Инфоурок Начальные классы Статьи"ОЛОҤХО – ТӨРӨӨБҮТ ТЫЛЫ ҮӨРЭТИИ, БАҺЫЛААҺЫН – УУС-УРАН ОСКУОЛАТА"

"ОЛОҤХО – ТӨРӨӨБҮТ ТЫЛЫ ҮӨРЭТИИ, БАҺЫЛААҺЫН – УУС-УРАН ОСКУОЛАТА"

Скачать материал

ОЛОҤХО – ТӨРӨӨБҮТ ТЫЛЫ ҮӨРЭТИИ,

БАҺЫЛААҺЫН – УУС-УРАН ОСКУОЛАТА

 

Семенова Н.Н.

МБОУ «Далырская СОШ»

              Алын   сγhγөх  кылааска  γөрэтии  билиңңи  системата  орто  сγhγөх оскуола5а    бэлэмниир эрэ  буолбакка,  кини уопсай сайдыытын хааччыйар соруктаах. Төрөөбγт  тыл, аа5ыы, урааңхай саха о5ото,онтон да атын предметтэр γγнэн иhэр киhи барыны-бары билиэн-көрγөх ба5атын ханнарар  аналлаахтар. Ону учуутал кэпсиириттэн – быhаарарыттан эрэ буолбакка, γксγн о5о бэйэтэ өйдөөн-көрөн, кыа5а кыайарынан ырытан – толкуйдаан, оңорон-тутан ситиhэр. Оччо5о кини ымсыыран  баран γөрэ-көтө γөрэнэр. Аан дойду эгэлгэ кэрэтин, олох бараммат арааhын билэн-көрөн истэ5ин ахсын, кыра киhи олоххо дьо5ура- кγγhэ улам  кытаатар, бө5өргγγр.

Алын сγhγөх  кылааска о5о икки салаа  сγрγн жанрдарын кытта билсэр: норуот тылынан уус-уран айымньыта - остуоруйа, чабыр5ах, сэhэн, норуот ырыата, олоңхо, таабырын, өс хоhооно,γгэ; уус-уран литература- хоhоон, кэпсээн, мγлчγргэннээх сырыы,поэма, дьγhγйγγ.

Ити терминнэри быhаарыыта суох туттар (термин быhаарыыта γрдγкγ кылааска киирэр).

          Билигин  сайдыылаах  демократическай,  гражданскай уопсастыбаны тутарга дьулуьабыт. Онуоха γөрэхтээьин судаарыстыбаннай – уопсастыбаннай салайыыга  киирэринэн, аныгы уйэ киьитэ бэйэтин сатабылыгар (компетентность), толкуйугар, керуутугэр, олох хардыытыгар соп тубэьиннэрэн бэйэтин бэйэтэ сайыннарыахтаах. Информационнай технология  сайдыбыт    кэмигэр о5о туруктаах буоларыгар норуотун итэ5элэ, культурата, кута-сурэ, майгыта-сигилитэ, битэ-билгэтэ, философията көмγскγγр  кыахтаах.

          Олоңхо  киhи кыа5ын, киhи  кγγhγн-уо5ун, киhи  γтγөтγн,  чулуутун  уруйдуур айымньы. Фольклорист  Г.У.Эргис  эппитинии – «Олоңхо киhиэхэ гимн». Олоңхо   жанр  быhыытынан саамай уустук тутуллаах, ураты көрγңнээх айымньы. Олоңхо5о норуот айымньытын бары  көрγңнэрэ сатабыллаахтык  таңыллыбыттар. Холобур, уус-уран тылынан ойуулаан кэпсээhин бары көстγγлэрэ: алгыс, өс  хоhоонноро,өс номохторо, анда5ар, тойук  араастара.  Ол иhин олоңхону саха норуотун тылынан  уус-уран айымньытын саамай сиппит  синтетическай көрγңγн быhыытынан  сыаналанар.

           Олоңхо киhи  улуу өйγн, талаанын туоhута.киhи өйγн өйдγγр дьо5урун сγдγ кыа5ын биhиги  олоңхоттон көрөн сө5өбγт.

           Олонхону γгэс курдук со5отох киhи толорор. Кини уус-ураннык хоhуйуу, кэпсээhин, ойуулааhын искусствотын баhылаабыт ону таhынан сахалыы тойугу, дьиэрэтэн кылыhахтаах ырыаны толорор дьо5урдаах буолар. Аны туран олоңхоhут хас биирдии геройун саңатын, тойугун тус-туспатын куолаhын араастаан уларытан толорор дьо5урдаах буолар.

