Открытый урок по теме "Арслӊгин Арг үлан Хоӊһр Әәх Догшн Маӊна хаанла бәәр бәрлдсн бѳлг"

Элст балһсна ач иктә Сергий Радонежскийин нертә

                               орс келн-улсин гимназь

Кичәлин тѳр:   «Арслӊгин  Арг  үлан  Хоӊһр Әәх Догшн Маӊна    хаанла бәәр бәрлдсн бѳлг»

(товчлгч  кичәл)

                        Белдснь:  Сәклә Кермн

                       хальмг келнә болн утх-зокъялын багш

                                        Элст,  2015

Кичәлин тѳр:   «Арслӊгин  Арг  үлан  Хоӊһр Әәх Догшн Маӊна Хаанла бәәр бәрлдсн бѳлг» (товчлгч  кичәл)

Кичәлин күцл:

( Сурһулин) Хоӊһрин  туск  бѳлгин  медрл шүүлһн;

 (Кѳгҗлтин ) умшлһна чадврнь өргҗүллһн, келнә көрң байҗуллһн, күүкдин келлһ ѳргҗүллһн, сурврт хәрү ѳглһнә эв-арһ даслһн.

(Сурһмҗин) Хоӊһрин дүрәр дамҗулҗ, Тѳрскндән дурта, эӊкр болдг сурһмҗ ѳглһн;

Кичәлин бүрдәмҗ:

- Мендллһн.

-Мендвт, күүкд. Ирсн гиичнртә мендлцхәтн.

-Мендвт, багшнр

-Күүкд,  эндр һаза ямаран   ѳдр ?

-Эндр нарта, серүн , будта ѳдр .

Фонозарядк: келнә ээдрә һарһад, Җаӊһрин баатрмудын нерд келхмн.(күүкдин келлһн) Самбрт баатрин нердин түрүн үзгүд бичәтә,тадн болхла,эднә нерд келҗ ѳгтн.

БҖ-    Богд   Җаӊһр

ААУХ- Арслӊгин Арг Улан Хоӊһр

ОСМ-

ГГ-

КҺС-

БКАЧ-

КҖ-

БДХС-

  Эндр бидн  урднь дассан давтхвидн. «Арслӊгин  Арг  Улан  Хоӊһр  Әәх Догшн Маӊна хаанла бәәр бәрлдсн бѳлгәр» товчлг кичәл болҗана.Эн кичәлән «Ухатнр» гидг наадар  давулхвидн.Ода түрүн даалһвр күцәһәд, наадна орулцачнриг шүүҗ автн.Тадн эврән наадна орлцачнриг шүүҗ авхт.

1-гч даалһвр- Әәх Догшн Маӊна хан  тавн юм  авхулна?Ю  авхулсинь  келҗ  ѳгтн?

Тегәд тана тоолврар,  кен  эн даалһвриг   сәәнәр күцәв. …………………., ………………, ………………….. сәәнәр күцәв. Тегәд эдн хоорндан дѳрлдх. Наадкснь болхла, теоретикүд  болад  бас нааднд орулцх. Эдн бас сурврмудт хәрү ѳгх, чикәр хәрү ѳгсн сурһульчнр  медаляр ачлгдх. Дәкәд  тадн  медальмудан  тоолад, бийдән темдг тәвхт.

 Тадна ѳмн 3 хаалһ: улан- энд эндү һарһҗ болшго, шар- нег дәкҗ эндү һарһҗ болҗана, ноһан- хойр дәкҗ эндү һарһҗ болҗана. Теоретикүд чикәр хәрү ѳгснд  медаляр ачлгдх.Дәкәд  тадн  медалмудан  тоолад, бийдән темдг тәвхт.

1.     Йилһән сәәнәр хәрү ѳгсн……, чи ямаран(улан, шар, ноһан)  хаалһар йовхан шүүҗ ав. Эн …………хаалһар йовх.

       2.Чи даалһвран бас сәәнәр күцәвүч., чи болхла, эн хойр ѳӊгтә хаалһас  таасгдсн хаалһ шүүҗ ав.

     3. Нә, чи болхла, үлдсн ….. хаалһар йовх болҗанач.

   Даалһврмуд:

Мд 1 (1). Бѳлгин нериг эндү угаһар бүклднь 3 дәкҗ давт. Арслӊгин  Арг  Улан  Хоӊһр  Арг  Манзин Буурлта  Әәх  Догшн  Маӊна Хаанла бәәр бәрлдсн бѳлг.

ХА 2(1). Нәрн  Улан  баатр  кенә  орн-нутгас  ирҗ? Нәрн  Улан  баатр  Әәх  Догшн  Маӊна Хаана нутгас ирҗ

ОО3(1). Нәрн Улан баатр ямаран даалһврта ирҗ? Нәрн Улан баатр Әәх  Догшн  Маӊна Хаана зәрлг келхәр ирҗ.

Теоретикүдт  4.   Эн 5 юм  эс  ѳгхлә  юн  болх  гинә?

