Тема урока: Творческие
традиции казахского народа
Цель урока: Сформировать
целостное представление у учащихся знаний о
развитии традиций и
литературы в
Казахстане во
второй половине XIX
века
Задачи
урока:
Образовательная – способствовать
освоению знаний об основных направлениях
развития народного образования, системе просвещения и
развития литературы второй половины XIX века.
Развивающая - способствовать
развитию аналитического мышления, навыков
сравнения, сопоставления
Воспитательная – способствовать
воспитанию патриотических чувств, интереса
к
изучаемому предмету.
Тип урока: Интегрированный
(история Казахстана, казахская литература хореография)
Технология:
Развивающее обучение
Оборудование: Таблица,
слайды, даты, портреты писателей, кластер.
План урока:
1.
Поэзия
жырау
2.
Сказки
3.
Героический
эпос
4.
Лирико-эпические
поэмы
5.
Музыкальное
искусство
Ход урока:
I.
Организационный
момент. Приветствие. Психологический настрой к уроку.
Учитель
истории:
- Развитие
духовной культуры казахов является частью общего исторического процесса. Период
XV – XVII вв.
занимает особое место в истории культуры казахского народа. Именно в это время
сложились своеобразное устное народное творчество, устная и письменная
литература, оригинальное музыкальное искусство.
Объявление цели
урока
II.
Опрос
домашнего задания (по теме «Материальная культура казахского народа).
Давайте вспомним
развитие культуры
в XVI-XVII века
Фронтальный
опрос (вопросы в слайдах)
Вопросы по
истории Казахстана:
1.
Какие
два вида культур вы знаете? Как можно различить их друг от друга?
2.
Что
мы называем устной литературой?
3.
Кто
относится к акынам салам и сери? В чем между ними разница?
4.
Для
чего казахам был необходим календарь?
Учитель казахской
литературы:
Вступительное
слово учителя
Вопросы по
казахской литературе:
1 Сабақтың тақырыбы: Жыраулар
поэзиясы
|
1. Білімділік
|
2. Дамытушылық
|
3.Тәрбиелік
|
|
XIV-XVIII ғасырдағы
жыраулар поэзиясы және жыраулардың өмірбаяны туралы білімдерін жинақтап,
кеңейтіп, пысықтайды, толықтырады;
|
Жырларды мәнерлеп,
сауатты, нақышына келтіріп оқи білуге баулиды, танымдық деңгейін көтереді,
ой-өрісін, логикалық, есте сақтау, ойлау және шығармашылық қабілеттерін
жетілдіреді, тірек сызбаларды қолданып ауызша тілді дамытады, сөздік қорды
молайтады;
|
Жыраулардың жырын оқу
арқылы ұлы адамдардың өмірін өнеге ете отырып, адам бойындағы жақсы
қасиетттерді, (ақылдылық, тапқырлық, адамгершілік ,татулық) қалыптастыру,
отансүйгіштікке, елін қорғауға тәрбиелеу.
|
Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ, теориялық
білімді қайталай отырып, тірек сызбалар арқылы ауызша тілді дамыту.
Сабақтың әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, әңгімелеу,
сыни тұрғыдан ойлау
Сабақтың жабдығы: кестелер,тірек сызбалар,
Бұқар жыраудың, Қазтуғанның, Асан қайғының портреттері, «Жыраулар» тақырыбына
байланысты қосымша материалдар мен буклеттер, таблицалар, карточкалар,
комьпютер, интерактивті тақта
Сыныппен жұмыс түрі: топпен жұмыс
Сабақтың барысы. Тарих
мұғалімнің сөзі.
|
Уақыт
|
Мұғалімнің іс-әрекеті
|
Оқушының іс-әрекеті
|
Қандай материалдар
қолданылады
|
|
2 мин.
2мин
|
І Ұйымдастыру кезеңі
а) оқушылармен сәлемдесу,
оқушылардың сабаққа даярлығын байқау.
- Сәлеметсіңдер ме!
Балалар!
ә) кіріспе сөз:
-Балалар, әдебиет
тарихы – халық тарихының айналысы. Тарихи оқиғалар мен тарихи тұлғалар
бейнесі әдебиетте өз ізін қалдырып отырады. Сондай тарихи кезеңнің бірі –
Қазақ хандығының құрылуы болып табылады.
ІІ Үй жұмысын тексеру.
Сұрақтарға жауап беру.
-Қазақ хандығы
дәуіріндегі әдебиетке кімдер келді?
-Жыраулар қандай үлес
қосты?
-Сендер қазақ халқының
қандай жырауларын білесіңдер?
ІІІ Қайталау сабағы
-Ал енді, балалар,
қазақ халқының поэзиясын қайталау үшін, біз тапсырмаларды орындаймыз. Қазір
мен әр топтарға мәтін бойынша тапсырма беремін.
І топ Толғау дегеніміз не?
ІІ топ Сөздердің мағыналарын
анықтаңдар!
|
жырау
дегеніміз
|
жыр
айтушы, таратушы, көптеген эпостық жырларды жатқа білетін , дайын
репертуары бар айтқыштар.Жыршылар домбыраның не қобыздың сүйемелдеуімен
мақаммен, әнмен айтады.
|
|
Жыршы
|
Асан
Қайғы ,Қазтуған, Доспамбет, Шалкиіз, Жиембет, Марқасқа, Қазыбек,
Ақтамберді, Бұқар және т.б
|
|
Жыр-(көне
түркі тілінде «иыр»)
|
өз
жанынан жыр шығарып айтатын, суырып салма ақындық қасиет пен шешендік
қасиеті қатар сақталып жататын дарынды ақын, дуалы ауыз шешен, ақылгой
дана, ойшыл адамдар
|
|
Жырау
әдебиетінің негізгі өкілдері
|
Жыраулар
өз шығармаларын ақыл-нақыл, өсиет түрінде айтқан.
|
ІІІ топ Кітаппен жұмыс істей отырып,
түбірлес сөздерді табыңдар
Жыр-
Ел –
Ой -
ІҮ топ Жырау поэзиясының Абай,
Жамбыл сияқты ақындардан қандай ерекшелігі бар?
