Открытый урок на тему "Негізгі құралдардың тозуы және оларға амортизациялық аударым мөлшерін есептеу"

Сабақ жоспары №13

Пән атауы: Бухгалтерлік есеп

Мамандығы: 0518000 «Есеп және аудит»

Оқу тобы: ЕА-21

Өтетін күні: 25 сәуір 2016ж

Өткізілетін орны: №24 дәрісхана

Сабақтың тақырыбы:  «Негізгі құралдардың тозуы және оларға амортизациялық

                                                   аударым мөлшерін есептеу»

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Білім алушыларға негізгі құралдардың тозуы және оларға  амортизациялық сомасын есептеу әдістерін  пайдалана отырып есеп шығару  арқылы  түсіндіру. Өз бетімен жұмыс жасауын бақылау.

Дамытушылық: Алған білімінің сапасын тәжірибе жүзінде бағалау, әр шешімді логикалық тұрғыдан есептеп мән бере  білуіне көңіл бөлу.

Тәрбиелік: Тапсырманы қатесіз орындауына дағдыландыру, қателерін өз бетімен түзей білуге, тәртібіне мән бере отырып, күнделікті өмірде өзне-өзі есеп бере білуіне тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Сабақтың типі: Білім мен білік дағдыларын қалыптастыру.

Әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, баяндау, өз бетінше жұмыс, тапсырма беру әдісін тиімді пайдалана отырып,  дамыта оқыту технологиясын пайдалана отырып, топпен, кестемен жұмыс т.б.

Көрнекіліктері: кестелер, кеспе қағаздары, шот жоспары, бухгалтерлік  баланс.

Пәнаралық байланыс: Қаржы және несие, салық және  салық салу, ұйым экономикасы

Күтілетін нәтиже:

1.      Есептеу әдістерін пайдалана отырып, есеп шығара білуге үйрету.

2.      Кестені талдау арқылы жаңа сабақты түсінуге баулу.

3.      Алған білімдерін одан әрі шыңдай түсу, тәжірибеде жүзінде қолдануға үйрету.

Сабақ өткізу барысы:

І Ұйымдастыру кезеңі. (2-3 мин)

         Журнал толтыру, білім алушылардың сабаққа қатысуын, дәрісхананың сабаққа дайындығын қадағалау және т.б.

       Оқытушы:

Алдымен  екі топқа бөлініп  отырайық және сабағымызды жылы

сөзбен бастайық. Кәне, екі топ бір-бірлеріңізге  жақсы тілек тілеулеріңізге болады. (тренинг) (Мысалы: - бүгінгі күндеріңізге сәттілік тілейміз)

       ІІ Үй тапсырмасын тексеру. (15-20 мин)

1-кезең 

Әдіс-тәсілі: сұрақ- жауап, «Аукцион ойыны»

Оқытушы: Үй тапсырмасы сұрақ - жауап әдісімен «Аукцион ойыны» арқылы жүргізіледі. Ойын шарты: студенттерге үй тапсырмасы бойынша сұрақ  арқылы сұралады. Жауаптары «акциялармен» бағаланады. «Акционер» - оқушы жауабының  толықтылығына қарай әр-түрлі  түстегі акциялар алады.

 Толық емес  жауап – сары түсті;

Дұрыс негізделген жауап – көк түсті;

Дұрыс толық  негізделген жауап- қызыл түсті;

        Әрбір  акцияның бастапқы құны бар, оны банк бекітеді. Балдың ең жоғары мөлшері түстердің санымен  анықталады. Мұғалім банкир әрбір оқушының  түсімін есептейді.

Аукцион сұрақтары:

1.        Негізгі құралдар дегеніміз не ?  Баланстың қай бөлімінде көрсетіледі ?

2.        Негізгі құралдарға не жатады ?

3.        Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебінің міндеттері қандай ?

4.        Негізгі құралдарды қалай жіктеуге болады ?

5.        Өндіріс процесіне қатысу  сипатына қарай қалай бөлінеді?

6.        Тиістілігі бойынша негізгі құралдар қалай бөлінеді ?

7.        Пайдалану сипатына қарай негізгі құралдар қалай бөлінеді?

8.        Заттық құрамы бойынша  негізгі құралдар қалай бөлінеді ?

