Открытый урок на тему "Көміртек"

Жамбыл облысы, Талас ауданы, Қызыләуіт ауылы

Химия пәнінің мұғалімі Айдаралиева Хатира Сапаровна

Тақырыбы: Көміртек..
Мақсаты:
Білімділік: Көміртектің физикалық және химиялық қасиетімен таныстыру, аллотропиялық түр өзгерісі жайлы түсінік беру және айырмашылығын анықтау. Көміртектің табиғаттағы айналымы және көмірқышқыл газының тірі организмдегі айналымы туралы мағлұмат беру. Адсорбция және фотосинтез ұғымдарына түсінік беру.
Дамытушылық: Химиялық элементке жалпы сипаттама беру, реакция теңдеуін құру және кристалдық тор ұғымын қайталап, тереңдете түсу. Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, тез ойлауға дағдыландыру.
Тәрбиелік: Еңбектену іскерліктерін арттыра отырып, оқушылардың танымдық белсенділіктері мен ой - өрісін дамытып, шығармашылыққа, ізденімпаздыққа, тиянақтылыққа, ізгілікке және экологиялық ойлауға тәрбиелеу.
Көрнекілігі: Интерактивті тақта, периодтық жүйе. Зертханалық құрал- жабдықтар.
Сабақтың түрі: жаңа тақырыпты игерту.
Әдіс - тәсілі: Ауызша баяндау.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру
- Сәлемдесу.
- Оқушыларды түгендеу.
ІІ. Үйге тапсырма: §21. №4,5,6. 95 бет
ІІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

Жаңа сабақ
- Көміртек.
**.4 топ элементеріне жалпы сипаттама: 4 топ элементтеріне р-элементтер жатады:көміртек, кремний, германий, қалайы,қорғасын.Атом радиусы реттік нөмірі артқан сайын,иондану энергиясы,салыстырмалы электртерістігі кемиді.                                                                       Топтарда жоғарыдан төмен қарай толтырылатын электрондық қабаттардың өсуіне байланысты сыртқы қабаттағы валентті электрондардың ядроға тартылуы нашарлайды, сондықтан бейметалдық қасиеттері жоғарыдан төмен қарай кеміп,ал металдық қасиеттері артады.Бірақ көміртек пен кремний басқа элементтерден ерекшеленеді,олар типтік бейметалдар.  Германийда металдық белгілер бар,ал қалайы мен қорғасын металдар.Бұл топтың элеменнтерінің тотығу дәрежесі  (+2).

2.***Көміртек.   Табиғатта кездесуі:

Бос күйінде көміртек алмаза, графита, карбин түрінде болады.Бұл көміртектің аллотропиялық түр өзгерісі.Көміртектің табиғи қосылыстары - доломит                мрамор , магнезит . Мұнайда ,тас көмірде және табиғй газдарда көміртек қосылыс түйінде болады. Аллотропиялық түр өзгерісін құрылысының әр түрлілігімен түсіндіріледі. (кристалдық торы).

• Көміртектің физикалық қасиеттері және алынуы.

Алмаз-  ең қатты табиғи қосылыс ,түссіз ,мөлдір,май тәрізді,электр тоғын өткізбейді,жылуды нашар өткізеді,тау жыныстарын бұрғылауда, болат,шойынды өңдеуде,алмазда бағалы әсемдік бұйымдар  -  бриллиант; графит – сұр түсті, металдық жылтыры бар, электродтарда, отқа төзімді тигельдер жасауда қолданылады.  Белгілі жағдайда аллотропиялық түр өзгерісі бір-біріне ауысады. 

              1000С –қа дейін ауа қатысынсыз

 Алмаз-------------------------------графит

         3000С-тан жоғары,  катализатор қатысында

Графит-------------------------------алмаз

Ағаш көмірін затты  құрғақ айдау арқылы алады.Бұл ауа қатысынсыз қыздыру. Фуллерен –сфералық құрылымды заттар «С»  атомынан  20 ғасырдың 80-ші жылдары синтезделді.

 Көміртектің химиялық қасиеттері.

*Көмірдің бетіне басқа заттарды сіңіру және газдар мен еріген заттарды бойына ұстап тұру қасиеті адсорбция деп аталады.                                                                  (белсендірілген көмірдің в противогаздарда қолданылу туралы)

*қатты қыздырғанда оттек қатысында жанып, көп мөлшерде жылу бөледі:                        С+О2 =СО2  + 402  кДж                                                                                                                      *толық жанбағанда  СО түзіледі                                                                                                     *С +2Сl2=ССl4                                                                                                                                         *C + 2CuO = 2Cu + CO2                                                                                                                               *C +2 H2 =CH4                                                                                                                               *2C+  Ca =CaC2                                                                                                                                                           Көміртектің металдармен қосылыс карбидтер деп аталады

Көміртек (2) оксиді	Көміртек (4) оксиді
СО,  молекула құрылысы сызықты	СО2,  молекула құрылысы сызықты
Химиялық өте берік, инертті
Көміртекті бос немесе қосылыс күйінде жандырады.	СаСО3+2НС1=СаС12+СО2+Н2О СаСО3 = СаО+СО2
Түссіз,улы газ,иісі жоқ, ауадан жеңіл,суда нашар ериді, қайнау температурасы төмен ( -192,1 С)	Түссіз, газ,иісі жоқ, ауадан 1,5есе ауыр,жанбайды ,суда жақсы ериді, өртті сөндіруде қолданылады,төменгі температурада сұйылады ,қайнайды.
2СО+О2=2СО2 СО +СиО=Си+СО2	СО2 +Н2О= Н2СО3 СаО+СО2= СаСО3 СО2+Са(ОН)2= СаСО3+Н2О СО2 +СаСО3+Н2О = Са (НСО3)2

3***Хабарлама  «Өртсөндіргіштің жұмыс істеу приципі»,  «Иіс газының ағзаға зияны»

4***Көмір қышқылы – әлсіз тұрақсыз қосылыс,  әлсіз электролит.

Н-----О

                   С==О

Н-----О

• Диссоциациялану теңдеуі:

Н2СО3====== Н  +  НСО3

НСО3  ====== Н  +  СО3

• химиялық қасиеттері:

        Н2СО3 + 2NaOH (к.) ======  Na2СО3  +2НОН   (карбонат)

        Н2СО3 + NaOH (р.)   ======  NaНСО3  +НОН   (гидрокарбонат)

        NaНСО3  +NaOH     ======  Na2СО3  +НОН

                  t

 СаCO3 --------- СаО + CO2           

      2NaНСО3  -------------- Na2СО3  +НОН+ CO2     

        Қолданылуы:              

 NaНСО3  ---ас содасы

 Na2СО3  ---кристалдық сода (кальцинирленеген)

 СаСО3-------бор,  мрамор,  әктас    

 К2 СО3------поташ, өсімдік күлінде,сабын өндірісінде фотографияда           

3. Лабораториялық тәжірибе 12 « Көмір қышқылының қасиеттерімен танысу»

Қышқылдық оксид,лакмус- қышқыл ерітіндісі қызарады                                                              CO2  +НОН== Н2СО3                                                                                                                                                 Карбонат-ионға сапалық реакция                                                                                  Na2СО3 + Са(OН)2  ----------- 2NaОН+ СаCO3            

V. Деңгей бойынша тапсырмалар.
VI. Бекіту.

VІI. Қорытынды, бағалау.