Отбасы - тәрбие бастауы (4-сынып)

Ашық тәрбие сағаты

Тақырыбы:  Отбасы –тәрбие бастауы

Мақсаты: оқушыларды ұлттық салт дәстүрлерін сақтай білуге, оны                 құрметтеуге,  жанұя тәрбиесінің маңыздылығын білуге   ұғындыру

                    2. Оқушылардың тіл байлығын , шығармашылық  белсенділіктерін арттыру.

                    3. Балаларды отансүйгіштік, имандылық сезімдерімен байыту, қазақы салт –дәстүрдің алдымен ата –ана   тәрбиесінен бастау алатынын түсіндіру.

Көрнекілігі: жанұя туралы, тәрбие туралы мақал мәтелдер, плакат, суретті бүктеме, қазақтың ұлттық киімдері, қазақтың ұлттық тағам түрлері. Қима суреттер,  Т.б.

                                              Жоспары:

.Сынып жетекшісінің кіріспе сөзі.

  Сайыстың  түрлері:

1.Қатысатын оқушылардың өзін-өзі таныстыруы.

2. Өнерлінің қолы   алтын.\ құрақ құрау, анасы қияды, қызы тігеді\

3. Мәнерлеп салт –дәстүр туралы өлеңдер оқу

4. Қазақтың ұлттық тағамдары\үй тапсырмасы\

5. Ұшқыр ой \ салт дәстүрге байланысты сұрақтарға жауап беру\

6. Ана көрген тон пішер \ қыздардың шашын өргізу\

7. Қиыннан қиыстырып...

8. Қорытынды.

                                                Сабақ барысы:

  Мұғалім сөзі :

Дәстүрім бар ,салтым бар қартаймаған,

Халқым бар, қара нардай қажымаған.

Қасиетті тілім бар жоғалмаған,

-дей отырып   бүгінгі жанұя сайысын  бастауға рұқсат беріңіздер. әр халықтың  сонау ерте замандардан қалыптасып келе жатқан өз салт дәстүрі, өз әдет ғұрыптары бар. Мына заманда өз халқының тілін, ділін сақтап, келешекке нық басып келе жатқан ұлттың біріміз. Жас ұрпаққа халқымыздың салт –дәстүрлерін мектеп қабырғасында үйретіп жүрміз десек  те, «Баланың бас ұстазы –ата-анасы» , өйткені тәрбиенің бастауын бала өз ата-анасынан алады. Ал мектептегі ұстаз сол тәрбиенің бір бөлшегін сіңіріп отырады. Бүгінгі сайысымыздың мақсаты да осы , бала тәрбиесінің жанұяда қалыптасатынын , ата-ана мен бала арасындағы байланысты көрсете отырып, мектептің де алар орны ерекше екендігін атап көрсету.

Анашым –данасың

«Қыз анадан үйренбей өнеге алмас,

Ұл атадан үйренбей  сапар шекпес»-деген аталы сөз бар. Адам бойындағы бар жақсы қасиеттер ананың сүтімен, күннің нұрымен адам бойына тарайды. Ендеше, қазір біз аналарымыздың ұлттық тәрбиені бала бойына қалай сіңіріп жүргендерін байқаймыз.,

           Балаларға өнер білім берілсін,

           Сұлу   мінез әр өнермен  өрілсін!

           Ата-анадан өсіп ұрпақ    тараған

           Жақсы , жаман болса бала солардан. –дей отырып  2-сынып қушылары  мен ата-аналар арасындағы сайысымызды бастаймыз.Қатысатын ата –аналар келіп мына номерлерді алады.1,2,3,4,5.

       Әділ қазылар алқасын тағайындау.

-          Ал ,халайық  құрметті!

Сайысты енді көріңдер.

Әділ қазы алқасы,

әділ баға беріңдер!-деп әділ қазылар алқасын мұғалімдер мен ата-аналардан сайлау.

          Сайысымыздың алғашқы бөлімі-

Өнер қуып балдырған өтер деймін.

Бір басына өнері жетер деймін,

Бәсекеге түскен отбасылар кезектесіп,

Тамылжытып сөздерін , таныстырып өздерін өтсе деймін.

1.Өздерін таныстыру. Мұнда оқушылар өзін де, ата –анасын да таныстырады.Таныстыру өлең сөзбен  айтылады

2.      Қазақтың ұлттық тағамдары\ үй тапсырмасы\  аналары дайындап келген,ал оқушы дайындалуын түсіндіріп береді.

Ұлттық тағамдар: ет, қуырдақ, сыркүріш, құрт, бауырсақ.

          

Талап қыл артық білуге,

Артық білім қылуға, ерінбей оқып көруге- деп ұлы Абай атамыз айтқандай, келесі кезекті

3.  Мәнерлеп салт –дәстүрден үзінділер оқу. Бұл сайыстың  шарты қазақтың ұлттық  салт –дәстүрлерінен үзінділер келтіру.

       1-оқушы  Әсем:        Беташар

 Келін келді көріңіз

Көрімдігін беріңіз

 Анау мынау демеңіз                                            Түсін айтып қойыңыз                                                                               

Құлағын сал көпшілік

Беташарға қам жасап

Әсем жырды толғалық

Қадам басты екі жас

Ақ тілекті жолға анық

Атасы мен анасы айналады толғанып

Той –тамаша басталды

Куә соған бол халық!