9.        Негізгі құралдардың  бастапқы құнына не жатады ?

10.   Негізгі құралдардың  ағымдағы  құнына не жатады ?

11.   Негізгі құралдардың  жойылу құнына не жатады ?

12.   Амортизациялық құн қалай табамыз?

13.   Баланстық құн дегеніміз  не?

14.   Негізгі құралдардың есебін ұйымдастыру қай стандарттарында есепке алынады?

15.   Негізгі құралдар қай кезде көбейеді (түседі)

16.   Негізгі құралдардың  түсуі қандай құжаттармен рәсімделеді.

17.   Қабылдау беру актісінде қандай реквизиттер көрсетілді?

18.   Негізгі құралдардың шығуы қандай себептер бойынша орын алады?

19.   Негізгі құралдардың шығуы  қандай құжаттармен  рәсімделеді?

20.   Негізгі  құралдарды жөндеу  дегеніміз не?

21.   Ұйымдастыру техникалық  белгілері бойынша  негізгі құралдардың жөндеуі қалай бөлінеді?Ағымдағы жөндеу дегеніміз не? Күрделі жөндеу дегеніміз не?

22.   Жөндеуді жүргізетін тәсілдерді ата? Әр тәсілге  сипаттама бер?

23.   Түгендеу инвентарлық карточканы қалай толтырылады және не үшін?

2 кезең     Бухгалтерлік жазба сөйлейді? ойыны

а) тапсырма

Көрсетілген бухгалтерлік  жазбалардың мазмұнын атаңыздар:

         Дт                   Кт                                      Дт                     Кт

1.    2410               1010, 1030                      1. 7410            2410

              1420                1010,1030                           2420            2410

2.    2410                3310                                2. 1210            6210      

              1420                3310                                    1210            3130

3.      2410            2420                                3.  1010            1210      

                                                                          1030

         4.      2410            6230                                4. 7410             2410

2420             2410

5.       2410            5030                               5.   2410           2410

6.       3310             1010, 1030,                    6.   2930           1310                500,0

                            1060 

7.       2930               3310                 1200,0           7.   2930        3310,1030       300,0

8.      2930                3540                 480,0             8.  2930         3350                250,0

9.      3310                1010,1030,                             9.   2930        3150                75,0

                                1060                  1200

10.  3540                1030, 1060          480,0           10. 2930        3310                400,0

11.  2410                2930                    1980            11. 2410        2930              1525

                                             (1200+480+300)                              (500+300+250+75+400)

ІІІ Жаңа оқу материалын белсенді сапалы игеруге дайындық.

Бұрынғы алған білімдерін қайталай отырып, жаңа тақырыпқа көшу.

IV Жаңа білімді игеру.

Әдіс-тәсілі: түсіндіру, есеп шығару және т.б.

Берілген есептерді және кестені талдау арқылы жаңа сабақты түсіндіру.

Оқытушының  түсіндірмесі бойынша қаралатын сұрақтар. (45-50 мин)

1.      Негізгі құралдардың тозуы.

2.      Негізгі құралдардың амортизациясын есепке алу.

1. Негізгі құралдар өндіріс процесіне ұзақ уақыт бойы қатыса отырып, біртіндеп тозады, яғни физикалық күштердің, техникалық және экономикалық факторлардың әсерінен өз қасиеттерін жоғалтады.

Тозу – бұл физикалық және моральдық  сипаттамаларын жоғалту процесі.

Физикалық тозу – негізгі құралдарды қолдану нәтижесінде және сыртқы факторларының әсерінен болады.

Моральды тозу – активтердің ғылыми  мен техникалық дамуындағы жаңа талаптарға сәйкес келмеу нәтижесінде  пайда  болатын процесс(заманауи даму  талаптарына сай келмеу).

Негізгі құралдардың моральдық  жағынан тоздыратын факторлар:

1. Өндірістегі жабдықтардың жаңаруы (ескі машиналарды жаңа, неғұрлым өтімділеуіне ауыстыру).

2. Технологиялық процестің жетілуі (жаңа технология негізінде қолданыстағы машиналар мен жабдықтарды пайдалану мүмкін емес).

3. Шығарылған өнім номенклатурасының  жаңаруы  мен өзгеруі (бұл орайда ескі машиналар  мен жабдықтар жаңа өнім шығаруға жарамсыз).

