Открытый урок по истории на тему "Монғолдардың Қазақстан жерін жаулап алуы" (7 класс)

Сабақтың тақырыбы: Монғолдардың Қазақсан жерін жаулап алуы

Бекітемін:

Күні:

Білімділік мақсаты:  

Білімділік: Оқушыларға моңғол мемлекетінің құрылуы,саяси-әкімшілік

құрылымы, «Жасақ» заңдар жинағы,моңғолдардың  қазақ  даласына

алғашқы жорықтары, Қазақстанды жаулауы, «Отырар апаты», ұлыстардың

құрылуы,моңғол шапқыншылығының салдары туралы  түсінік беру.
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау, еркін сөйлеу, есте сақтау, қабілеттерін дамыту,пәнге деген қызығушылығын  арттыру

Тәрбиелік: Оқушыларды өз елінің өткен тарихына деген құрметке, 

патриотизмге, ерлікке, бірлікке, әділдікке, азаттық жолындағы күрескерлікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: Тірек-сызба, ЖИГСО, сұрақ-жауап, кубизм, топтау

Сабақтың көрнекілігі: слайдтар, қосымша парақтар.

Сабақтың барысы:

І Ұйымдастыру кезеңі

Сыныпты топқа бөлу:

І топ – Жошы ұлысы

ІІ топ – Шағатай ұлысы

ІІІ топ – Үгедей ұлысы

IV топ – Төле ұлысы

Сабақты жүргізу жоспары:

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау

«Зымыран сұрақтар»
1. Қожа Ахмет Иассауи қай қалада дүниеге келген? (Сайрам)
2. Дүние жүзіне белгілі ғалым Әл-Фараби қай жылдары өмір сүрген?
(870 -950)

3. Орта Азия мен Қазақстанға арабтардың жаулауынан ене бастаған дін? (Ислам)
4. 960 жылы қай мемлекет ислам дінін мемлекеттік дін деп қабылдады? (Қарахан мемлекеті)

5. Түрік тілін алғаш зерттеген ғалым кім. (Махмуд Қашқари)

6.. Жүсіп Баласағұнидың еңбегі («Құт негізі - білік»)

7. Ташнау деген не? (канализацияның қарапайым түрі)

8. Жазба әдебиетінің көрнекті өкілі, Қарахан мемлекеті кезінде өмір сүрген ақын кім? (Ахмет Игүнеки)

9.  Қожа Ахмет Йассауидың ұстазы (Арыстан баб)
10. Қожа Ахмет Иасауидің шығармасы («Диуани – и хикмет »)
11. Адамдардың шығу тегін белгілі бір аңмен байланыстыратын наным-сенім (тотемизм)

12. Айша-бибі кесенесі қай ғасырда салынды? (ХІ-ХІІ ғасыр)

Ассосация құру

     

 

ІІ Жаңа сабақ

Сабақтың жоспары:

1 Моңғол империясының құрылуы

2 Моңғол империясының қоғамдық құрылысы

3 Монғолдардың Қазақстанды жаулап алуы

4 Жаулап алудың зардаптары

5 Ұлыстардың құрылуы

Негізгі бөлім:

1)ЖИГСО әдісі арқылы әр топқа тақырыпшалар беріледі.  Әр топ өз тақырыпшаларын қорғап шығуы керек. 

 2) Интерактивті тақтадан слайд  тірек-сызба арқылы тақырыпқа шолу жасау.

1. Моңғол империясының құрылуы.

Моңғол ипмериясының негізін қалаушы Темүжін 1155 жылы Монғолияның Кендітау аймағындағы Онон өзенінің жағасында, Болдоң деген жерде дүниеге келген. Теміжүн 9 жасқа толған кезінде әкесі Есугей батырды татарлар қастандықпен өлтіреді. 1206 жылы өткен құрылтайда Темүжінді хан етіп сайлап, Монғол империясын құрады  Мемлекеттің басты заңы «Жасақ» (Яса)  Монғолияның аумағы мен халқы 3 әскери әкімшілікке бөлінді:

2. Моңғол империясының қоғамдық құрылысы:

3. Монғолдардың Қазақстанды жаулап алуы

- 1207-1208 жылдары үлкен баласы Жошы Енисей қырғыздары мен теріскей Сібір халықтарын басып алады;

- 1207-1209 жылдары Шыңғысхан таңғұттардың мемлекетін, одан кейін Тұрфан кінәздіктерін өзіне қаратып, ұйғырларды бағындырады.

