10
класс
ОЛИМПИАДА
ПО МАРИЙСКОМУ ЯЗЫКУ
(Инструкция
по выполнению работы)
Олимпиада по марийскому
(государственному) языку состоит из четырех частей.
Часть 1 (аудирование)
включает 9 заданий, из которых первое на установление соответствия и 6 заданий
с выбором правильного ответа. На выполнение Части 1 отводится 15 минут.
Часть 2 (чтение)
включает 6 заданий, из которых 2 задания на установление соответствия и 3
задания с выбором правильного ответа. На выполнение заданий Части 2 отводится
20 минут.
Часть 3 (письмо) состоит
из двух заданий и представляет собой небольшую письменную работу. На выполнение
этой части работы дается 45 минут. Черновые пометки делаются прямо на листе с
заданиями (они не оцениваются), и только полный вариант ответа заносится в
Бланк ответов №2.
Часть 4 (говорение)
включает: высказывание по проблеме, диалог по ситуации. Время устного ответа –
10 минут на одного испытуемого.
Чистое время проведения
олимпиады на одного человека (без учета времени ожидания и инструктажа) 140
минут.
Рекомендуется выполнять
задания в том порядке, в котором они даны.
По окончании выполнения
заданий каждой части не забывайте переносить свои ответы в Бланк ответов.
Часть
1. Аудирование.
Задание
А1-А4.
|
Вы услышите 4 текста на разные темы. Установите
соответствие между текстами (1-4) и утверждениями, данными в списке А-Г.
Каждой цифре соответствует только одна буква. Запишите в таблицу буквы,
соответствующие выбранным Вами ответам. Полученную последовательность букв
перенесите в бланк ответов без пропусков и запятых.
|
А.
Тиде
кечым марий калыкым вия‰дымаште, наций семын к¢ш нºлтымаште
тыршыше-влак л¢меш палемдат.
Б.
«Йошкар кече» газет кызытсе республикысе савыктышлан негызым пыштен.
В.
Совет властьым ыштымеке у пайремым эртараш т¢‰алыныт.
Г.
Т¢нямбал к¢кшытыштº чапланен.
Задания А5-А9
|
Прослушайте
текст и выполните приведенные ниже задания, выбрав один из предложенных
вариантов ответа.
|
А5. Телымсе Физкультур
пайрем икымше гана кунам эртаралтын?
а) 1927 ий май
тылзыште
б) 1920 ий март тылзыште в)
1927 ий март тылзыште
А6. 1938-ше ийыште Марий Элын ечызыже-влак
Всесоюзный та‰асымаште могай верым налыныт?
а) икымше
верым б)
кумышо
верым
в) кокымшо верым
А7. Ече спорт дене
пºръе‰-влак коклаште икымше спорт мастер мемнан кундем гыч кº лийын?
а) Валерий
Исаев
б) Николай
Смоленцев
в) Даниил Соколов
А8. ™дырамаш кокла гыч ече спорт дене икымше
спорт мастер кº лийын?
а) Елена
Тихомирова
б) Валентина Кондратьева в)
Нина Селюнина
А9. Мемнан кундемыште
ече спорт кунам вия‰аш т¢‰алын?
а) 1918
ийыште
б) 1921 ийыште в)
1920 ийыште
Часть 2. Чтение.
|
Прочитайте текст,
выполните задания, выбрав один из 4 предложенных вариантов.
|
Задание
В1.
Т¢нямбал
поянлык аралалтеш.
Царевококшайскыште
икымше общественный книгагудым 1877 ийыште почыныт. Тудым эн ончыч Таланцевын
кок пачашан колоннан пºртыштыжº вера‰дыме улмаш. Тиде пºрт исторический
памятник лийшаш ыле. Но тудым 1978 ийыште пуженыт.
Книгагудышто ончыч книгам
купеч, врач, исправник, туныктышо-влак налыныт. Тунам книга пеш шерге лийын.
Книгам лудаш налмылан оксам т¢леныт. Сандене шагал е‰ книгам лудын кертын.
Варажым книгагудым вес
вере кусареныт. Но 1923 ий 19 майыште книгагудышто пожар лийын. Чыла книга й¢лен
пытен. Лудшо-влакын кидыште улшо книга-влак веле кодыныт.
Совет власть жапыште
книгагудын пашаже вия‰аш т¢‰алын. У отдел-влакым почыныт. Кугу Отечественный
сар жапыште Государственный оптический институтын да Ленинградский
военно-воздушный академийын пашае‰ышт книгагудысо книга-влак дене пайдаланеныт,
шкеат книгагудым пойдараш полшеныт.
Кызыт республикысе шанче
книгагудо С. Г. Чавайнын л¢мжым нумалеш. Тудо А.С. Пушкин л¢меш уремыште
верлана. Тудо шанче р¢дерыш савырнен. Тыште т¢нямбал уш поянлык аралалтеш.