4. Тауар өзгеруге арналған машиналар мен жабдықтардың  санын азайтуды субьектіден талап ететін, кейбір тауарларға сұраныстың азаюы.

5. Жұмыс күшінің, білікті қызметкерлердің еңбекпен қамтылуындағы, өндірістің географиялық орналассуындағы өзгерімтер. Олар өндіріс көлемін пайдаланылатын машиналар мен жабдықтардың санын азайтуды талап етуі мүмкін.

Негізігі құралдардың физикалық тозуы олар пайдаланылған  кезде  жабдықтың  бөлшектері мен тетіктерінің, үйлер мен ғимараттардың құрылымдық элементтерінің механикалық  тозуына байланысты(физикалық тозудың пайдаланудағы нысаны) сондай-ақ темірдің тот басуына, ескіруіне, шіруіне әкеп соқтыратын (физикалық тозудың табиғи  нысаны) табиғи климаттың жағдайлардың әсерінен басталады. Нәтижесінде негізгі құралдар құнының бөлігі жоғалады.

2. Амортизация – бұл тозудың құндық белгісі негізгі құралдардың тозу шығындарын өтеу үшін есептелетін және калькуляцияларға енгізілетін аударымдар амортизация деп аталады. Амортизация латын тілінде өтеу  деген мағынаны білдіреді.

Жылжымайтын мүлік, ғимараттар мен жабдықтар обьектілерінің амортизациясы  - активтің амортизациялық құнының жүйелі түрде бөлінуі, соның нәтижесінде обьектінің құны пайдалы қызмет ету мерзімі өткен сайын  есептен шығарылып отырады, экономикалық пайданы тұтынуға байланысты шығындар есебінен жүзеге асырылады. Активтер амортизациясы  актив қол жетімді болғаннан бастап есептелінеді және егер актив  белгілі бір уақытқа  дейін іске қосылмаған жағдайға қарамастан, оның істен шыққан уақытына дейін жалғасады.

Мысалы, 2015ж қаңтарында ұйым жаңа жабдықтар сатып алды және ақпан айында жабдықты құрастыру жұмыстарын жүргізілді. Бұл жабдықтармен жұмысжасау үшін ұйым жұмыскерлері екі айға оқуға жіберілді. Жаңа жабдық сәуір айында іске қосылды.

Амортизация ақпан айынан бастап, яғни жабдық қол жетімді болған кезеңнен бастап есептелінеді.

Негізгі құралдардың амортизациялық құны дегеніміз – негізгі құралдардың пайдалану мерзімі ішіндегі тозатын сомасы, оны есептеу үшін негізгі құралдардың бастапқы құнынан жойылу құнын алу керек.

Негізгі құралдардың жойылу құны – бөлшектелгеннен кейін  құрамына әр қарай қолдануға жарайтын қосалқы  бөлшектер мен металл сынықтары құны кіретін негізгі құралдардың пайдалану  мерзімі өткеннен кейін есептен алынатын бастапқы құны.

Амортизациялық  аударымдар амортизация нормалары бойынша жасалады және әрбір есептік кезеңнің шығындары ретінде танылады.

Амортизация нормасы – бұл амортизациялық  аударымдардың жылдық сомасының негізгі құралдарының жылдық орташа құнына қатынасты.

Амортизациялық аударымдарды  есептеудің бірнеше әдістері бар.

1.      Бірқалыпты, біркелкі тәсілмен   есептеу, шығару – негізгі құралдың

пайдалы қызмет мерзімі ішінде тұрақты жыл сайынғы, ай сайынғы аударымдармен амортизация есептеу әдісі.

2.      Өндірістік әдіс амортизацияны орындалған жұмыстардың көлеміне

үйлесімді  түрде құнын есептен шығару.үдемелі әдістер

3.      Кумулятивтік әдіс – пайдалымерзім жылдарының қосындысын анықтау

арқылы амортизация есептеу әдісі.

4.      Азайтылған қалдық әдісі – пайдалы қызмет мерзімі ішінде әр жылдан кейін

қалдықты анықтау арқылы амортизация есептеу әдісі.

1.      Бірқалыпты есептеу әдісі-негізгі құралдың пайда лы қызмет мерзімі ішінде

тұрақты жылсайынғы аударымдармен амортизация есептеу әдісі.

