Открытый урок "Аяласаң, табиғатты аяла!"

Жамбыл облысы, Талас ауданы, Қызыләуіт ауылы

Бастауыш сынып мұғалімі:    Шонабаева Азиза Еруовна  

Сабақтың тақырыбы: Аяласаң, табиғатты аяла!

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: балаларды ғаламшар,табиғат жалпы жер әлемі туралы

білімдерін тиянақтау.

Дамытушылық: Шығармашылық әңгімелеу қабілеттерін ойлау,

сөйлеу процесін дамыту.

Тәрбиелік: Табиғат құбылысының әсемдігін көре білуге, қабылдауға,

оған қамқорлық аяушылық жасауға тәрбиелеу.

Қажетті құралдар: Слайд, суреттер, қанатты сөздер

Сабақтың барысы:

                 Табиғаттан нәр алған ғой жанымыз,

                 Жер бетінің ажары ол – сәніміз.

                 Туған өлке табиғатын аялап,

                 Ұсынайақ жүрек нұрын бәріміз.

        Құрметті  ұстаздар және оқушылар!

Бүгінгі «Аяласаң, табиғатты аяла» атты тәрбие сағатымызға қош сабағымызға қош келдіңіздер!

Ой қозғау

Мұғалім:   Жазда барып өзеннің

                   Жағасына бөгелдім,

Кім айтады, кәнекей,

Ол жерден мен не көрдім?

Жауаптары:   тау,өзен,ағаш,құстар,гүлдер т.б.

Мұғалім:  Жазда тауға өрмелеп,

                   Шаршап талай бөгелдім.

                   Жан-жағыма мен кенет,

                   Қарап едім не көрдім?

Жауаптары:   Табиғат

Мұғалім: Дұрыс балалар

          Табиғат, Жер-Ана, Отан, туған жер, атамекен деген сөздер құлаққа жылы естіліп, жүрекке шаттық сезім ұялататын ұлы да, қасиетті, бір-

бірімен  мағыналы, мазмұны бай сөздер. Адамның өзі сол Табиғат пен

Жер-Ананың перзенті. Табиғат пер Жер-Ананы сүйе білу, оны аялау әр адамның азаматтық борышы.

Бабалар табиғатты аялаған,

Малын бағып, бауырын саялаған.

Табиғатты  анаңдай ардақ тұтып,

Қамқорлығын ешқашан аямаған,-дей отырып,«Аяласаң, табиғатты аяла!» атты кешімізді бастаймыз.

Хор:          Армысың, шапағатты күйіміз,

                   Армысың, мейрімді жеріміз,

                   Армысың, табиғат-анамыз,

                   Келді Сізге өзіңіздің балаңыз,

Р.Диас:      Табиғат, сен –трішілік тұнып тұрған,

                   Сен – күнсің, көтерген күліп қырдан,

Ализа:       Сен – көлсің,

Қайрат:     Сен – ормансың,

 Хор:         Адамға сұлулықтың нұрын ұқтырған.

 Хор:          2030-дың біз барысым

                   Жетістікке бастайды ісіміз.

                   Өркениетті елімді көркетейін,

                   Табиғатты аялау парызымыз.

2-Оқушы.Өсімдіктер, ағаштар табиғатымызды түрлендіріп тұрған түкті кілем сияқты. Халқымыз өсімдікті өмір деп алып, одан қамқорлығын аямаған. «Әкеңнен мал қалғанша, тал қалсын» деген көрнекті сөз соның айғағы.

3-оқушы.

Егер өсімдіктерді ысырапсыз пайдаланса, олар азайып кетеді. Өсімдіктерд

ің 300-ге жуығы Қызыл кітапқа енгізілген.

Қызыл кітапқа енген өсімдіктерді заңсыз жинауға болмайды.

Жасыл бағымызды, байлығымызды қорғау керек.

4-оқушы.

Сондықтан мен осы отырған барлығыңызды өз өлкеміздің өсімдіктерін

біліп, оларды қорғауға шақырамын.

Көзін ашып, бақ өсір бұлағыңа,

Айналсын құтты қоныс тұрағыңа

Жайқалсын өлкемізде саялы бақ.

Бөленіп күннің нұры шуағына.

1-оқушы.

Табиғаттың сәні де, әні де қалықтай ұшқан құстар. Олардың әсем әндері бойымызды балқытып, еріксіз еліктерді. Олар-біздің қанатты достары-

мыз.

2-оқушы.

Олар – табиғат сақшылары. Егістіктің, бау-бақшаның сенімді серігі.

