В.И.Чаптынов атындағы
Қосағаш орта мектебі
Күннің саны: 12.10.2016 жыл
Сынып: 8 «Б»
Мұғалімі: Сосова Б.Я
Сабақтың такырыбы
Дауылды жылдардың жалынды жыршысы.
Білімділік-
Махамбеттің Ереул атқа ер салмай өлеңін талдай отырып ,батырдың ойын,халықтың арман-тілегін
жырлаған тұлға екенін дәләлдеу.
Дамытушылық-өлеңге
әдеби-теориялық талдау жасай отырып,тіл байлықтарын арттыру,өзіндік көзқарас
қалыптастыру.
Тәрбиелік-
ерлікке,елдікке,батырлыққа баулу,елін,жерін сүюге шақыру,ұлттық намысы жоғары
тұлға тәрбиелеу.
Сабақтың типі- Жаңа
сабақ
Сабақтың түрі –Жоба
құру сабағы
Сабақтың әдісі-
мәнерлеп оқу,жобалау,өз бетімен меңгеру.
Пәнаралық
байланыс-тарих,жаграфия,казақ тілі.
Көрнекілігі-суреттер-
Қазақ батырлар,Махамбет портреті. Алты тақия,слайд.
1.Сабақ барысы
Ұйымдастыру кезең.
Сәлеметсіз бе, көк
аспан,
Сәлеметсіз бе алтын күн !
Сәлеметсіз
бе,достарым
Сәлеметсіз бе,
қонақтар.
Психологиялық дайындық
СӘТТТІЛІК сөзі әр әріпке жылы лебіз
Сәлем, Сапар,сыйластық,
әдепті әдемі,
талап,тапқырлық,
тәуелсіздік,
ізденіс,ілгері
лебіз,ляззат
іскер,ізет
күштілік,көмекші,көсем.
Ал балалар енді сәтті
сапарға аттаналық.
Бүгін сабақ аяғында
біз белгілілі бір жоба тұрғызуымыз керек.
2.Үй
тапсырмасын тексеру Парақ таратамын
Ислам дәуірі өкілдері
кімдер
Cайф
Сарайи шығармалары туралы не айтасыңдар
Сызбаны толтыру
Әңгімелері
|
Тақырыбы
|
Бірінші
әңгімесі
|
Бейнет көрмеген
адам рақаттың қадірін білмес
|
Екінші әңгіме
|
Ұзын бойлы
ақымақтан,аласа бойлы ақылды артық
|
|
|
3.Ой қозғау стратегиясы
«Қазақ батырлары» Махамбет суреті Алтай батырлары Кенесары
туралы
4.Сабақтың ұраны:
Білмеймін жел ме, сел
ме
Жырда онымен бір
тұлға теңесер ме?
Әділетсіз дүниенің
қабырғасын
Махамбетше сөгер жан
кездесер ме?
Қазақ халқы талай қиын кезеңді талай басынан
кешірді. Елін, жерін көзінің қарашығындай қорғаған , оның мүддесі ұшін
қабырғасы қайысып , қасық қаны қалғанша қорғап болуды мақсат еткен дара –тұлға
батырлары болған.Олар сабырдың
тәуекел мен арманның түлегі. Міне осындай көрнекі өкілдердің бірі-Махамбет
Өтемісұлы. Ол-тасқындаған қайраттың ғана емес, ең алдымен, кең толғап, кем
пішер кемеңгер ақылдың көрнісі. Махамбет Нарын өлкесінде өмір сүріп, « қара
қаза, сары бала қамы үшін» ашық қимылға шыққан, халықты соңына ерте білген. Ол
ерлікті, өрлікті өзі ғана жасамай, бүкіл поэзиясына ерлікті ту етті, оны
кейінгі ұрпаққа өлмес мұра етіп қалдырды.
Менің атым – Махамбет,
Жасқұстағы Жәңгір хан
Ісінен болдым құса-дерт.
Атасы өткен Айшуақ
Соны көзі көрді ғой:
Мен атам Өтеміс
Елдің қамын жейді ғой деген !