        2-оқушы  Аружан :  Тұсау кесер

Тұсауыңды кесейін

Күрмеуіңді шешейін

Қаз-қаз балам  қаз балам

Қадам бассаң мәз болам

Тағы-тағы баса ғой

Тақымыңды жаз балам

Қаз баса ғой қарағым,

Құтты болсын қадамың!

        3- оқушыСалтанат: Бесік жыры         Әлди -әлди ақ бөпем                                                            

Ақ бесікке жат бөпем

Жылама балам жылама

Жілік шағып берейін

Байқұтанның құйрығын

Жіпке тағып берейін

        4-оқушы  Сапарбек: Бата

 Атағың Абайдай болсын,

Абыройың Абылайдай болсын,

Жүректі болсаң Қабанбай қолдасын

Білекті болсаң Бөгенбай жебесін

Наурызбайдай батыл бол,

Бауыржандай батыр бол

Азамат бол арлы бол.,

Қатарыңның алды бол

Дастарханың мол болсын

Абыройың зор болсын! әумин!

       5- оқушы  Арайлым:Жар-жар

  4. «Өнерлінің қолы алтын» , «Талаптыға нұр жауар»  бөліміне де келіп жеттік.

Бұл сайыста қыздардың анасы мата қиындысын қырқып береді, ал оқушы құрақ тігеді.Дайын құрақты қазылар алқасы бағалайды.

        

5.»Ұшқыр ой»   бөлімі . Мұнда арнайы кеспелерге жазылған салт дәстүрге байланысты сұрақтарға жауап береді.Аналар жауап береді.

         1. Шілдехана қандай салт?

Жаңа туылған нәресте құрметіне жасалатын ойын-сауық тойы. Шілдехана -өмірге адам келгенінің және оған қуанудың бір белгісі.

2. «Иткөйлек» –деген ұғымды қалай түсінеміз?

Жаңа туылған нәрестенің алғашқы көйлегін «иткөйлек» дейді.Өйткені ол кәдімгідей көйлек сияқты тігілмеген, жөрмеп, іліп қана тігілген.

          3.Тұсау кесер –қандай салт?

 Сәби қаз тұрғаннан кейін, тез жүріп кетсін деген тілекпен  жасалатын ғұрып, ырым.ол үшін арнайы жіп дайындалады. Сол жіппен баланың аяғын кәдімгідей тұсап, оны аяғы жылдам әйелге ,не көп жасаған  қарияға қидырады.Тұсауы кесілген баланы қолынан ұстап тез жүгіртеді. Шашу шашылады.

Тұсауды көк шөптен  көбейіп көктесін деп,   бай болсын деп малдың тоқ ішегінен,   адал  болсын деп  алажіптен де өреді.

           4.Асар деген қандай салт?

Бір жанұяның  шамасы келмейтін  тірлікке бүкіл ауыл болып, көпшілік  жәрдем беруін асар дейді. Үй иесі адамдарды «асарға» шақырып оларға мал сойып , жақсы ас әзірлеп күтеді.

           5.Наурыз көже –туралы не білесіз?

Наурыз көже наурыз  тойына  ғана тән көпшілікке арналған мерекелік тағам.  Оны әр үй жеті түрлі  дәмнен : сүт, ет, су, тұз, тары, құрт, жеміс  тағы сол сияқты  тағам түрлерінен жасап , оған қазы, шұжық сияқты сыйлы мүшелер қосып, қонаққа ықыласпен ұсынады.

           Оқушыларға арналған сұрақтар:

1.      Қазақтың  ұлттық тағамдарын ата.\ қуырдақ, қазы, қымыз, ет, құрт,  наурыз көже, уызкөже, бауырсақ\

2.      қазақтың ұлттық киімдерін ата.\ шапан, тон, ішік, тымақ, тақия, кимешек, сәукеле, қамзол.\

3.      Қазақтың ұлттық ойындарын ата.\атжарыс, көкпар, асық, тнңге ілу, аударыспақ,  тоғызқұмалақ, арқан тартыс\

4.      Қазақтың   ұлттық  музыкалық аспаптарын ата.\домбыра, қобыз, жетіген, шаңқобыз, сазсырнай, дауылпаз, тастауық\

5.      Қазақтың туыстық атауларын ата \ ата,әже ,әке,шеше, аға, әпке, іні қарындас, сіңлі, жеңге, келін, жезде, нағашы, бөле\

6.      «Ана көрген тон пішер» оқушы қыздарымыз  аналарынан үйренген шаш өру өнерін көрсетсе, ал ұл балалар қамшы өру өнерін көрсетеді.

           

7. «Кім тапқыр?» ойыны   Мұнда  ойынға қатысушылар қиылған үзінді суреттерді құрастырып, оның қандай зат екенін түсіндіреді.

Жасырылған суреттер.: киіз үй жабдығы, атжарыс, ұлттық дастархан, зерлі кесте.

     

 

Қорытынды: әділ қазылар ұпай саны бойынша  жеңімпаздарды анықтау, оларды гүлмен, мақтау қағазымен марапаттау.

Оңтүстік Қазақстан облысы.

Қазығұрт ауданы.

Амангелді атындағы  жалпы орта мектебінің

Бастауыш сынып мұғалімі Малтаева Ләззат Арапбайқызы