Şagirdlərdə yaradıcı təfəkkürün
inkişaf etdirilməsində sinkveynlərin rolu və biologiya dərslərində didaktik
sinkveynlərin tətbiqi metodikası.
Sinkveyn-fransız dlində (cinquains), ingilis dilində
(cinquain)- 5 sətirlik şer formasıdır.Sinkveyn XX əsrin əvvəllərində - Yapon
poeziyasının təsiri altında amerikalı şairə A.Kurepsi tərəfindən düşünülmüşdür.
Didaktik sinkveynlər də ilk dəfə Amerika məktəblərində istifadə olunmağa
başlanmışdır.
1997-ci ildən isə Rusiyada didaktik məqsədlərlə
effektiv,daha tez nəticələr əldə olunmasına imkan verən metodlar kimi istifadə
edilməyə başlanmışdır. Didaktik sinkveynlərin tərtib olunması, digərlərindən fərqli
olaraq hecalara əsasən deyil , hər sətrin düşündürücü olmasına yönəldilməlidir.
Sinkveyn 5 sətirdən ibarət olur:
1.
Sinkvenin adı - 1 söz , isim və ya əvəzlik (
sinkveynin mövzusu - əsas ideyanı əks etdirir)
2.
Təsvir – 2 sifət və (mövzunun xüsusiyyətlərini
göstərir - əsas fikri təsvir edir)
3.
Müxtəlif tərəflərdən xarakterizə edir – 3 fel
, (mövzunun fəaliyyəti haqqında- mövzu çərçivəsində fəaliyyəti əks etdirir)
4.
Mövzuya aid 4 və ya bir neçə sözdən ibarət
deyim – ( müəllifin şəxsi münasibətini ifadə edir ,mövzuya münasibəti vurğulayır)
5.
Sinkveynə (I sətir) sinonim isim və ya söz
birləşməsi – (mövzuya emosional münasibəti ifadə edir)
Sinkveyn tərtib edərkən hər bənddə yeni, təkrarlanmayan
sözlərdən istifadə olunmalıdır.Nəticədə - qısa vaxt ərzində istənilən mövzuya həsr
edilmiş didaktik material alınır ki, bu da biologiya dərsləri üçün həm də dəyərli
yoxlama işi ola bilər.
Sinkveynin tərtib olunması şagirdlərin bütün şəxsi
qabliyyətlərinin (intellektual,obrazlı,yaradıcı ) təcrübi olaraq realizə
olunmasını tələb edir.Sinkveyn yazmaq üçün şagirdlər fənn üzrə bilik və
anlayışlara malik olmalıdır. Sinkveyn yaratmaq - maraqlı,cəzbedici və yaradıcı
iş olduğu üçün müxtəlif yaşlı şagirdlərdə sistemli və analitik düşünmə qabliyyətini,
məntiqi,tənqidi təfəkkürünü formalaışdırır və inkişaf etdirir,həmçinin ,öz
fikirlərini ifadə etmək üçün lüğət ehtiyatlarını genişləndirməyə aktiv imkanlar
yaradır.
Sinkveyn – şagirdlərdə refleksiyanı həyata
keçirməklə yanaşı, eyni zamanda onları düşünməyə Bu baxımdan
sinkveynlərdən fəal təlimin yaradıcı tətbiqetmə mərhələsində istifadə edilməsi
daha məqsədəuyğundur.Əgər sinkveyn asan tərtib edilirsə,deməli,mövzu
yaxşı mənimsənilmişdir.
Biologiya dərslərində müxtəlif təlim
strategiyalrı və texnologiyalarından istifadə olunur.Canlıların əsas xüsusiyyətlərinin
tədqiqi ,refleksiya və yaradıcı tətbiqetmə , ev tapşırıqlarının verilməsi
zamanı didaktik sinkveynlərdən istifadə olunması daha səmərəli nəticələrə gətirib
çıxarır.
Balıq Fotosintez
Pulcuqlu, səssiz
Avtotrof,yaşıl
Üzgəclidir,üzür,kürü tökür
İşıqda baş verir,sintez edir,ötürür
Susuz yaşaya bilməz.
CO2,H2O – bitkilərin qidasıdır
Su heyvanı
Qida zənciri
DNT
Çiçək
İkiqat zəncirli,irimolekullu
Rəngarəng, cəlbedici
İkiləşir,kodlaşdırır,nüvədə yerləşir
Açılır, tozlanır,meyvə əmələ gətirir,
Hər bir canlının xromosom dəstini mühafizə edir.
Yalnız örtülütoxumlu bitkilərdə olur
Genetik
kod
Generativ orqan
Qan
Ürək
Qırmızı,kürəşəkilli
Ritmik,avtomaik
Daşıyır,qidalandırır,qoruyur
Döyünür,qan vurur,yaşadır
Orqanizmin maye mühitini təşkil edir
Orqanizmin yorulmaz mühərrikidir
Humoral tənzim
Qan-damar sistemi
Biologiya dərslərində müəllim sinkveynlərdən
mövzunun adının təyin olunması üçün də istifadə edə bilər. I sətirdəki söz nə
ola bilər? I sətirdəki sözü tap formasında şagirdlərə müraciət edə bilər.Məsələn;
Suda - quruda yaşayanlar mövzusu öyrənilərkən aşağıdakı kimi yarımçıq
sinkveynlər tərtib oluna bilər:
?
?
Sürüşkən,ziyilli
Quyruqlu,parlaq sarı ləkəli
Tullanır,cücü tutur,kürü tökür Yeriyir,kürü
tökür,suda çoxalır
Yalnız hərəkətdə olanları görür.
Dərisi zəhərli maye ifraz edir
Qurbağa
Salamandra
Sinkveynləri müəllim hazır şəkildə şagirdlərə verməklə onlara
hekayə qurmağı da tapşırmaq olar.Məsələn;
Xlamidomonada
Bakteriyalar
Yaşıl,qamçılı Nüvəsiz,
mikroskopik
Üzür,işığı hiss edir, sintez edir
Bölünür,çox kiçikdir,geniş yayılmışdır
Qeyri cinsi və cinsi yolla çoxalır
Həm faydalı,həm də parazit nümayəndələri vardır
Birhüceyrəli yosun
Prokariotlar
Xlamidomonada yaşıl rəngli,qamçılı yosundur.Suda sərbəst
hərəkət edir-qamçıları vasitəsilə üzür.Qırmızı gözcük işığa həssas olduğu üçün
işığa doğru üzən yosun fotosintez nəticəsində qeyri-üzvi maddələrdən üzvi maddələr
sintez edir.Qeyri cinsi və cinsi yolla çoxalır.Birhüceyrəli yosundur.
Bakteriyalar nüvəsiz,mikroskopik orqanizmlərdir.Sadə
bölünmə yolu ilə çoxalırlar.Çox kiçikdirlər,geniş yayılmışlar.Həm faydalı,həm də
parazit həyat tərzi keçirən nümayəndələri vardır.Nüvəsi olmadığı üçün
prokariotlar adlanırlar.
Sinkveynin yazılması biologiya dərslərində az vaxt ərzində
dəyərli yoxlama işi kimi də istifadə oluna bilər.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.