- 1211-1215 жылдары Қытай жерін басып алып, соғыс амалдарын қолға түсіреді;

-  1218 жылы «Отырар опаты»

- 1219-1224 жылдары  Қазақстан мен Орта Азияны монғолдар толық жаулап алады.

4. Жаулап алудың  зардаптары

- Жетісу аймағында шапқыншылыққа дейін 200-ден астам елді-мекендер болса, одан кейінгі ХІІІ-ХІV ғасырларда 20-жуық елді-мекендер қалған;

- Баласағұн қаласының орны мүлдем жоғалып кеткен;

- Егін шаруашылығының жүйесі бұзылды;

- Халықтардың этникалық құрамы мүлде бұзылды;

- Қазақ халқы қалыптасуының аяқталуы 200 жылға кешеуілдеді;

- Мәдениеттің дамуына кедергі болды.

5. Ұлыстардың құрылуы.  Осы бөлімді слайдтар арқылы  таныстыру.

 III Термин сөздермен жұмыс.  (оқулықпен жұмыс)

 «Жасақ» («Яса») – заң жинағы.
«Құрылтай» — жылына бір рет болатын кеңес.
«Барунгар» — оң қанат.
«Кул» — орталық қанат.
«Мыңбасы» — бір мың әскердің басқарушысы.
«Жүз» — бірнеше ұлыстың бірігуі.
«Хан» — тайпа көсемі, мемлекет билеушісі.

IV Тапсырмалар шеруі.

Әр топ жаңа тақырыбы бойынша тірек сызбаларды толтырып, қорғап шығу.

І – топ: Оқиғалар реті (Монғолдардың Қазастан жерін жаулап алуы);

ІІ – топ:Картамен жұмыс (Ұлыстардың шекераларын белгілеу)

ІІІ - топ: Монғол мемлекетінің басты заңы (Сызбаны толтыру)

IV – топ: Монғол шапқыншылығынан кейінгі зардаптар (салдардың реттілігін анықта)

V. Сабақты тапсырмалар арқылы бекіту.

І) «Кубизм» әдісі (бекіту сұрақтары)

1)    Империяның қоғамдық құрылысы қандай болды?

2)    «Жасақ» дегеніміз не?

3)    Қазақстанды монғолдар қай кезде жаулап ала бастады?

4)    Қандай қалалар қарсылық көрсетті?

5)    Монғол шапқыншылығың қандай зардаптарын білесіңдер?

6)    Қазақстан жері қандай монғол ұлыстарына кіреді?

ІІ) Тест сұрақтары:

1)    Монғол империясының құрылған жылы

А) 1155 жыл

Ә) 1076 жыл

Б) 1239 жыл

В) 1206 жыл

2) Монғол мемлекеті қанша түмен әкімшілік билікке бөлінген?

А) 59

Ә) 80

Б) 95

В) 55

3) Монғолдардың Жетісу жеріне енген жылы

А) 1218 жыл

Ә) 1219 жыл

Б) 1217 жыл

В) 1211 жыл

4) «Отырар опаты» қашан болды?

А) 1218 жыл     

Ә) 1219 жыл

Б) 1217 жыл

В) 1211 жыл

5) Сығанақ қаласы неше ай берілмей тұрды?

А) 1 ай

Ә) 2 ай

Б) 3 ай

В) 15 күн

6) Барунгар деген не?

А) Орталық қанат

Ә) ұлыс

Б) Оң қанат

В) Сол қанат

7) Шыңғысханның бала кезіндегі есімі?

А) Жеңісхан

Ә) Шыңғысхан

Б) Темүжін

В) Жошы

8) Ұлысқа бөлген кезде Монғолия жері қай ұлына берілді?

А) Жошы

Ә) Төле

Б) Шағатай

В) Үгедей

9) Отырарды Шыңғыстың қай ұлдары қоршауға алады?

А) Төле мен Шағатай

Ә) Үгедей мен Жошы

Б) Шағатай мен Үгедей

В) Жошы мен Шағатай

10) Монғол империясының шаңырағын алғаш көтерген кім?

А) Жошы

Ә) Шыңғысхан

Б) Төле

В) Үгедей

VI. Үйге тапсырма.

1)    Шыңғыс және оның ұрпақтары туралы мәліметтер жинастыру.

2)    Эссе жазу «Отырар опаты»

VII. Бағалау