Открытый урок по башкирскому языку на тему "Матур көн" С..Алибаева

Разработка урока учителя высшей категории  башкирского языка и литературы МБОУ  гимназия с.Раевский Зариповой Рамзии Шакировны

Тема: С.Әлибаев « Матур көн »  шиғыры.

1.     Класс:7

2.     Предмет: башҡорт дәүләт теле, III линия.

3.     Дәреслек: Усманова М.Ғ., Ғәбитова З.М.. 

Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең уҡыусылары өсөн дәреслек.

4.     Ҡулланылған әҙәбиәт:

Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең уҡыусылары өсөн дәреслек. 7 класс.

• Күңелле минуттар. Физкультура минуттары өсөн шиғырҙар\ Автор-төҙөүселәре: М.И.Баһауетдинова, Г.Н.Йәғәфәрова.- Өфө: "Китап", 2003. - 52 бит.
• Ғәбитова З.М., Усманова М.Ғ. Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең класс өсөн "Башҡорт теле" дәреслегенә методик күрһәтмәләр.- Өфө: Китап, 2003. - 112 бит
• Ғәбитова З.М., Толомбаев Х.А. Урыҫ мәктәптәрендә башҡорт телен уҡытыуҙы ойоштороу буйынса методик кәңәштәр. - Өфө: Башҡортостан, 2006. - 96 бит.
• Тикеев Д.С. Башҡорт теле дәрестәрендә уҡыусыларға белем һәм тәрбиә биреү: уҡытыусылар һәм студентар өсөн ҡул. - Өфө: Китап, 2008. -152 бит.

     Үҫтереүсе уҡытыу технологияһы элементтары менән төҙөлгән дәрес                                

5.     Тема:  С.Әлибаев «Матур көн» шиғыры

6.     Маҡсат:  

•  Шиғыр йөкмәткеһен үҙләштереү,анализлау.

• Һүҙлек байлығын арттырыу,үҙ фекерҙәрен әйтергә өйрәтеү.
•  Исемдәрҙе  телмәрҙә ҡулланыуҙы нығытыу.

• Уҡыусыларҙың хәтерен, күҙәтеүсәнлеген үҫтереү.

*Тәбиғәткә һөйөү, һаҡсыл ҡараш тәрбиәләү.

Дәрес барышы :

Психологик инеш	Һаумыһығыҙ,уҡыусылар. Хәлдәрегеҙ нисек? Һеҙҙең шат йөҙҙәрегеҙҙе күреүемә шатмын. Мин  Рәмзиә Шакир  ҡыҙы булам. 4-се мәктәптә һеҙҙең кеүек уҡыусыларҙы башҡорт телендә һөйләшергә, яҙырға өйрәтәм. Уларҙан һеҙгә күп сәләм. Тыуған еребеҙҙә ниндәй миҙгел  ? -Ҡыш.
Дикция өҫтөндә эш	Телмәрҙе шымартып алыу маҡсатында фонетик күнегеү эшләп алайыҡ әле. * Ҡышҡыһын буран нисек ыжғыра? (-ыж, -ыж, -ыж) * Ҡулдар өшөһә нисек йылытабыҙ ?(-һо, -һо, -һо) * Урманда тумыртҡа нисек туҡылдай? (-туҡ, -туҡ, -туҡ)
Уҡыу ситуацияһын тыуҙырыу	Уҡыусылар, ә хәҙер иғтибарҙы экранга йүнәлтәйек. (Ҡышҡы урман. Видео күрһәтелә. Видео барышында шиғыр уҡыла. Ҡыш. Бөтә ер аҡ: ҡырҙар, тау баштары Әйтерһең, ер аҡ шәл ябынған. Ағастарға муйыл сәскәһендәй Тәлгәш-тәлгәш суҡтар тағылған. Ф.Рәхимғолова.
Уҡыу мәсьәләһе ҡуйыу	Уҡыусылар, әйтегеҙ әле, һеҙ нимәләр күрҙегеҙ? Һеҙгә оҡшанымы? Тимәк, бөгөн беҙ һеҙҙең менән нимә тураһында һүҙ алып барырбыҙ. (Яуаптар). Уҡытыусы. Әлбитә, ҡыш тураһында. Бөгөн беҙ һеҙҙең менән ҡыш миҙгеленә сәйәхәт ҡылырбыҙ.
Маҡсат ҡуйыу.Эште планлаштырыу.	Ә һеҙҙең ҡышҡы урманда булғанығыҙ бармы? Ҡыш тураһында бәлки шиғырҙар беләһегеҙҙер? Башҡорт әҙәбиәтендә күп шағирҙар ҡыш һәм ҡышҡы тәбиғәткә  арнап шиғырҙар ижад иткәндәр. Шуларҙың береһе менән бөгөн беҙ танышасаҡбыҙ. Ул С.Әлибаев ижад иткән        “ Матур көн “шиғыры. Таҡтаға бөгөнгө датаны һәм теманы яҙып ҡуяйыҡ. (Егерме өсөнсө ғинуар. Сафуан Әлибаев “ Матур көн “шиғыры.)
Ҡуйылған уҡыу мәсьәләһен сисеү	Ә кем ул Сафуан Әлибай ? (С.Әлибайҙың биографияһы,ижады тураһында) Уҡыусылар,башта һүҙлек эше башҡарайыҡ. Һүҙлек эше : Ынйы- жемчуг Ғәжәп- удивительно ( иҫ киткес,ныҡ) слово исключение Ҡар бөртөгө – снежинка Бәүелеп- качаясь Иләк – сито Он иләй – муку молет (бирелгән һүҙҙәр менән һөйләмдәр төҙөү) -         Шиғырҙы тасуири уҡыу (аудирование) -         Тәржемә итеү( ҡар бөртөктәр,боҙбармаҡтар командаһы) Сылбырлап уҡыу ( шатланып,күңелле тонда уҡыу, ҡайғырып.моңһоу тонда уҡыу) Йөкмәткеһен үҙләштереү маҡсатынан һорауҙарға яуаптар биреү. -         Бөгөн көн ниндәй ? -         Ҡар бөртөгөн ҡулға алһаң , ул ни эшләй ? -         Шиғырҙа ниндәй сағыштырыу бар ?
Ял итеү минуты	Тышта ҡар яуа, ҡар яуа, Ниндәй саф һауа, саф һауа! Әйҙә сығайыҡ, сығайыҡ, Саңғы шыуайыҡ, шыуайыҡ! Ҡырға барайыҡ, барайыҡ, Юлдар ярайыҡ,ярайыