Открытый урок Монғолдардың Қазақстан жерін жаулап алуы

                          № 132 орта мектебі

                                   Ашық сабақ                                       

   Тақырыбы:

                    Пән мұғалімі: М.О. Мұхамеджанов  

                                                            7 «А» сынып

Атасу кенті

                                                  2012-2013 оқу жылы

Сынып:  7

Сабақ: Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы

Тақырыбы:   21. Моңғолдардың Қазақстан жерін жаулап алуы

Мақсаты:

 Білімділігі:

    Монғол мемлекетінің құрылуы, ұлы қолбасшы Шыңғыстың өмірі және ұлыстар туралы түсінік беру

Дамытушылық:

    Оқушының өз бетінше қорытынды жасауға, ізденіске дағдыландыру, ойлау қабілеттілігін дамыту.

Тәрбиелік: 

  Адамгершілікке, өз отанын, елін сүюге тәрбиелеу. 

Көрнекілік: интерактивті тақта.

Сабақ әдісі: Түсіндіру, сұрақ-жауап, сөзжұмбақ, тест

Сабақ түрі: жаңа сабақ

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі:

 Үй тапсырмасы.             

  Тест  

                              Жаңа сабақ

                      Жоспар:

•         Монғол мемлекетінің құрылуы

•         Монғол империясының қоғамдық құрылысы

•         Монғолдардың Қазақстанды Қазақстанды жаулап алуы, және зардаптары

•         Ұлыстардың құрылуы

Империяның негізін қалаған Шыңғысхан (Темүжін) 1155 Моңғо-лияның Кендітау аймағындағы Онон өзенінің жағасында, Болдоң деген жерде Есугей батырдың отбасында дүниеге келген. 9жасқа толған кезінде әкесі қаза табады.1206жылы Онон мен Керулен өзенінің жағасында өткізілген құрылтайда Темүжінді хан сайлады

Қоғамдық құрылысы:

Мемлекетті басқаратын-хан

Жаза білетін және елдердін түсінетіндер-уәзірлер деп аталды

Империяны 95түмен әкімшілік билікке бөлді.Әрбір түменде 10 мыңнан адам болды.Әрбір мыңдық он жүздіктен,жүздіктер ондықтардан тұрды.Аймақтар мен түмендерді және мыңдықтарды Шыңғысханның туыстары,ақсүйек нояндарға тапсырылды.Монғолия аумағы мын халқы 3 әскери әкімшілік аймаққа бөлінді.Олар  Оң қанат(Барунгар),Сол қанат(Жоңғар),Орталық қанат(Кул) деп аталды.Шыңғысхан ең таңдаулы мыңдықты өзінің жеке басын қорғайтын жасауыл(моңғолша “кешіктен”) етіп алды.

Мемлекеттің басты заңы “Жасақ”(Яса ) деп аталады

Шынғыс-хан қолының негізгі жорықтарының бірі Қазақстан мен Орта Азия жеріне жасаған жорығы болды, бұл жорық оларға Шығыс Европа мен алдыңғы Азияға жол ашты. Себебі “Отырар опаты” болған.Шыңғысхан 450адамы бар 500түйелік сауда керуені 1218 Отырарға жетті.Ғайыр хан Хорезмшахпен келісе отырып,керуенде қырғынға ұшыратады.Мұны пайдаланып Шыңғысхан бұларға қарсы соғыс ашады.Шағатай мен Үгедей Отырарды қоршауға алған. Ал Отырар қаласы 6 ай берілмеген.Хорезм жіберген Қараша-хажиб моңғолдарға беріліп,қақпаны ашады.Сонымен қатар Үзкент,Баршыкент,Ашнас,Сығанақ басқыншылар қолына түседі.1219-1224 жылы Моңғолдар Қазақстан мен Орта Азияны басып алады.

Зардаптары:

•         Жетісуда шапқыншылыққа дейін 200-ден астам елді мекендер,XIII-XIV 20-ға жуық ғана қалды.

•         Баласағұнның орны қайда екені белгісіз болып кетті.

•         Отырыкшылық мәдениет жойылды.

•         Халақтың этникалық құрамы бұзылды.

          

Қорытынды

•         Үй тапсырмасы: Шыңғысханға мінездеме жазу.  Материал жинау.

Краткое описание документа:

Империяның негізін қалаған Шыңғысхан (Темүжін) 1155 Моңғо-лияның Кендітау аймағындағы Онон өзенінің жағасында, Болдоң деген жерде Есугей батырдың отбасында дүниеге келген. 9жасқа толған кезінде әкесі қаза табады.1206жылы Онон мен Керулен өзенінің жағасында өткізілген құрылтайда Темүжінді хан сайлады

Қоғамдық құрылысы:

Мемлекетті басқаратын-хан

Жаза білетін және елдердін түсінетіндер-уәзірлер деп аталды

Империяны 95түмен әкімшілік билікке бөлді.Әрбір түменде 10 мыңнан адам болды.Әрбір мыңдық он жүздіктен,жүздіктер ондықтардан тұрды.Аймақтар мен түмендерді және мыңдықтарды Шыңғысханның туыстары,ақсүйек нояндарға тапсырылды.Монғолия аумағы мын халқы 3 әскери әкімшілік аймаққа бөлінді.Олар Оң қанат(Барунгар),Сол қанат(Жоңғар),Орталық қанат(Кул) деп аталды.Шыңғысхан ең таңдаулы мыңдықты өзінің жеке басын қорғайтын жасауыл(моңғолша “кешіктен”) етіп алды.

Мемлекеттің басты заңы “Жасақ”(Яса ) деп аталады

Шынғыс-хан қолының негізгі жорықтарының бірі Қазақстан мен Орта Азия жеріне жасаған жорығы болды, бұл жорық оларға Шығыс Европа мен алдыңғы Азияға жол ашты. Себебі “Отырар опаты” болған.Шыңғысхан 450адамы бар 500түйелік сауда керуені 1218 Отырарға жетті.Ғайыр хан Хорезмшахпен келісе отырып,керуенде қырғынға ұшыратады.Мұны пайдаланып Шыңғысхан бұларға қарсы соғыс ашады.Шағатай мен Үгедей Отырарды қоршауға алған. Ал Отырар қаласы 6 ай берілмеген.Хорезм жіберген Қараша-хажиб моңғолдарға беріліп,қақпаны ашады.Сонымен қатар Үзкент,Баршыкент,Ашнас,Сығанақ басқыншылар қолына түседі.1219-1224 жылы Моңғолдар Қазақстан мен Орта Азияны басып алады.