Осы әдіс бойынша жыл сайынғы амортизация аударымдары мынадай формуламен есептеледі:

А_жс=(БҚ-ЖҚ) /ПМ,мұнда А_жс- жылсайынғы амортизация аударымдар,

БҚ- негізгі құралдардың бастапқы құны,ЖҚ- негізгі құралдардың жойылу құны, Пм- негізгі құралдардың пайдалану мерзімі.

Мысалы: Жабдықтың бастапқы құны- 780 000 теңге.Пайдалану мерзімі-5жыл.Болжамды жойылу құны-40000 теңге. Анықтау керек:жылсайынғы амортизация аударымдары мен әр жылдың соңындағы жабдықтың баланыстық (қалдық) құнын.

Шешуі: Жабдықтың амортизацияланатын құны -780000-40000=740000тг,жылсайынғы аморитзация аударымдары 740000 теңге:5жыл=148000теңге.

            Есепті шешу үшін келесідей кестені толтыру керек:

Жылдар	НҚ бастапқы құны	Жыл сайынғы амортизация	Жинақталған амортизация	НҚ бастапқы құны
1	780000	148000	148000	632000
2	780000	148000	296000	484000
3	780000	148000	444000	336000
4	780000	148000	592000	188000
5	780000	148000	740000	40000

2.Өндірістік әдіс-құралды болжамды пайдалану немесеболжамды өнімділік негізінде амортизация сомасын есептеу әдісі.Жыл сайынғы амортизация аударымдарын есептеу формуласы:

А_жс=(БҚ-ЖҚ)*ӨК_ағ- ағымды жылда шығара алатын өнімнің болжамдық көлемі,ЖӨК-пайдалану мерзімі ішінде шығара алатын болжамдық өнім көлемі.

Мысалы: жабдықтың бастапқы құны -250 000 теңге,қолдану мерзімі -5 жыл.Болжамды жойылу құны -40 000 теңге. 5жыл ішінде жалпы өнімнің болжамды шығарылатын көлемі- 1 000 000 теңге. 1-ші жылдың ішінде өнімнің көлемі -100 000 теңге, 2-ші жылдың – 200 000 теңге.3-ші жылдың  - 300 000теңге, 4-ші жылдың  - 300 000 теңге, 5-ші жылдың  -100 000 теңге.

Анықтау керек:амортизацияның жылдық сомаларың,жинақталған амортизация сомаларын және әр жылдың баланыстық құндарын.

Шешуі: бірқалыпты әдіспен есептелінетін жылсайынғы амортизация әр жылда бір сомамен есептелінсе,осы әдіс бойынша әр жылдың амортизациясы жек есептелінеді және осы жыл ішінде болжамдаған өнім көлемін тәуелді болады. Жабдықтың пайдалану мерзімі ішінде амортизацияланатын құн -250000 -40000=210000 теңге. Содан кейін жалпы өнімнің бір теңгенің келетін амортизация сомасын анықтап алу керек : 210000: 1000000=0.21теңге.

1жылдың жылдық амортизациясы:0.21* 100000=21000

2жылдың - 0.21* 200000=42000

3жылдың - 0.21* 300000=63000

4жылдың - 0.21* 300000=63000

5жылдың - 0.21* 100000=21000

Жылдар	НҚ бастапқы құны	Жыл сайынғы амортизация	Жинақталған амортизация	НҚ бастапқы құны
1	250000	21000	21000	229000
2	250000	42000	63000	187000
3	250000	63000	126000	124000
4	250000	63000	189000	61000
5	250000	21000	21000	40000

3.Кумулятивтік әдіс- пайдалы мерзім жылдарының қосындысын анықтау арқылы амортизация есептеу әдісі.

Осы әдіс бойынша алдымен кумулятивтік шама есептелінеді.,ол пайдалану мерзімі жылдарының қосындысмен анықталады:

Кш=1+2+3+4+......n, мұнда кш – кумулятивтік шама,n- пайдалану мерзімі жылдардың саны.

Әр жылдың амортизация аударымдары мынадай формуламен анықталады:

А_жс=(БҚ-ЖҚ)*( n+1-і)/ Кш, мұнда і-ағымды жыл.