А.
1)
Царевококшайскысе книгагудо чодырапромышленник
Чулковын пºртыштыжº лийын.
2)
Царевококшайскыште книгагудым 1877 ийыште
почыныт.
3)
Таланцевын пºртшым 1987 ийыште пуженыт.
4)
Кажне е‰ книгагудышто книгам налын кертын.
Б.
1)
Книгам налын лудмылан оксам т¢лыман улмаш, сандене кажне е‰ книгам налын кертын
огыл.
2) 1932 ийыште книгагудышто пожар
лийын. 3) Совет власть жапыште
книгагудым петыреныт. 4) Ожно книга шулдо
лийын.
В.
1)
Кугу Отечественный сар жапыште Йошкар-Олашке
толшо шанчызе-влак книгагудым пойдараш полшен огытыл.
2)
Шанче книгагудо Йошкар-Олан Кремлевский
уремыштыже верлана.
3)
С. Г. Чавайн л¢меш книгагудо кызыт шанче
р¢дерлан шотлалтеш.
4)
Книгагудышто т¢нямбал поянлык огеш аралалт.
Задание
В2. Первый абзац из текста «Т¢нямбал поянлык
аралалтеш» переведите на русский язык.
Задание
В 3
|
Прочитайте
текст, выполните задания, выбрав один из 4 предложенных вариантов. Озаглавьте
текст.
|
___________________________
Икымше марий ¢дырамаш
с¢ретче Елизавета Дмитриевна Атлашкина Звенигово районысо Кугу Шигак ялыште
1879 ийыште шочын. Ушым шындыше 25 ияш ¢дыр Пензысе художественный училищышке
тунемаш пурен. Кугыжан власть жапыште калыклан шагал палыме, умылыдымо профессийым
ойырен налын. Училищым пытарымеке, самырык специалист шочмо кундемышкыже
пºртылын. Шочмо кундемын п¢рт¢с поянлыкше да калыкын илышыже нерген тудо
с¢ретлен. Шке пашаже-влакым Елизавета Дмитриевна пеледышан олыкышто, чодыраште
возен.
Национальный краеведческий
тоштерыште Елизавета Дмитриевнан т¢рлº жапыште, т¢рлº ийлаште возымо коло наре
пашаже аралалтеш. «М¢кш отар», «Шоле‰ер ял», «Рвезе» да моло с¢ретше-влак
калыклан моткоч лишыл улыт. Эн кумдан палыме радынаже – «Пугачев в марийской
деревне» (1957). Тудын пашаже-влак шуко гана республикысе выставкылаште
ончыкталтыныт. Елизавета Дмитриевна искусствылан уло вийжым да моштымашыжым
пуэн.
Какие
из указанных предложений соответствуют содержанию данного текста? Номер
правильного ответа обведите кружочком.
А.
1) Елизавета Дмитриевна
Атлашкина – икымше марий ¢дырамаш-с¢ретче.
2) Елизавета Дмитриевна
Волжский районышто шочын.
3) Тудо Оза‰ оласе
художественный училищыште тунемын.
4) Елизавета Атлашкина
шке с¢ретше-влакым шочмо кундемын п¢рт¢сшº да калыкшылан пºлеклен.
Какие
из указанных предложений не соответствуют содержанию данного текста? Номер
правильного ответа обведите кружочком.
В.
1) 1967 ийыште
Елизавета Дмитриевна «Пугачев в марийской деревне» с¢ретым возен.
2) С¢ретчын пашаже-влак
шуко гана республикысе выставкыште лийыныт.
3) Национальный
краеведческий тоштерыште Елизавета Дмитриевнан т¢рлº жапыште, т¢рлº ийлаште
возымо кумло наре пашаже аралалтеш.
4) Икымше марий ¢дырамаш
с¢ретче искусствылан уло вийжым да моштымашыжым пуэн.
Часть 3.
Письмо.
С1. Спишите, правильно
употребите окончания слов в тексте.
Походыш.
Май, тылзе, пытартыш,
кечылаже. Вашке, ке‰еж, каныш, т¢‰алаш. Ме, класс, дене, поход, каяш, кутыраш,
келшышна. Сандене, урок, деч, вара, палатке, шогалташ, тулолто, чын, ылыжташ,
компас, кучылташ, тунемаш, кошташ. Тиде, мыланна, физкультур, дене, туныктышо,
каласкалаш.
Теве, кумло, май, толын,
шуаш. Рвезе-влак, кол, кучаш, э‰ыр, погаш, ¢дыр-шамыч, модаш, мече, бадминтон,
налыныт. Миша, палатке, нумалаш, пуаш, тудо, эн, патыр. Федя, ведра, налаш,
Толя, чайник. Чыла, ямдылаш, корно, тарванышна.
С2. Порассуждайте на
тему: «Марий Элыште илыме шуэш» (10-12 предложений).
Часть
4. Говорение.