Сондықтан ата-бабамыз құстарды қадірлеп, құрметтеген. Олар батыр

 ұлдар сұңқарға, ару қыздар аққуға теңеген.

3-оқушы.

Қазақстанда құстардың 480 түрі бар екен. Соның ішінде азайып кеткен құстар Қызыл кітапқа енгізіліп, қорғауға алынды.

4-оқушы.

Айтсақ әніміз, ардақтасақ сәніміз, табиғаттың көркі құстарды қорғау әрқайсымыздың парызымыз.

 Ойын «Ойна да, ойла!»

«Егер де не болар еді» ойыны:

Егер де жер болмаса, не болар ед?

Егерде су болмаса, не болар еді?

 Егерде ауа болмаса,не болар еді?

Егерде күн болмаса,не болар еді?

Білгенге маржан

Табиғат болжамдары

Мысық бұйғып ұйықтаса, күн суық болады

Құстар бірігіп ұшса, жаңбыр жауады

Жаңбыр көп жауса, көк мол болады

Ит ұлыса, жамандық шақырады

Егер қазан айындакүн күркіресе, қыс қысқа болады

Құрмен Шіл қар астында қорғалдаса, кешікпей боран соғады

Жазды күні құйын көп болса, қыс қатты болады

 Тыйым сөздер, мақал-мәтел

Малды санама

Егінді, шалғынды баспа

Ақты төкпе

Құстардың ұясын бұзба

Айға қолынды шошайтпа

Аққу құсты атпа           

Жұлдызды санама

Өсіп тұрған ағашқа балта тигізбе

Ит тойған жеріне,

Ер туған жеріне

Туған жердің күні де ыстық,түні де ыстық

Көлінен безген қаз болмас,

Елінен безген ер болмас

Отансыз адам, ормансыз бұлбұл

Ел көркі- мал,

Өзен көркі –тал.

«Сен маған, мен саған»  дәл сұрақ-нақ жауап

Осы кезде журналист келіп, сұрақтар қояды.

Жасыл ел  бағдарламасынан келген журналист

Айналадағы қоршаған ортаның әсері адам денсаулығын нығайтып, еңбекке деген ынтасын арттырады, организімнің үйлесімді дамуына мүмкіндік туғызып, жан- жақты тиімді пайдалануға ықпал жасайды. Адам табиғат пен Жер-Ананың төл перзенті. Табиғат тіршілік көзі сондықтан да табғи заңды қатаң сақтау керек. 

Осы тақырыпта Қадыр Мырза Әлінің мынадай өлең :

Табиғаттан бабамыз ала берген секілді,

Дархандықты қазаққа далаберген секілді,

Еркелікті,ерлікті желден алған секілді,

Мөлдірлікті көгілдір ,көлден алған секілді.

Ал, балалар сендер «Жасыл ел» туралы естігендерің бар ма?

Диас: Жас табиғат қамқоршылары жиналған топ «жасыл ел» деп аталады.

Журналист: Жасыл ел тобын құрған адамдар немен айналысады?

Қайрат: Олар « таза болса табиғат,аман болар адамзат» деген ұранмен, адамдардың таза ауамен тыныстап, жаны,тәні сау болып салауатты өмір

 сүру үшін жұмыстар жүргізеді.

Журналист: Адам денсаулығын жақсарту үшін ,табиғат аясында қандай жұмыстар атқаруға болады?

Бақдаулет:Ол үшін жұмысты тазалықтан бастауымыз керек.Табиғат тазалығы –адам денсаулығының кепілі.Арықтарды тазалау ,ағаштарды актеу,қопсыту, гүл,ағаш егетін жерлерді дайындау.Тазалық болған жерде ағаштар да,гүлдер де,жайқала  өседі.

Журналист: Рақмет.

         Қазақстанда Қызыл кітап1978жылы басылып шықты. Оған Республикамыз сирек кездесетін және жойылып бара жатқан жануарлар

мен өсімдіктер енгізіліп, қорғауға алынды.Алсіз не дейсіз  хайуанаттар бағында  Қызыл кітапқа  енген қандай жануарлар бар?

Директор: Бізде сирек кездесетін жануарлар және жойылып бара жат-

 қан жануарлар өте көп. Бұлар:барыс, ақбөкен, қабылан, кішкентай аққу,

ергежейлі қосаяқ,кішкентай аққұтан және тағы басқа көптеген түрлер.

    Журналист:Ал қандай жануарларға жойылып кету қаупі төніп тұр.

Олар паркте бар ма? 

Директор: Иә,бар.Бұл жануарлар қорғауға алынған.Мысалы,тау арқары.

