Олонхо – киьи аймах чулуу айымньыта (шедеврэ).

Торообут литература5а 6 кылааска аьа5ас уруок.

Темата: Олонхо – киьи аймах чулуу айымньыта (шедеврэ).

Сыала-соруга:

 - Олонхо туьунан о5о билиитин-коруутун кэнэтии;

- Саха норуотун утуо угэстэрэ, учугэй-куьа5ан туьунан ойдобулэолонхо5о костуутун                билинни оло5у кыттта ситимнээн кордоруу

 - Олонхону тилиннэриигэ хас биирдии саха киьитэ кыттар ытык иэьин ойдотуу.

1. Учуутал киирии тыла.

- С.Васильев «Эрчимэн Бэргэн» - хатылааьын.

- Олонхо диэн тугуй?

- Олонхону тилиннэрии.

   Шедевр – 1. 2005 с. сэтинньи 25 кунугэр ЮНЕСКО «Саха героическай эпоьа Олонхо – киьи аймах тылынан уонна ойунэн айбыт култуурунай нэьилиэстибэтин чулуу айымньытынан» биллэрбитэ.

            2. Сутэр кутталлаах айымньы.

            3. Киьи аймах барыта харыстыахтаах, араначчылыахтаах.

2. С.В. «Эрчимэн Бэргэн»

1.Айымньы сурун геройа кимий?

Э.Б. – Эрчимэн – эрчимнээх, куустээх.

            Бэргэн – учугэйдик ытар, снайпер.

Тас корунэ – кинигэттэн булан аа5абыт.(О5олор уруьуйдарын коруу, сыаналааьын)

2. Тороппуттэрэ: Эриэн Тойон о5онньор, Эбириэлдьин Хотун эмээхсин.

О5онньортон, эмээхсинтэн бухатыыр торуур (коннору о5о буолбатах)

3. Дуоска5а 2 о5о : айыы уонна абааьы бухатыырдарын ааттара.

Айыы бухатыырдара: Эрчимэн Бэргэн, Араат Мохсо5ол, Кыыда Тугуттай.

Абааьы бухатыырдара: Чункунуур Чуура бухатыыр, Уот Уьуму.

4. Олонхо тумугэ: Уруу ыьыа5а.

            «Э.Б.» ким аахпытын, ойдообутун бэлиэтээьин.

3. Олонхо диэн тугуй?

1. Олонхо диэн туох айымньыный?

- Бухатыырдар охсуьууларын туьунан (ол иьин героическай эпос)

- Улахан кээмэйдээх: -хас да тыьыынча стр.(«Нь. Б.» 36000 стр.)

                                       - хас да колуонэлээх.

2. Аан дойду айыллыыта (саха ойдобулугэр)

Сырдык     -                            Уоьээ дойду    -    айыылар

Сырдык-харана         -      Орто дойду         -    киьи, иччи                 ойуун

Харана                          -        Аллараа дойду  -   абааьы

4. Айыы дьоно: Эрчимэн Бэргэн, Хаачылаан Куо                  аьыныгас санаалаахтар

                               Котор Мулгун, Туйаарыма Куо                      комускэс санаалаахтар

                                Тойон Дьа5арыма, Айталы Куо

5. Абааьылар: Уот Уьуму                                    инсэлээхтэр         этиьэллэр

                            Уот Уьутаакы                               уоруйахтар          охсуьаллар

                             Тимир Дьиьигистэй                  албыннар

6. Миинэр минэ:    айыы бухатыыра – ат

                                    абааьы – уот сада5а мо5ой

7. Охсуьуу торуотэ – кэрэ кыыс.

Кыыс – ийэ, ийэ дойду, норуот символа.

8. Олонхо тумугэ – айыы бухатыыра абааьыны кыайар (утуо, учугэй, сырдык оруу кыайар, куьа5ан , харана хайаан да кыайтарар). Уруу ыьыа5а буолар (ыал оло5о тэриллэр, омук кэскилэ уоскуур).

9. Олонхоьут. Олонхо – биир киьи театра.

Ийэ олонхоьуттар: П. Решетников, Д. Томская-Чайка

Амматтан торуттээхтэр: Е. Иванова, Чээбий, У.Нохсоров

3. Олонхону тилиннэрии

1.П.А.Ойуунускай

2.Олонхону чинчийии

3.Олонхоьуттар

4.Олонхону киэн эйгэ5э таьаарыы – кинигэ онорон таьаарыы.

5.Эьиги тугу оноруоххутун собуй?

-олонхону аа5ар, ойдуур, собулуур, бэйэм о5олорбор, сиэннэрбэр кэпсиир буолабын.

-Гурьева Люба чинчийэр улэтинэн 2 тогул Москва5а конференция5а кыттыбыта.

- Билюкина Амгалена олонхону толорор.

- Амма гимназиятын о5олоро «Уомэстэй Бэргэн» олонхону архивтан булан кинигэ онорбуттара.

4.Рефлексия

Бугун туох сананы биллигит?

5.Дьиэ5э улэ

Кабинеттан 1-дии олонхо кинигэтин уларсабын. Аа5ан баран кэпсиигит.