Мысалы:жабдықтың бастапқы құны -650 000 теңге,қолдану мерзімі-5 жыл. тБолжамды жойылу құны -50 000 теңге.

Анықтау керек: амортизацияның жылдық сомаларың,жинақталған амортизация сомаларын және әр жылдың баланыстық құндарын.

Шешуі:Жабдықтың пайдалану мерзімі ішінде амортизациянатын құн -650000 -50000=600000теңге. Кумлятивтік шама Кш=1+2+3+4+5=15.

1жылдың жылдық амортизациясы:600000 * 5/15=200000

2жылдың -600000*4/15=160000         

3жылдың - 600000*3/15=120000

4жылдың - 600000* 2/15=80000

5жылдың -600000* 1/15=40000

Жылдар	НҚ бастапқы құны	Жыл сайынғы амортизация	Жинақталған амортизация	НҚ бастапқы құны
1	650000	200000	200000	450000
2	650000	160000	360000	290000
3	650000	120000	480000	170000
4	650000	80000	560000	90000
5	650000	40000	600000	50000

4.Азайтылған қалдық әдісі-пайдалы қызмет мерзімі ішінде әр жылдан кейін қалдықты анықтау арқылы амортизация есептеу әдісі.

Азайтылған қалдық әдісі бойынша жылдық амортизация сомасын мынадай формуламен есептелінеді:

АА=(БалҚ*2На) /100,мұнда БалҚ-тиісті жылдың негізгі құралдың қалдық (баланыстық)құны, 2 На –екі еселенген амортизаця норма.

Мысалы: жабдықтың бастапқы құны-980 000 теңге,қолдану мерзімі-5жыл.Болжамды жойлу құны-50 000 теңге.

Анықтау керек: амортизацияның жылдық сомаларың,жинақталған амортизация сомаларың және әр жылдың баланыстық құндарың.

Шешуі: Амортизация жылдық нормасы -100 :5жыл =20 Әр  жылдың амортизация аударымдар 2еселенген нормамен 2*20=40 есептелінеді. Жылдық амортизация  есептелгеннен кейін әр жылдын соңындағы жабдықтың қалдық құны анықталады.

1жылдың жылдық амортизациясы:980000 * 40=392000

1жылдың соңындағы қалдық (баланстық)құны -980000-392000

2жылдың - 588000*40=235200

2жылдың соңындағы қалдық (баланстық)құны -588000-235200=352800

3жылдың -352800*40=141120

3жылдың соңындағы қалдық (баланстық)құны -352800-141120=211680

4жылдың -211680*40=84672

4жылдың соңындағы қалдық (баланстық)құны -211680-84672=127008

5жылдың- 127008-50000=77008 (соңғы жылдың амортизация аударымы 4-ші жылдан кейін қалдық құн мен жойылу құны арасындағы айырмамен анықталады).

Жылдар	НҚ бастапқы құны	Жыл сайынғы амортизация	Жинақталған амортизация	НҚ бастапқы құны
1	980000	392000	392000	588000
2	980000	2352000	627200	352800
3	980000	141120	768320	211680
4	980000	84672	852992	127008
5	980000	77008	930000	50000

       Негізгі құралдардың амортизациясының синтетикалық есебі 2420 негізгі құралдардың тозуы шотында  жүргізіледі: инвентарлық, пассивтік.

       Барлық субьектілер негізгі құралдардың барлық түрлері  бойынша меншік формасына қарамастан негізгі құралдардың тозуын есептейді.

Төмендегі Негізгі құралдар, негізгі құралдардың тозуы есептемейді.

-         Жер;

-         Кітапхана қорлары, фильм қорлары;

-         Мұражай және көркем өнер құндылықтары;

-         Архитектура және өнер ескерткіштері;

-         Өнім беретін малдар,   , өгіздер;

-         Жалпы пайдаланатын автомобиль жолдары.

1.      Негізгі құралдардың өндірістегі қолданылатын негізгі құралдар бойынша амортизация сомасы есептелінді.