Ү топ Жырау поэзиясының Абай,
Жамбыл сияқты ақындардан қандай ұқсастығы бар?
Тапсырмасын тексеру.
ІҮ Қорытындылау.
-Жыраулар поэзиясы
–халқымыздың өшпес, өлмес мұрасы. Жыраулар шығармаларының негізгі тақырыбы
қандай болған?
Ү Үй тапсырмасы: 54б
1-тапс /жазбаша/
ҮІ Бағалау. Оқушылардың білімдерін
бағалау
|
Оқушылар тұрып мұғаліммен
сәлемдеседі.
Балалар сұрақтарға жауап
береді.
-Қазақ хандығы
дәуіріндегі әдебиетке ақын-жыраулар келді.
- Жыраулар қазақ
хандығының дамып, нығаюына үлкен үлес қосты.Олар хандардың ақылшысы болды.
- Асан қайғы,
Қазтуған, Доспамбет, Ақтамберді, Бұқар т.б.
Балалар кітаппен жұмыс
істей отырып, тапсырмаларды орындайды.
Толғау дегеніміз – қазақ
әдебиетінде ақындар шығармашылығында , әсіресе жыраулар поэзиясында жиі орын
алған жанр . Толғау өлеңде ақын өмір қоғам, адам тіршілігі , жақсылық,
жамандық т.б жайлы ақыл-өсиет, насихаттық тұрғыда ой-қозғайды .
Жырау дегеніміз - өз жанынан жыр
шығарып айтатын, суырып салма ақындық қасиет пен шешендік қасиеті қатар
сақталып жататын дарынды ақын, дуалы ауыз шешен, ақылгой дана, ойшыл адамдар
Жыршы– жыр айтушы, таратушы,
көптеген эпостық жырларды жатқа білетін , дайын репертуары бар
айтқыштар.Жыршылар домбыраның не қобыздың сүйемелдеуімен мақаммен, әнмен
айтады.
Жыр-(көне түркі тілінде
«иыр») деген сөзінен шыққан . Жыраулар
өз шығармаларын ақыл-нақыл, өсиет түрінде айтқан.
Жырау әдебиетінің негізгі
өкілдері
: Асан Қайғы ,Қазтуған, Доспамбет, Шалкиіз, Жиембет, Марқасқа, Қазыбек,
Ақтамберді, Бұқар және т.б
Жыр ,жырау,жыршы ,жырлау
Ел, елдік, елші
Ой , ойшыл ,ойлану
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Жыраулар
шығармаларының
тақырыбы
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Оқулық
51-52б
№1 карточка
№2 карточка
№3 карточка
№4 карточка
№5 карточка
|
III.
Новая
тема
Учитель истории: -XV – XVII вв. –
время рассвета казахского устного народного творчества - известно как эпоха
жырау. Жырау были поэтами импровизаторами, авторами толгау – авторами
размышлений и наставлений в стихах. Нередко жырау были видными политическими
деятелями, советниками ханов, главами родов, военачальниками. Поэтому в кочевом
обществе влияние импровизаторов, поэтов-песенников на массы было огромным.
Жырау с древних времен исполняли при ханах функции советников, воспевали отвагу
и стойкость батыров, оплакивали умерших героев, ханов.
Задание: Перед
вами биография великих жырау XVI-XVII века
Бухар-Жырау,
Доспамбет-Жырау, Жиембет-Жырау, Маргаска-Жырау, Шалкииз.
Каждой
группе, познакомиться с биографией, познакомившись с творчеством.
Заполнить таблицу
Поэты жырау XVI-XVII века ( 5 мин)
2. Сказки
(Учащимся дается опережающее задание подготовить, какие сказки были
популярными в тот период, и инсценировать сказку)
Сценка: сказка:
Угадайте, какого
жанра сказка.
Какие сказки были
широко популярными в народе в тот период.
(Выставка книг
казахских сказок)
( Задание на 8
мин)
Следующий вид
творчества, который был в тот период это Героический эпос:
Героический эпос в основном
составляли дастаны (поэмы), в которых прославлялась мужество и отвага батыров.
Вопрос: Что
означало слово «Батыр»? в устном народном творчестве? (Означало мужественного,
справедливого, сильного и решительного война.)
Показывается
фрагмент из исторического фильма (3 мин)
Лирический эпос. Одним, из
наиболее распространенных жанров устной литературы были лирико-эпические поэмы,
основные темы поэм этого жанра: любовь, история борьбы за свое счастье, полной
лишений и страданий влюбленных, преодоление ими препятствий на своем пути. В
лирических поэмах особое внимание уделялось описанию быта, обычаев и традиций
народа. К лирико-эпическим произведениям относятся «Козы Корпеш и Баян Сулу»,
«Кыз Жибек», «Айман-Шолпан», «Кулше кыз», «Макпал кыз» и ряд других. Социальная
несправедливость являлась главной преградой на пути молодых к счастью, они
подвергались гонениям, испытаниям за их любовь
IV.
Закрепление темы. Вопросы
V. Итог
урока. Рефлексия и оценки за урок.
VI. Домашнее
задание.
§27 прочитать, выучить все даты.
