11
класс
ОЛИМПИАДА
ПО МАРИЙСКОМУ ЯЗЫКУ
(Инструкция
по выполнению работы)
Олимпиада по марийскому
(государственному) языку состоит из четырех частей.
Часть 1 (аудирование)
включает 9 заданий, из которых первое на установление соответствия и 6 заданий
с выбором правильного ответа. На выполнение Части 1 отводится 15 минут.
Часть 2 (чтение)
включает 6 заданий, из которых 2 задания на установление соответствия и 3
задания с выбором правильного ответа. На выполнение заданий Части 2 отводится
20 минут.
Часть 3 (письмо) состоит
из двух заданий и представляет собой небольшую письменную работу. На выполнение
этой части работы дается 45 минут. Черновые пометки делаются прямо на листе с
заданиями (они не оцениваются), и только полный вариант ответа заносится в
Бланк ответов №2.
Часть 4 (говорение)
включает: высказывание по проблеме, диалог по ситуации. Время устного ответа –
10 минут на одного испытуемого.
Чистое время проведения
олимпиады на одного человека (без учета времени ожидания и инструктажа) 140 минут.
Рекомендуется выполнять
задания в том порядке, в котором они даны.
По окончании выполнения
заданий каждой части не забывайте переносить свои ответы в Бланк ответов.
Часть
1. Аудирование.
Задание
А1-А4.
|
Вы услышите 4 текста на разные темы. Установите
соответствие между текстами (1-4) и утверждениями, данными в списке А-Г.
Каждой цифре соответствует только одна буква. Запишите в таблицу буквы,
соответствующие выбранным Вами ответам. Полученную последовательность букв
перенесите в бланк ответов без пропусков и запятых.
|
А.
Тиде мланде поянлык олтыш семын кучылталтеш.
Б.
Уржа кинде – тамле да пайдале кочкыш.
В.
Кайыкигылан эн тамле ава шºр.
Г.
Й¢штº телым илен лекташ ончыч погымо коя полша.
Задания А5-А9
|
Прослушайте
текст и выполните приведенные ниже задания, выбрав один из предложенных
вариантов ответа.
|
А5. Ожно руш калык марий калыкым кузе л¢мден?
а) курык
марий
б) олык
марий
в) черемис
А6. Могай калыкым суоми маныт?
а)
венгр
б)
финн
в) мордва
А7. Руш калык могай л¢ман лийшаш ыле?
а) тюрк б)
славян
в) булгар
А8.Марий калык кунам марий л¢мым налын?
а) революций деч
вара
б) революций деч
ончыч
в) шукерте ожно
А9. Могай калык шке л¢мжым арален коден кертын
огыл?
а)
чуваш б)
эскимос
в) марий
Часть 2. Чтение.
|
Прочитайте текст,
выполните задания, выбрав один из 4 предложенных вариантов
|
Задание
В 1.
Пºрт
да пачер
А. Ме
Йошкар – Олаште илена. Ончыч ме олан р¢дыштыжº
кок пачашан изирак пºртыштº
илышна. Икмыняр ий ожно мемнан илыме уремым кумда‰дышт
да чыла тошто пºрт-влакым пужышт. Мыланна
Гомзово районышто у пачерым пуышт. Автобус да троллейбус остановко деч м¢ндырнº
огыл.
Б.
Мемнан пºртна вич пачашан.
Пачерна кумшо пачашеш верланен. Тудо кум пºлеман:
кочмывер, мыйын пöлемем, ача-аван малыме пºлемышт
да зал. Чыла кум пºлем омса коридорыш лектеш.
Ванный да туалет йо‰гыдо улыт. Ача - аван
малыме пºлемышт волгыдо да сºрал.
Пачерна чыла шотыштат йºнан, пеш кугу да йо‰гыдо.
Пуч дене шокшо в¢д толеш, газ уло.
Окна-влак кечывалвелышке да эрвелышке ончат.
В.
Пачерыште эн кугу пºлем – зал. Покшелне ¢стел
да икмыняр п¢кен шинча. Шолаште – стенке,
туштак – телевизор. Пурлаште – диван, кок кресле. К¢варыште
кугу к¢жгº ковер кия. Пырдыжыште
шагат кеча. Пºлемым электротул
волгалтара. Омса ваштареш – кугу окна да балконыш омса. Ке‰еж
гоч мемнан балконышто т¢рлº сылне пеледыш
кушкеш.
Какие
из указанных предложений соответствуют содержанию данного текста?
А .
1)
Ожно ме Гомзово районышто илышна.
2) Ме
Гомзово районышто кок пачашан изирак пºртыштº
илена.
