлæу æмæ сырдтæ.

3.     Рафыссут текст.

Хур хæхт… ныттылди, фæлæ ма йæ тынтæ урссæр цъитит… цъуппыт… хъазыдысты. Адæм здæхтысты сæ хæдзæртт… . Адайы хохы хъæбысы мигътæ зивæггæнæг… сындæг хылдысты æмæ фæстаг хуры тынтæй сырх хъулон дардтой. Фæндаггонт… уæрдæтты цæлхыты къуыр-къуыр хъуысти дардмæ. Арв ссыгъта йæ бирæ мингай цырæгътæ. Барухс кодта бæстæ.

·        цухгонд кæрæттæ бафыссут, сбæрæг кæнут сæ хауæнтæ;

·        баххах кæнут орфограммæты бын;

·        бæрæггонд хъуыдыйад равзарут хъуыдыйады уæнгтæм гæсгæ.