Составьте
монолог по предложенным темам по выбору:
1)
«Компьютер мыйын илышыштем»
2)
«Мыйын йöратыме идалык жапем»
3)«Марий
йылме школышто»
Составьте
диалог по выбору:
1)
«Школысо тоштер воктене»
2)
«Кино афиша воктене»
3)
«Шанче книгагудо воктене»
Тексты
для аудирования.
А1-А4
1. Марий кундемыште
печать историй тачысе «Марий Эл» газет гыч т¢‰алын. Тиде савыктышлан негызым
пыштыше семын кужу жап «Йошкар кечым» шотленыт. Тудын икымше номерже 1918
ий 1 октябрьыште лектын. Но марла газет тылеч ончычат савыкталтын. Тале просветитель
П.П.Глезденев эше 1915 ийыште «Война увер» газетым лукташ т¢‰алын. 1917 ийысе
революций деч вара Юл кундемысе моло калык-влак дене пырля марий калыкат
помыжалтын, шке п¢рымашыже верч тургыжланаш т¢‰алын. Тудо пагытыште чолга е‰-влак
(В.М.Васильев ден П.П. Глезденев) «™жара» газетлан илышым пуат. Тудын икымше
номерже 1917 ий 7 сентябрьыште савыкталтын.
2. Марий республикыште
Йошкар пеледыш пайрем икымше гана 1920 ийыште Шернур поселкышто эртен. Ондакше
тудо шкеж дене шошо агам мучашлыме деч вара марий-влакын пайремлыме Агавайрем
ден Семыкым вашталтен. Тыге Пеледыш пайрем илыш радамыш пурен. 1965 ий гыч т¢‰алын
Пеледыш пайремым ий еда июнь тылзын кумышо рушарнянже эртарат. Тыге
республикынан чыла лукыштыжат – села ден яллаште, поселко ден олалаште -
шошо агам сайын эртарен колтымо деч вара пашаче калык пайремыш погынен.
Кызытсе саманыште республикыште Пеледыш пайремым Российын кечыже дене пырля 12
июньышто эртарат.
3. Марий т¢рын
сылнылыкшым чыланат палат. Латкандашымше курымышто Петр I кугыжа
Санкт-Петербург олаште шке шотан тоштерым почын. Тушко марий-влакын т¢рлыман
вургемыштат логалын. А латиндешымше курымышто марий т¢р Российыште веле огыл,
Европышто да Америкыште лийше т¢нямбал выставкыштат чапланен. Марий калыкын
т¢рлеман вургемже таче кечынат т¢ня мучко чаплана. Калыкын сºрастарыме
вургемже вия‰ын толмым ончыкташ «Марий вургем пайрем» эртаралтеш. Икымше
гана тудо 2000 ийыште лийын. Пайремын участникше-влак ий гыч ийыш ешаралтыт.
4. Марий калыкын
ш¢м-чонжым, уш-акылжым вия‰дыше шуко патыр-влак лийыныт. Нуным шарныме л¢меш
республикыште 26 апрельыште Марий талешке кече эртаралтеш. Калыкын
историйыштыже келге кышам коденыт Чумбылат, Акпарс, Болтуш, Чоткар, Мамич Бердей,
Мирон Мумарин, Акпатыр. Курымла эртымеке, марий талешке-влак мемнан чоныш
сылнымут литератур гоч пºртылыныт. Но талешке – тиде сарыште кредалше гына
огыл. Шке илыш-корнышт, пашашт дене сай кышам кодышо, марий калыкым
вия‰дымаште, наций семын к¢ш нºлтымаште тыршыше-влакат талешке улыт. Нунын
коклаште С. Чавайн, В. Колумб, В. Мухин-Сави, Й. Кырла да молат.
А5-А9
Ече
корно торашке шуйна.
Марий Элыште ече спорт
1920-шо ийыште вия‰аш т¢‰алын. Эн ончыч телымсе Физкультур пайрем 1927-ше ий
март тылзыште эртаралтын.
1938-ше ийыште Моско
олаште Всесоюзный та‰асымаш лийын. Шуко коллектив коклаште Марий Элын
ечызыже-влак кугу се‰ымашыш шуыныт: кумышо верым налыныт. Волжский район
Пºтъял гыч В.И. Кондратьева посна участник-влак коклаште икымше верыш лектын.
1940 ийыште ял-озанлык
выставкылын пºлеклалтше Всесоюзный та‰асымаш эртен. Марий Элын чапшым аралаш
Косолоп кундем «За оборону» колхоз гыч ечызе-влак каеныт. Та‰асымаш гыч
кокымшо верым налын пºртылыныт.
Марий кундемыште ече
спорт дене пºръе‰-влак коклаште икымше спорт мастер Даниил Петрович Соколов
лийын.
™дырамаш-влак коклаште
Елена Тихомирова икымше спорт мастер лийын.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.