 Біз олардың тұқымын көбейтумен айналысып жатырмыз.Қанаттылар-

дың ішіндегі үлкені бүркіт те-жойылып бара жатқан түрдің бірі.          

Біз осылардың барлығының жойылып кетпеуі үшін бар жағдайды жасау- дамыз.

Журналист: Рақмет. Еңбектеріңіз жемісті болсын.

      Біз жас ұрпақ – табиғат қорғаны. Атадан балаға мирас болып келе

 жатқан табиғатымызды көздің қарашығындай сақтап, анамыздай аялап келер ұрпаққа таза күйінде қалдыруымыз керек.

     Табиғат – адамның бойына қуат, көңіліне шабыт, сезіміне ләззат шапағатын ұялататын сұлулық пен әсемдік әлемі

Шығармашылық тапсырма

«Егер табиғатқа тіл бітсе...»

Диктафоннан  табиғатты  тіл  қатады.

    «Ей, адамзат баласы!» Сен менің бауырымда өсіп ер жеттің. Мен сені тонғаныңда күн шуағыммен жылыттым, ыстықта ағаштарыммен жаныңа

 сая болдым.Мөлдір, таза ауаммен дем алдың. Жер-Ана сені асырады,

бақты ұрпағың ғасырдан ғасырға жалғасып келеді. Мен арқылы сен

 сұлулықты,әдемілікті сезіндің!    

       Менің сендерге айтарым ауамды ластама!

    Суым тартылып, орманымдағы ақбөкенім мен сұлу киігім қашып кет- песін.Даланы әсем әнге бөлеген құстарым,балықтарым жағада өліп жат- пасын!Жайқалған орманымның ағаштарын есепсіз кеспеңдер.Соның салдарынан қалаңда азынағанжел соғатын болады. Аспанға құм ұшса

оның қанша зияны бар. Егер ұрпағыңның қамын ойласаң, орманыңды қалпына келтір, адамзат!Сен бүгін менен бәрін алып алсаң, болашақ

 ұрпағың қалай күн көреді? «Судың да сұрауы бар»           

 Оқушылар эссе жазады.

«Табиғатқа қамқорлық керек...»   Өйткені...

    «Ойна да ойла»             Не жаман?  Не жақсы?

1.Ағаш отырғызу------

2.Суды ластау----------

3.Құстарды өлтіру-----               

4.Гүл егу-------

5.Суға түкіру-----

6.Ағаштарды күту-----

Осы ойыннан кейін қандай шешім қабылдайсыңдар.

 «Мен қабылдайтын шешімдер»

-Мен, табиғатты аялауға уәде беремін.

-Мен, ауаны ластамауға шешім қабылдадым.

-Мен, ағашты сындырмауға шешім қабылдадым. т/б.

 «Мейірімді жүрек»

   Өте жақсы, балалар біз табиғаттың тамаша туындыларын үйрендік. Табиғат-Ана адамзат баласына бар қажетті нәрсенің барлығын да беріпті.

 Ол бізге дем алсын деп ауа берді, ішсін, бар қажетіне жаратсын деп мөл-

дір су берді, ғажайып жасыл әлем сыйлады,орман-тоғайларымыз әдемі болсын деп құсы мен әдемі аңдарын берді, қысқасы біз өмірге қажеттің

бәрін Табиғат- Анадан алады екенбіз.                                                                                                                                                                                                    Ол қандай мейірімді,өзі қандай дархан, кең болса ,жүрегі де дәл сондай қайырымдылыққа, мейірімділікке толып тұр. Олай болса біз, балалар дәл қазір Табиғат-Анадан үйренген мейірімділігімізді бір-бірімізге арнаймыз.   Жан-жануар,Қыбырлаған тіршілік,

Орман-тоғай,

Теңіз, мұхит шалқыған.

Жапан түзде өсіп тұрған бір шыбық,

Аман болғай, ақ айдындар толқыған. 

     Мінекей,балалар,бізді қоршаған орта табиғатты қорғау-әрқайсымыз-

дың міндетіміз.Сондықтан барлығымыз бір кісідей атсалысып,Жер ананы қадірлеп қорғай білейік.Табиғат-біздің байлығымыз.Табиғатымызды аялайық,көркейтейік,гүлдендірейік.

     Ш.Аймауытов «Экологиялық проблемалар ең маңызды өмірлік проблемалардың бірі ғой, өйткені әңгіме адамның өмір сүретін ортасы туралы болып отыр» деген екен.

Оқушылар барлығы бірге:

 Бұл күнде көзім ашық сауаттымын,

Білемін табиғаттың қуат-құнын.

Ғалам мен келешектің алдында мен,

Тіршілік үшін әр кез жауаптымын.