Өтеміс балары туралы слайд
5. Сұрақ жауап
әдісі
1.Махамбет
қайда,кай жылы дүниеге келген? 1804 жылы
2.Қандай өлеңдерін
білесіңдер ? Өлеңдерін жатка айту
3. Махамбет тұсында
өмір сүрген зәрлі хан?
4. Махамбет қайда
жерленген?
5.Махамбет
өлеңдерінің тілі кестелі деп айтуға болады.
Көп эпитет теңеу аллитерация, ассонас кездеседі
6.Махамбеттің досы
кім?
7. Махамбет кайда
жерленген ? Қараой деген жерде.
6. Дұрыс балалар
сонымен біздің бүгін сабақ такырыбы мен максаты калай екен
Такырыбы Дауылды жылдардың жалынды жыршысы.
« Ереуіл атқа ер салмай» өлеңі.
I. 1731 жылдан бастап Қазақстан
Ресейдің қол астына қарай бастады.Отаршылдық басталды.Қазақтардың жақсы
жерлерін тартып алды.Қазақ халқының өз жеріне,өз еліне билік ету құқы
болмады.Сондықтан қазақ халқы Ресей патшасына қарсы соғыс ашты.
Негізгі оқиғалар 1824-1828 Махамбет Жәңгір хан ордасында
1829-1830 Махамбет Қалмықов қамалында тұтқында отырады.
1828-1829 Исатай-Махамбет Кеңесары Қасымұлы бастаған көтерілі.
1836-1838 шаруалардың
көтерілісі.
1838 көтеріліс
жеңіледі ,Исатай қазасы.
1846 жылы 42
жасында Махамбет дүниеден өтеді .
Кітаппен жұмыс 91 бет
Мұғалім сөзі «Ереуіл атқа ер салмай» көтерілістің алғашқы өрлеу тұстарын
бейнелейді.1837 жылы(қараша) жұлдызының 12-сінен 13-іне қараған күні Исатай мен
Махамбет Жайықты жарып өткен соң,далаға қонады.Күн суық боран екенДалаға қонып
тұрған жұрттың көбі жылы үй,жұмсақ төсек,қызыл шайды аңсаған кезде Махамбет
жолдастарын жұбату үшін осы өлеңін шығарған екен.Махамбет елінің ертеңін
ойлады. «Ереуіл атқа ер салмай»деген өлеңінің құрылымы күрделі.Бұл өлең ақынды-
эпик ақын ретінде таныта түседі Бірақ өлең құрылымы өте қысқа жазылған.Өлең
мұңды да қайғылы,елін-жерін ойлаған ақынның ащы зары естіледі.Ақын шұбыртпалы
ұйқаспен, мағыналы ойлар бере отырыды.Бұл өлең халықты ерлік күреске шақырып
тұр. Бұл өлең бір ғана бағыныңқылы сабақтас сөйлемнен тұратын,шұбыртпалы өлең
ұйқасымен, 19 тармақ,1 шумақ,17 дыбыстық қайталау үлгісінде жазылған өлең.
Дауысты дыбыс-ассонанс,дауыссыз дыбыс-аллиттерация
Сөзмаржан
Ереуіл ат- ұзақ жортуға
арналған төзімді ат. Ер тоқым туралы сұрау.
Тұлпар,арғымақ,пырақ,сәйгүлік
Тебінгі - тоқым қысқа
болғанда, аяқкиім мен шалбар балағын қорғайтын, ер тұрман құрамына қатысатын
әбзелдің бірі
Терлік – тоқымның астына
салатын киіздің бір түрі .
Малта – сүзбеден сығып,
домалатып дайындаған уақ құрт.
Өзегі талу –шаршау, ашығу
Мәнерлеп
оқу мазмұнын талдау
Ереуіл атқа ер
салмай,
Еңку-еңку жер
шалмай,-
|
деген жолдарымен
«еңку-еңку» барар жолдың айшылық алыстығының әрі ауырлығын жеткізетін болса,
«еңкудің» қайталану күшейткіш мәнге ие болған. «Еңку-еңку» жер қалайда
игерілуі керек. Егер де оның игерілу міндет болмаса, ол өлеңге осыншалық аса
мән беріліп айтылмас та еді. Осы игеруге ұмытылдырып тұрған қажеттілік – азаттық үшін күрес.
|
Тебінгі терге
шірімей,
Терлігі майдай
ірімей
|
Тебінгінің әбден тер
сіңіп, шіріп тозатындай, ал терлігінің майдай іріп, яғни, үгітіліп
таусылатындай шаққа жету үшін қанша жаз бен қыс өтетінін айтады.
