Сыныбы: 5-сынып
Мерзімі: 6. 10. 2015
Сабақтың тақырыбы: Сақтар
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Сақтардың шаруашылығы және
тұмысы, ескерткіштері туралы баяндау;
Дамытушылық: Сақтардың кәсібі және шаруашылық жағдайымен танысу, қола дәуірі тайпаларымен
салыстыра отырып, ортақ белгілерін, айырмашылығын тани білуге, картамен жұмыс
істеуге үйрету, ой қорыта білу қабілеттерін дамыту;
Тәрбиелік: Сақтарды ержүрек халық
ретінде сипаттай отырып, сақтардың дүниежүзілік өркениетке қосқан үлесін
анықтау, оқушыларды отаншылдыкқа, ерлікке, батырлыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: ауызша баяндау, кестемен жұмыс,
сұрақ-жауап
Көрнекілігі: «Сақ дәуірі» картасы,
плакатқа сызылған «Сақ тайпалары» кестесі, сақтардың өмірі мен тұрмысы
бейнеленген суреттер, сақ өнер туындыларының суреті.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі:
v Оқушылармен сәлемдесу;
v Сабаққа қатысын
тексеру;
v Оқушылардың назарын
сабаққа аудару.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру
Үйге берілген
тапсырманы сыныпта орналдасқан қатар бойынша бөліп, әр қатарға үй тапсырмасы
бойынша бір-бір тапсырманы жазбаша түрде береді.
v
Қола дәуірінің кезеңдері, кола қалай алынды? Мыстан артықшылығы
қандай? Қола дәуірінің негізгі үш ерекшелігін атап жазып шығыңдар.
v
«Андрон мәдениеті» деп неге аталады? Ол кезеңде Қазақстан аумағын кандай
тайпалар мекендеген?
v
Қола дәуірінің ең ірі ескерткіштерін тізіп шығыңдар.
Оқушылардың
жауап парағын жинап алып, олардың есте сактау кабілетін, тарихи дәуірлердің
айырмашылығы мен ортақ белгілерін таба білу дағдыларын дамыту үшін төмендегі
диаграмманы сынып болып бірлесе толтырып шығады. Тақтада ілінген диаграмманы
толтыруға койылатын талап: оқушылар «Тас дәуірі» және «Қола дәуірі» деген екі
шеңбердің ішіне өзіндік ерекшеліктерін барынша көбірек тауып толтырып шығуы
тиіс, ал ортадағы төрт бұрыштың ішіне екі дәуірге тән ортақ белгілерін жазып
шығады.
Осылайша
өткен сабақтарды бір-бірімен байланыстыра отырып үй тапсырмасын тексеріп
шығып, жаңа тақырыпқа көшемін
ІІІ. Жаңа тақырып
Сабақтың жоспары:
Сақтардың тарихын оқыту барысында мына міндеттерді басшылыққа
аламын. Сақ тайпалық одағының кұрылуы, географиялық, хронологиялық
кеңістігі, саяси жағдайы, шаруашылығы, жер иелену ерекшеліктері туралы жүйелі баяндаймын.
Б.з.б. I мыңжылдыкта Жетісу мен Түркістаннан Қара теңіз бойына, Алтай
тауларынан Хорезмге дейінгі аймақты «сақ» атауына ие болған көптеген тайпалар
мекендеген. Оқушыларға сақ тайпаларының жайлаған аумағын картадан көрсетемін.
Сақтардың кұрамына көптеген тайпалар кірді. Сақтар тарихта көптеген атаулармен
белгілі болғандығын айтып, төмендегі кестенің көмегімен түсіндіріп
|
Деректерде
|
Қалай атады?
|
|
Иран
жазбаларында
|
Жүйрік
атты турлар
|
|
Парсы
жазбаларында
|
Құдіретті
еркектер
|
|
Грек
деректерінде
|
Скиф
деп атап, оның құрамына дайлар, массагеттер, исседондар т.б. кірді.
|
Парсы жазба деректері бойынша сақ
тайпалары үш топқа бөлінеді:
|
Сақ тайпаларының атауы
|
Мекендеген жерлері
|
|
Парадарайя сақтары
Теңіздің арғы жағын мекендеуші
сақтар
|
Қара теңіздің жағалауы.
|
|
Тиграхауда сақтары
Шошақ бөрік киген сақтар
|
Каспий теңізінің шығысынан
Жетісуға дейіні аймақ. Ташкент маңайы, Тянь-Шань аумағы.