           Олоңхо сирэ-дойдута, бухатыырдар сырыылара, дьγhγннэрэ- бодолоро, дуолан охсуhуулара тылынан  кудуххайдык «куллугураччы» кэпсээhининэн толоруллар. Олоңхо  тыла-өhө чочуллубута, наардаммыта бэрт  буолан иhиллиитэ ураты кэрэ, киhини тардар кγγстээх. Кырдьыга да5аны олоңхону со5отох киhи театра дииллэрэ оруннаах.

          Олоңхону аа5ыыга учуутал төhө кыалларынан бастааңңыттан грампластинканы иhитиннэрииттэн са5алаабакка,  бэйэтэ  γчγгэйдик бэлэмнэнэн кэлэн олоңхолуу  «речитатив» ньыматынан киириини, олоңхо

сирин - дойдутун о5олорго аа5ан иhитиннэрэрэ наада. Оччо5о эрэ олоңхону толоруу искусствотыгар тирэ5ирии төрγтэ ууруллар.  Учуутал нэhилиэккэ олоңхолуур  кыахтаах тойуксуту, олоңхоhуту  уруокка ыңыран  а5алан олоңхону толорторууну тэрийиэн  сөп. Аа5ааччы истээччилэригэр тыл кγγhγнэн  дьайбат, өссө  туттара-хаптара  эмиэ көмөлөhөллөр.

          Куруhуок салайааччыта олоңхону аа5ыыга киириэн иннинэ о5олор толкуйдуур дьо5урдарын уьугуннарар сыалтан бэрт кылгас, чуолкай соруда5ы биэрэрэ наада.  Холобура : «Мин олоңхо сирин-дойдутун ойуулааhыны  аа5ар  кэммэр,  эhиги төhө кыалларынан  өйгγтγгэр олоңхо сирин - дойдутун  ойуулаан, оңорон көрөргө дьулуhуң»,- диэн сорудахтыан сөп.То5оостоох  кэмңэ, ордук олоңхо геройдарын  тойуктарын диискэнэн иhитиннэриэххэ  сөп. Манна Гаврил Колесов  толорууларын туhаныы ордук то5оостоох.  Олоңхоhут  тойугун  истэ  γөрэннэхтэринэ, айымньыны ылыныылара дириңиир.

  О5олор аа5ыыларын, олоңхону толорууларын тэрийиигэ  γчγгэйдик аа5ар, сахалыы тойугу сатыыр  γөрэнээччилэри  кытары  γлэлиэн  сөп.

            Билиңңи кэм ирдэбилинэн учуутал о5о сайдар кыа5ын толору туhана сатыахтаах. Сыл ахсын уларыйан, уустугуран иhэр γөрγйэ5и, сатабылы о5о5о иңэрэр. Ону таhынан культура тылын эйгэтигэр оло5уран төрөөбγт  төрγт  тылынан устар ууну сомо5олуур уран тыллаах умсул5ан иэйиилээх, санаабыт санаатын сааhылаан сайа этэр баай тыллаах, γрдγк сайдыылаах личноhы иитии соруга турар.

          О5о олоңхо эгэлгэ тылын-өhγн γөрэтиитэ кини духовнай билиитэ-көрγγтэ кэңииригэр,өйө- санаата ырааhырарыгар, тулалыыр эйгэ кэрэтин кэтээн көрөр дьо5ура сайдарыгар, олоххо тардыhыыта улаатарыгар сγрγн кγγс буолара саарба5а суох.

          Мин 1996 сылтан о5о «Саhар5а» фольклорнай куруhуогун салайан ыытабын. Υлэм сγрγн сыала о5о5о саха тыынын иңэрии, о5олор дьо5урдарын уhугуннарыы, ыллыырга-туойарга ба5аларын кγөдьγтγγ.

Олоңхо  өйдөбγллэригэр оло5уран, санаатын сааhылыыр,өйγн сытыылыыр, туохха барытыгар толкуйдаан сыhыаннаhар, бэйэтин кыа5ынан салайына γөрэнэр эйгэтин тэрийии.

            Куруhуокка γс бөлө5γнэн  35 о5о дьарыктанар. Υс  о5о  олоңхолуурга  холонон конкурстарга кыттыбыттара. Егоров Юлиан 4 сылын олонхолуур, улахан ситиhиитэ: «Кылыhах алыптаах тγhγлгэтэ»5 төгγлγн ыытыллар республиканскай фестивальга γhγс истиэпэннэх лауреат буолбута. «Муңха олоңхото» кγрэххэ «Эдэр олоңхоhут»  ааты ылбыта.Маша Семенова иккис сылын дьарыктанар, улууска ыытыллыбыт  «Муңха олоңхото» кγрэххэ бастакы истиэпэннээх лауреат, Оля Давыдова бу кγрэххэ γhγс  истиэпэннэх лауреат буолбуттара.

 

 

Туhаныллыбыт  литература

 

1. Н.И.Филиппова, Е.П.Чехордуна, Д.Г.Ефимова. Олоңхо педагогиката тγстэнэр.- Дьокуускай: ООО «ПринтСервис», 2008.-40с.