3) Ме
олан р¢дыштыжº илена.
4)
Кызыт ме Гомзово районышто илена.
Б.
1)
Мемнан пºртыштº чылаже вич пачер
уло.
2)
Мемнан пºртыштº пачер - влак
чыла шотыштат йºнан улыт.
3)
Мемнан пºртыштº чыла окна – влак
кечывалвелышке да эрвелышке
ончат.
4)
Мемнан пºртыштº чыла пачер – влак
кум пºлеман улыт.
В.
1) Эн
кугу пºлемыштº шолаште – диван, кок
кресле верланен.
2) Эн
кугу пºлемыштº пырдыжыште ковер кеча.
3) Эн
кугу пºлем гыч балконыш лекташ
лиеш.
4) Эн
кугу пºлем покшелне ÿстембалне
телевизор верланен.
Задание В2.
Переведите текст на русский язык.
Келшымаш
йылме.
Т¢няште кок т¢жем утла
т¢рлº йылме уло. «Кажне йылме шке семынже мотор, сылне, поян», - тыге ойлен
руш писатель Николай Гаврилович Чернышевский.
Мемнан элыштына ш¢дº
кумло наре т¢рлº калык ила, шке шочмо йылмыж дене ойла. Книга, газет,
журнал-влакат шочмо йылме дене савыкталтыт.
Посна верым руш йылме
налын шога. Тудым чыланат палат; калык-влак, рушла мутланен, ваш-ваш умылат,
пырля пашам ыштат, келшен илат. Садлан руш йылмым келшымаш йылме манына.
Задание
В 3
|
Прочитайте
текст, выполните задания, выбрав один из 4 предложенных вариантов. Озаглавьте
текст.
|
___________________________________
Валерий Николаевич
Исаев 1954 ий 24 январьыште Шернур районысо Исайпочинга ялыште шочын. Тудо
изинек ече дене кошташ йºратен. Кандаш класс деч вара Валерий ондак Оршанке
педучилищыште, вара Марпединститутышто, физвоспитаний факультетыште, тунемын.
Институт деч вара Валерий Исаевым армийышке налыт. Т¢рлº та‰асымаште Валерий
Николаевич Савет Армийын чапшым арала, шым гана чемпион лиеш. 1972 ий гыч
т¢‰алын тудо пеш шуко гана т¢рлº к¢кшытан чемпион лиеш: республикын, Совет
элын, т¢нян. Италийыште 1975 ийыште студент-влак коклаште та‰асымаште т¢нян кок
гана чемпионжо лиеш. Чехословакийыште эртыше спартакиаде гыч Валерий
Николаевич кок шºртньº да ик ший медальым конден.
Кугу спорт гыч
кайымекше, Валерий Николаевич икмыняр жап тренер лийын. Варажым Йошкар-Оласе
горвоенкоматыште пашам ыштен. Валерий Николаевич Исаевым шарныме л¢меш кажне
телым Шернур районышто кугу та‰асымаш эртаралтеш.
Какие
из указанных предложений соответствуют содержанию данного текста? Номер
правильного ответа обведите кружочком.
А.
1) Валерий
Исаев 1945 ийыште Шернур районышто шочын.
2) Валерий
Николаевич изинек ече дене кошташ йºратен.
3) Оршанке
педучилищым тунем пытарымеке Валерий Николаевичым Совет Армий радамыш налыныт.
4) Чехословакий
гыч Валерий Исаев кум медальым конден.
Какие
из указанных предложений не соответствуют содержанию данного текста? Номер
правильного ответа обведите кружочком.
В.
1)
Валерий Николаевич армийыште служитлымыж годым
куд гана чемпион лиеш.
2)
Спорт гыч кайымекше Валерий Исаев тренерлан
пашам ыштен.
3)
1974 ийыште студент-влак коклаште та‰асымаште
т¢нян кок гана чемпионжо лиеш.
4)
Валерий Исаевым шарныме л¢меш кажне телым Шернур
районышто кугу та‰асымаш эртаралтеш.
Часть 3. Письмо.
С1.
Спишите, правильно употребите глаголы в тексте.
ПЕТР СТЕПАНОВИЧ ТОЙДЕМАР.
Тойдемар
1889-ше ий 14-ше июньышто Морко районысо Кожлаер ялеш (шочаш). Тудо вич
ияшак аваж деч посна (кодаш). Ачаже шÿвыр, кÿсле, шиялтыш, гармонь дене
сайын (шокташ). Изи Павылат писын нине инструмент-влак дене шокташ (тунемаш).