Мд 5 (2).  Җаӊһр  кенәс  селвг  сурна? Җаӊһр  Күӊкән  Алтн  Чееҗәс  селвг  сурна.

Ха 6(2). Күӊкән  Алтн  Чееҗ  ямаран  хәрү  ѳгв? . Күӊкән  Алтн  Чееҗ  келнә:Эцк хаантн хѳртәдән Әәх  Догшн  Маӊна Хаан долатадан ик бәәр бәәрлдсн билә.Үзӊ алдр хан 3 зун шавта һарсн билә.Тана эцк танд  орхнь  хойр  холван  үлү  армч  билә.Тер бийнь әрә әмд һарла. Та ода чаднуйт, угайт гиҗ саннав гив

ОО 7(2).Арслӊгин  Арг  Улан  Хоӊһр  Җаӊһрт  ю  келв? Алдр богд Җаӊһр, сурулсинь ѳгий гисн үг билтәл? Хәр һазрт оч арһсн, түләнә күн болхин ормд ааһ цусан асхлцнав-гив

 МД 8(3) Җаӊһр  Хоӊһрт  ю келнә?Җаӊһр келнә: Мини зѳв гисиг чи  юӊгад буру гинәч арвн хойр баатрмуд үүг күлҗ ѳгтн-гив

ХА9(3).Баатрмудас  кен  Хоӊһриг күллцхшв  гинә? Хоӊһрт эн  ямаран селвг эн ѳгнә?Бульӊгрин догшн хар Санл күллцхшив гинә. Хоӊһрт Санл келнә «Шулуһар  орһдулд  һартн  гинә»

ОО.10(3). Орчлӊгин  Сәәхн  Миӊъян  Буурл  Һалзнта, Арнзл Зеердтә  Әәх  Догшн  Маӊгна  хаанур йовсн цагла кенлә эдн  харһна?  Орчлӊгин Сәәхн Миӊъян Арслнгин Арг Улан Хоӊһрла харһна

ХА. 11.(4)  ААУХ    ОСМ  ю сурна? Ю кехәр бәәнә? Арслӊгин  Арг  үлан  Хоӊһр  Орчлӊгин Сәәхн Миӊъянас Арнзл Зеердиг сурна. Арслӊгин  Арг  үлан  Хоӊһр  Әәх Догшн Маӊна Хаанла бәәр бәрлдхәр бәәнә.

Эн «Ухатнр» гидг нааднд ,,,,……1-гч орм эзлв

……………………..2-гч орм эзлв.

…………………….3-гч орм эзлв.

Теоретикүдт . Тадн текст олзлад,  хәрүһинь олҗ умшч ѳгтн.

 12. ААУХ ямаран мек һарһна? ААУХ  хортна  баатрмуд ю келсинь соӊсна.

Арслӊгин  Арг  үлан  Хоӊһр Арнзл  Зеердән шарһ дааһ кенә, бийнь  тарха му  кѳвүнд  хүврнә.

13. ААУХ  хортна  баатрмуд  келсинь соӊсчкад яһна? Халад одна.

Арслӊгин  Арг  Улан  Хоӊһрин  болд  хар  зүркнь  бульглад,

Адг арань тачкнад,

Арвн цаһан хурһнь

Альхн талан атхлдад,

Әәв балтыг суһ татад,

Тугинь булаҗ авад,

Тугчиг цокҗ унһаһад зулв.

ААУХ Орчлӊгин Сәәхн Миӊъянд күрәд келнә 

Оһтр улан тугиг Җаӊһрт белг күрг,

Би тадниг иртл эдниг ээрҗәнәв

14.  ААУХ ямаран дәәснә баатрмудла бәәр бәрлднә , тедниг яһна?

 Арслӊгин  Арг  үлан  Хоӊһр Шовт Хар баатриг

Уулын ора деер хайна.

Нәрн Улан баатриг цокв.

Җаӊһр шарин 6 миӊһн баатрмудан дахулад Хоӊһрт дѳӊг болхар ирнә

15.Җаӊһрин баатрмудас кен Әәх Догшн Маӊна хаанла бәәр бәрлднә?

1.Күнд һарта Савр келнә

«Эврә бийм сән шүрүтә цагт,

Күрӊ Һалзн шүрүтә хурдн цагт

Эн Догшн Маӊна хаанд

Һар күрхиг хәәрн болтн гинә.»

2.Бульӊгрин Догшн  Хар  Санл  келнә:

Буйн тѳгс  ааван

Кѳвүн уга окгсн эс билү би?

Бурхн сәәхн ээҗән

Буй уга окгсн эс билү би?

Бум ѳрк алвтан

Ной нуга окгсн эс билү би?

Арвн нәәмтә шар улан хатан

Һанц бийәрнь окад, Буурл Һалзнарн дахгсн эс билү би?

 Әәх  Догшн  Маӊна  хаанд күрч нег армдх зѳв хәәрн болтн! - гив

16.Җаӊһрахн  Әәх  Догшн  Маӊна  хааг  дииләд,  яһна?