Төзімділіктің өзінің тоз-тозы шыққанын көрсету арқылы ақын ұзақ уақыттың
суретін қашап шықты.
|
Өзіңнен туған жас
бала,
Сақалы шығып жат
болмай-
|
деген де уақыттың
көрсеткіші Баланың өзі шал болуы азаттық үшін күрестің ұзақ , бір ұрпақты
қартайтатындай, алайда сенің оған шыдауың керек екенін баса айтады. Бұл-
бостандыққа кететін уақыт
|
Ат үстінде күн
көрмей,
Ашаршылық, шөл
көрмей,
Ер төсектен
безінбей,
Ұлы түске ұрынбай Батырдың ісі біте ме
|
Көтерліске шығар болса,
көретін азабын шынайы жыр арқылы айқын анық жырлап тұр.
|
Жергілікті
материал Ұлы Отан Согысы туралы
Елеуістегі
Жәнібек Ақатұлы 1925
Тұғанбайтегі Қыдран
Александрұлы 1924
Ардагерлер
Бейсенбинов Кабдраш Каменов СЕйткан Нукеев Текшін
Видео сюжет
Байгонаков Жума
Махамбет
өлеңдеріндегі тілі кестелі көп әдеби ұгымдар кездеседі
Аллитерация-дауыссыз
дыбыстар тебінгі терлігі
Ассонанс-
дауысты дыбыстар еңку-еңку
Екі өлең жолын
талдау
Ереуіл атқа ер
салмай
Егеулі найза қолға
алмай
Шұбыртпалы
ұйқасқа құрылған 20 тармақтан тұрады 8-9 буынды өлең.
Эпитет- қоңыр
салқын
Елеулі найза
Ереуіл
ат.
Теңеу- майдай
Сергіту кезеңі
Мақалдар
|
Көлінен безген қаз оңбас.
|
Ер үйірін сағынса, айыл-тұрман тағынар.
|
Өз жеріңдей қайда бар.
|
Сайының тасы болайын.
|
Пәлен жерде пайда бар,
|
|
|
|
|
Өз елімнің басы болмасам да,
|
|
|
|
|
Елінен безген ер оңбас,
|
|
|
|
|
Ат үйірін сағынса, Артқы аяғын қағынар.
|
|
|
|
|
Мақалдар
|
Би басына дау келсе, билігі кетер басынан.
|
Құс жаңылып торға түсер.
|
Ер жарасыз болмас.
|
Шешен тар жерде сөз бастайды.
|
Ел шарасыз болмас,
|
|
|
|
|
Батыр мың қол бастайды,
|
|
|
|
|
Ер басына дау келсе, ерлігі кетер басынан.
|
|
|
|
|
Ер жаңылып қолға түсер,
|
|
|
|
|
Гитотеза шыгару
керек Махамбет
кім
Ақын
күйші батыр патриот Исатайдың досы
«Батыр қандай болу керек?»
жоба қорғау
Сабаққа қорытынды
жасау
6 тақия әдістемесі бойынша
1/Ақ тақия-шындық суреттеледі.Сан мен
дәлелдеме.
2/Қызыл тақия-ішкі толғаныс, сезім.
3/Сарытақия-күн белгісі.Үміт, шабыт.
4/Жасыл тақия Жаңбырдан кейінгі жапырақ.Жаңа
ойдың тууы, шығармашылық жеміс.
5/Көк тақия-аспанның түрі.Ойлау әрекетін
басқару.
6/Қара тақия-қайғылы, қаралы, жамандық
белгісі.
Ал енді балалар
сабактың басында біз айткамыз енді жоба жасауга кірісейік
Өз өздеріне баға беру
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.