1924-ше ийыште Павыл Краснококшайскыш (каяш) да тушто музыкантлан пашам
ышташ (тÿҥалаш). 1927-ше ийыште тудо оласе театр пелен студийыш тунемаш
(пураш). Тиде ийыште «Марий Кужер» лÿман фильм (лекташ). Тушто
Тойдемар тÿҥ рольым (модаш). Сар годым фронтышто марий артист-влак дене
кок ий утла концертым (пуаш).
С2.
Порассуждайте на тему: «Илышыште спортын к¢лешлыкше» (10-12 предложений).
Часть
4. Говорение.
Составьте
монолог по предложенным темам по выбору:
1)
«Кызытсе ял-озанлык»
2)
«Республикыште т¢выра илыш»
3)«Марий
йылме илышыште»
Составьте
диалог по выбору:
1)
«Ялысе клуб воктене»
2)
«Концерт афиша воктене»
3)
«Шанче институт воктене»
Тексты
для аудирования
А1-А4
1. Теле
– янлык-влаклан неле пагыт: й¢штº да кочкыш шагал. Тиде пагытым кузе-гынат
куштылгынрак илен лекташ ятыр янлык малаш возеш да икмыняр тылзым помыжалтде
мала. Ты жапыште нунын ш¢мышт эркын да лушкыдын кыра, ш¢лышыштат изиш гына палдырна,
а кап-кыл температурышт й¢кшемеш. Кузе вара нуно илен лектыт? О‰айже теве мо,
нуно шыже годсек погымо коя к¢шеш илат.
2.
Мемнан республикыште т¢рлº к¢нчен лукмо поянлык уло, тиде – ошма, шун, тургыж,
ошк¢. Нуным оралтым чо‰ымаште, ял-озанлыкыште, промышленностьышто кумдан
кучылтыт. Ошма Марий Элын чыла районыштыжо уло. Кок т¢рлº ошма вашлиялтеш:
чо‰аш йºрышº да кварцан ошма. Шун кажне районыштат вашлиялтеш. Тургыж купышто
лиеш. Тургыж дене пасум ¢я‰дат, элктростанцийыште топливе семын кучылтыт. Ошк¢
У Торъял да Советский районышто вашлиялтеш.
3.
Пырчан шурно кокла гыч мемнан дене кокияш уржам, икияш шыда‰ым, ш¢льым да шожым
ончен куштат. Кокияш уржа – республикын т¢‰ пырчан культурыжо. Тудым август
мучаште ¢дат. Шыжым пасум ужар посто гай озым леведеш. Эр шошым озым ¢мбаке
минеральный ¢я‰дышым ¢дат. Июль мучаште тудын пырчыже шуэш. Вара тудым т¢редыт,
шийыт да йо‰ыштат. Ложаш гыч тамле киндым к¢эштыт. Олымым вольыклан пукшат.
4.
Шºрым чылан йºратат. Тудо пеш тамле да пайдале. Могай-могай шºр лиеш? Ушкал
шºр, каза шºр, в¢льº шºр, верблюд шºр, шорык шºр, шордо шºр. Кайык шºр уло мо?
Теве кºгºрчен т¢‰алтыш жапыште игыжым логарже гыч кокыралтен лукмо в¢д дене
пукша. Моло кайык-влакат тыгаяк шºр гай в¢д дене шке игыштым пукшат. Тидым
кайык шºр маныт.
А5-А9
Кугешнен
кертына
Кажне
калыкын шке л¢мжº уло. Шукынжо шке л¢мыштым арален коден кертыныт – одо,
суоми, мадьяр, эстон, коми, чуваш, башкир…
Теве суоми
калыкым йот-влак финн маныт, мадьярым – венгр але унгарн. Йот-влак весылан
л¢мым пуымышт годым тудын т¢жвал т¢сшым, койышыжым ончен келыштареныт.
Шке л¢мыштым
арален коден кертдыме-влакат ятырын улыт. Теве эскимос-влакым налаш. «Эскимос»
шомак индеец-влакын йылмыштышт «иле колым кочшо» манме лиеш.
Шке л¢мыштым
йомдарыше-влак коклашке руш ден татар-влакымат пурташ лиеш. Рушыжо славян
лийшаш ыле, но т¢жем ий жапыште нунылан Скандинавий гыч толшо л¢м курымешлан
кодын. Татарын кугезе л¢мжº булгар лийшаш ыле.
Ожно
руш-влак мемнам черемис маныныт, но револющий деч вара ме шке марий
л¢мнам налынна. Марий кок л¢ман лийын: олык марий да курык марий. Ме кугешнен
кертына, шке л¢мна дене илена. Но черемис л¢м дечат огына вожыл, тиде – пе‰гыде
улмынам рашемдыше шомак.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.