2. В.М.Пермякова уо.д.а. – Дьокуускай: Компания «Дани Алмас», 2009.-96с.

3. Е.М.Поликарпова. Хоhоонноохтук аа5ыы. Учууталга көмө пособие.- Дьокуускай: Саха Республикатын национальнай издательствота,1992-64с.

4. О5о уонна олоң хо «Олоң хо педагогиката»  серия. – Дьокуускай,2006.

5. В.И.Троева. О5ону олоң хо5о уhуйуу. – Дьокуускай: Компания

«Дани Алмас», 2009.-64с.

 

 

 

 

     

   

 

 

Просмотрено: 0%
Просмотрено: 0%
Скачать материал
Скачать материал ""ОЛОҤХО – ТӨРӨӨБҮТ ТЫЛЫ ҮӨРЭТИИ, БАҺЫЛААҺЫН – УУС-УРАН ОСКУОЛАТА""

Методические разработки к Вашему уроку:

Получите новую специальность за 2 месяца

Ландшафтный дизайнер

Получите профессию

HR-менеджер

за 6 месяцев

Пройти курс

Рабочие листы
к вашим урокам

Скачать

Краткое описание документа:

Алынсγhγөх кылааска γөрэтии билиңңисистематаортосγhγөх оскуола5абэлэмниир эрэ буолбакка, кини уопсай сайдыытын хааччыйар соруктаах. Төрөөбγттыл, аа5ыы, урааңхай саха о5ото,онтон да атын предметтэр γγнэн иhэр киhи барыны-бары билиэн-көрγөх ба5атын ханнарар аналлаахтар. Ону учуутал кэпсиириттэн – быhаарарыттан эрэ буолбакка, γксγн о5о бэйэтэ өйдөөн-көрөн, кыа5а кыайарынан ырытан – толкуйдаан, оңорон-тутан ситиhэр. Оччо5о кини ымсыыранбаран γөрэ-көтө γөрэнэр. Аан дойду эгэлгэ кэрэтин, олох бараммат арааhын билэн-көрөн истэ5ин ахсын, кыра киhи олоххо дьо5ура- кγγhэ уламкытаатар, бө5өргγγр.

Алын сγhγөхкылааска о5о икки салаасγрγн жанрдарын кытта билсэр: норуот тылынан уус-уран айымньыта - остуоруйа, чабыр5ах, сэhэн, норуот ырыата, олоңхо, таабырын, өс хоhооно,γгэ; уус-уран литература- хоhоон, кэпсээн, мγлчγргэннээх сырыы,поэма, дьγhγйγγ.

Скачать материал

Найдите материал к любому уроку, указав свой предмет (категорию), класс, учебник и тему:

6 625 773 материала в базе

Скачать материал

Другие материалы

Вам будут интересны эти курсы:

Оставьте свой комментарий

Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.

  • Скачать материал
    • 15.11.2018 424
    • DOCX 23.4 кбайт
    • Оцените материал:
  • Настоящий материал опубликован пользователем Семенова Надежда Николаевна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт

    Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.

    Удалить материал
  • Автор материала

    Семенова Надежда Николаевна
    Семенова Надежда Николаевна
    • На сайте: 6 лет и 1 месяц
    • Подписчики: 0
    • Всего просмотров: 2446
    • Всего материалов: 3

Ваша скидка на курсы

40%
Скидка для нового слушателя. Войдите на сайт, чтобы применить скидку к любому курсу
Курсы со скидкой

Курс профессиональной переподготовки

Методист-разработчик онлайн-курсов

Методист-разработчик онлайн-курсов

500/1000 ч.

Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 66 человек из 34 регионов

Курс повышения квалификации

Инклюзивное и интегративное образование детей с ОВЗ в условиях введения и реализации ФГОС НОО ОВЗ

72 ч.

2200 руб. 1100 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 299 человек из 61 региона

Курс повышения квалификации

Психолого-педагогические аспекты развития мотивации учебной деятельности на уроках математики у младших школьников в рамках реализации ФГОС НОО

72 ч. — 180 ч.

от 2200 руб. от 1100 руб.
Подать заявку О курсе

Курс повышения квалификации

Актуальные вопросы теории и методики преподавания в начальной школе в соответствии с ФГОС НОО

72 ч.

2200 руб. 1100 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 392 человека из 66 регионов

Мини-курс

Управление и стратегическое развитие высшего образования

5 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Музыкальная журналистика: создание и продвижение контента

10 ч.

1180 руб. 590 руб.
Подать заявку О курсе

Мини-курс

Figma: продвинутый дизайн

4 ч.

780 руб. 390 руб.
Подать заявку О курсе
  • Сейчас обучается 37 человек из 20 регионов