             Дт                                          Кт

           8410                                       2420

2.      Негізгі құралдардың өнімдерді  өткізу процесінде пайдаланылатын нысандары бойынша есептелген амортизация сомасына

                       Дт                                          Кт

                           7110                                       2420

3.      Негізгі құралдардың әкімшілік басқару мақсатындағы нысандардың амортизация сомасына

                       Дт                                          Кт

                     7210                                       2420

4.       Есептен шыққан негізгі құралдар бойынша жинақталған амортизация сомасына

                     Дт                                          Кт

                    2420                                       2410

      V Жаңа білімді пысықтау. (10 мин)

Есеп шығару (берілген тапсырманы (7 минут) орындап шығу керек.)

        І топ тапсырмасы

Кәсіпорынмен 450 000 теңгеге жабдық  сатып алынды. Жабдықтың қолдану мерзімі -5жыл. Жою құны-50 000 теңге. 5жыл ішінде жалпы өнімнің шығарылатын көлемі- 1 000 000 теңге. 1-ші жылдың  өнімнің көлемі-50 000теңге, 2-ші жылдікі – 100 000 теңге,3-ші жылда – 200 000 теңге,4-ші жылда -150 000 теңге,5-ші жылда -50 000 теңге.

Анықтау керек: амортизациялық жылдық сомаларының, жинақталған амортизация сомаларын және әр жылдың баланыстық құндарын. Есепті бірқалыпты, өндірістік және кумулятивтік 3әдіспен есептеу керек.

        ІІ топ тапсырмасы

Кәсіпорынмен 440 000 теңгеге жабдық  сатып алынды. Жабдықтың қолдану мерзімі - 4жыл. Жою құны-20 000 теңге. 4жыл ішінде жалпы өнімнің шығарылатын көлемі-  800 000 теңге. 1 жылдық  өнімнің көлемі-180 000теңге, 2 жылдық – 220 000 теңге, 3  жылдық – 250 000 теңге,4 жылдық - 150000 теңге.

Анықтау керек: амортизациясының жылдық сомаларын, жинақталған амортизация сомаларын және әр жылдың баланыстық құндарын. Есепті бірқалыпты, өндірістік және кумулятивтік 3әдіспен есептеу керек.

        VІ Сабақты бекіту. (3 мин)

        Әдіс-тәсілі: сұрақ-жауап

1.        Тозу дегеніміз не ?

2.        Тозудың түрлерін атаңдар ?

3.        Физикалық тозу дегеніміз не ?

4.        Моральдық тозу дегеніміз не ?

5.        Амортизация дегеніміз не ?

6.        Амортизациялық құн ?

7.        Амортизация есептеу әдістері қандай ?

8.        Есептелінген амортизациялық аударым сомаларының бухгалтерлік есеп шоттар корреспонденцияларымен қалай бейнеленеді ?

VІІ Сабақты қорытындылау.(1-2 мин)

ІХ Сабақты бағалау. (2 мин)

Сабаққа қатынасқан студенттерді бағалау парағы арқылы бағалау.

№	Студенттердің аты-жөні	Қызыл түсті акция	Көк түсті акция	Сары түсті акция
1
2
3

Х Үйге тапсырма беру. (2-3 мин)

1.        В.К Назарова «Бухгалтерлік есеп» 280-290 бет. Алматы «Экономика» 2012ж

ХІ Сабақта қойылған мақсатқа жету:  ......................................................................

.......................................................................................................................................

 Пән оқытушысы:                    Оспанова Р.М

Көпсалалы «Ұлағат  Қызылорда»колледжі

«Келісемін»                                                                                      Бекітемін

Колледж әдіскері:                                                                  Директордың оқу ісі

............... Альмердинова  У.М                                           жөніндегі орынбасары

«       »  ................... 2016ж                                                  ............. Рахымжан А.Б

                                                                                     «........».................2016ж

АШЫҚ САБАҚ  ЖОСПАРЫ

Тақырыбы:  «Ағымдағы банктік  шоттардағы  ақша қаражаттарының

                      есебі»

Пәні : «Бухгалтерлік есеп»

Мамандық : 0518000 «Есеп және аудит»

Оқу тобы:  ЕА-21

Пән  оқытушысы:           Оспанова Р.М

                                                                                  Қаралды

                                                                              «Экономикалық-техникалық                            

                                                                          және   арнайы» пән бірлестігінде

                                                                          .............Абдимомынова М,Ш

                                                                              «.........»................2016ж

                                                     Қызылорда 2016ж