|
|
Хаомаварга сақтары
Хаома сусынын дайындаушы
сақтар
|
Мекендеген жерлері – Ежелгі
Бактриямен Маргиана аймақтары, яғни Әмудария мен Мұрғаб өзендерінің
жағалаулары. Ташкент облысын, Ферғана маңын жайлаған
|
Одан әрі «Сақтардың өмір салты, шаруашылығы және тұрмысы» тақырыпшасында
сақтардың шаруалығы мен тұрмысы жайлы мәлімет беремін. Сақтар төрт доңғалақты
арба үстіне орнатқан киіз үйлерде өмір сүрген. Сақ қоғамы жуаынгерлер, абыздар,
малшылар мен егіншілерден тұрған. Сақ қоғамы аруақтарға, отқа, жылқы мен күнге
табынған. Сақтар мал шаруашылығымен айналысқан. Сақтарда мал шаруашлығының
көшпелі, жартылай көшпелі, отырықшы түрлері кең тараған. Олар негізінен жылқы,
қой, түйе өсірген.
Келесі
тақырыпшада сақтардың басқару ісіне тоқталамын. Сақтарда халық жиналысы маңызды
рөл атқарды. Оған бүкіл ер-азаматтар қатысқан. Сақ тайпаларны көсемдер
басқарған.сақтар көптеген әлемдік оқиғаларға қатысқан. Олар Ираннан бастап
Жерорта теңізіне дейінгі аралықтағы елдерге жорықтар жасағандығын, парсы,
грек-македондықтарымен шайқасын карта арқылы түсіндіріп өтемін.
«Шырақтың ерлігі»
тақырыпшасында оқушыларға оқытып, бір-екі оқушыдан оның мазмұнын
айтып беруді тапсырамын.
Соңғы тақырыпшада ерте
көшпелілерден қалған жәдігерлермен таныстырамын. Кестеге сәйкес суреттер арқылы
Есік қорғаны, Аралтөбе қорымы және Шілікі қорғанынан табылған «Алтын адамдар»
туралы мәлімет беремін.
|
Есік қорғаны
|
Аралтөбе қорымы
|
Шілікті қорғаны
|
|
1969 ж. Жетісу жеріндегі есік
қорғанынан археолог К. Ақышев тапқан. Ол б.з.б. V-ІV ғғ. жатады. Оның жасы
17-18де, бойы 165 см шамасында. Сақ ханзадасы басы батысқа қаратылып
жерленген. Алтын киім 4 мыңға жуық алытн әшекейлермен безендіріліген. Сақ
ханзадасының қолында екі алтын жүзік құрастырмалы белбеуі болған. Ал
қабірдің оңтүстігі мен батысынан ыдыстар мен зергерлік бұйымдар табылған.
|
1999 ж.Атырау облысының Жылыой
ауданы Аралтөбе қорымынан сармат тайпасы-ның ескерткіші табылды. Аралтөбе
қорымында көсем жерленген. Көсемнің жанына әйелі жерленіп, екі аты қоса
көмілген. Көсемнің киім-кешегі алтын әшекей, асыл бұйымдармен көмкерілген.
Зираттан 100-ден аса жебе салынған қорамсақ, қыш құмыра, темір қылыш, қанжар,
асатаяқтың қалдығы табылған.
|
Шығыс Қазақстан облысының Шілікті
аңғарынан б.з.б. VІІІ ғ. жататын ең көне патшалық жерлеу орындары табылған.
Оның киімі сом алтыннан құйылған қаптырма, әшекей түймешіктермен
безендірілген. Барлығы 4325 данадан тұратын алтын әшекейлер табылған.
|
ІV. Бекіту кезеңі: Осылайша жаңа
тақырыпты меңгеріп шыққаннан соң, олардың жаңа тақырыпты қалай түсінгенін
тексеру мақсатында төмендегі сұрақтарды беремін:
1.
Сақтардың мекендеген аумағын көрсетіп, тайпаларын атаңдар.
2.
Сақтардың өмір салты, шаруашлығы мен тұрымыс, наным-сенімі жайлы айтыңдар.
3.
Шырақтың ерлігін қалай бағалайсыңдар?
4.
Есік, Аралтөбе, Шілікті қорғандарынан табылған «Алтын адамдарды» сипаттаңдар.
?
Кестемен
жұмыс:
Сақ қоғамының әлеуметтік құрылысы
|
Сақтардың әлеуметтік топтары
|
Айырмашылықтары
|
Немен айналысты?
|
|
Жауынгерлер
|
|
|
|
Абыздар
|
|
|
|
Малшылар
мен егіншілер
|
|
|
V.
Үйге тапсырма:
§6. Сақтар
?
Кестемен
жұмыс:
«Алтын киімді адам»
|
Табылған жері
|
Қай ғасырға жатады?
|
Қанша алтын әшекейлермен
безендіріліген?
|
|
|
|
|
VІ. Бағалау
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.