 Җаӊһрахн  Әәх  Догшн  Маӊна  хааг  дииләд,

Миӊһн нег җилд

Җаӊһрин оруд нутг болтн,

 гиҗ андһарнь авад,

цергтәһинь хәрүлнә.

17. Бумбин орна дәәсн кемб?

Бумбин орна дәәсн: Әәх Догшн Маӊна Хан, Шовт Хар баатр, Нәрн Улан баатр, 42 бум церг.

18 Бумбин орна туг ямаран ѳӊгтә?

Бумбин орна туг шар цоохр  ѳӊгтә

19. Әәх Догшн Маӊна хаана нутгин туг ямаран ѳӊгтә?

Әәх Догшн Маӊна хаана нутгин туг улан ѳӊгтә.

20. Арслӊгин Арг Улан Хоӊһрин хатнань нерн кемб?

Арслӊгин Арг Улан Хоӊһрин хатнань нерн Гернзл

Физминутк:

Толһаһан кѳндәл уга, нүднә үзүрәр деегшән хәләтн, дорагшан хәләтн, дәкн деегшән хәләтн, дорагшан хәләтн.Ода барун талагшан хәләтн, зүн  талагшан хәләтн, дәкн барун талагшан хәләтн, зүн  талагшан хәләтн.                                                          

Кичәлин ашнь :

Тана хәләцәр,  Арслӊгин Арг Улан Хоӊһр  ямаран  баатр?

                                             Хүврдг мектә

          Хамгин    зѳрмг                                                     Чаӊһ- чиирг                                    

      Чидлтә                                   ААУХ                                   Нер һарсн

                        Тѳрскнч                                                         Халуч

Багшин үг : Хоӊһр-хальмг улст хамгин хәәртә баатр. Дәәсн  ямаран  күчтә болв  чигн Хоӊһр әәхш, кедү күчр юмнла харһв чигн  аштнь тер диилнә. Зѳрмг, чидләрн холд һатлсн, орн-нутгиннь тулг болсн эркн сән баатр мѳн.

Танд Арслӊгин Арг Улан Хоӊһр    баатр таасгдв? Тадн Арслӊгин Арг Улан Хоӊһрас үлгүр авч бас тѳрскнч, зѳрмг, хальмг келндән дурта, орн-нутгтан тоомсрта улс болҗ ѳсхт гиҗ санҗанав.    

Багшин үг : Эндрк кичәлд тадн сәәнәр кѳдлвт. Бийдән олн юм бийдән тодлҗ аввт гиҗ санҗанав.

Үнлһн:   Нә, ода медальмудан тоолад, темдг тәвхм.

Тана тоолврар, эндр «5» гидг темдг кен авчана?

                                     «4» гидг темдг кен авчана?

                                     «3» гидг темдг кен авчана?

Рефлексия :  Күүкд,

                          танд кичәл таасгдсн болхла, байрта, инәсн урл зуртн.

                           Кичәл эс таасгдсн болхла, һурнясн урл зуртн.

                           Кемр кичәл дунд гиҗ тоолхла, җимисн урл зуртн.

                                                                Тест№1

                           1. Арслӊгин Арг Улан Хоӊһр  альд сууна?

 1.Җаӊһрин барун бийд                                      2 . Җаӊһрин  зүн  бийд

 3.  Гүзән Гүмбин дару                                        4. Орчлӊгин  Сәәхн  Миӊъян 

                       2. Арслӊгин Арг Улан Хоӊһр  күлгин нерн ямаран?

1.Арнзл Зеерд                                            2.Буурл Һалзн

3.Оцл Кѳк                                                     4.Хар Күлг

                          3. Арслӊгин Арг Улан Хоӊһрин хатн  кемб?

               1. Аһ Шавдл                                         2. Гернзл хатн

               3. Зандн - Герл хатн                           3.Шулм күүкн

                             4. Бумбин орна туг ямаран ѳӊгтә?

            1. Оһтр улан                                                         2. Шар цоохр

            3. Хар                                                                   4. Кѳк

                                                                        Тест №2

                       1. Арслӊгин Арг Улан Хоӊһр  күлгин нерн ямаран?

1.Арнзл Зеерд                                            2.Буурл Һалзн

3.Оцл Кѳк                                                     4.Хар Күлг

                          2. Арслӊгин Арг Улан Хоӊһрин хатн  кемб?

               1. Аһ Шавдл                                         2. Гернзл хатн

               3. Зандн - Герл хатн                           3.Шулм күүкн

                             3. Арслӊгин Арг Улан Хоӊһр  альд сууна?

 1.Җаӊһрин барун бийд                                      2 . Җаӊһрин  зүн  бийд

 3.  Гүзән Гүмбин дару                                        4. Орчлӊгин  Сәәхн  Миӊъян 

                             4. Бумбин орна туг ямаран ѳӊгтә?

            1. Оһтр улан                                                         2. Шар цоохр

            3. Хар                                                                   4. Кѳк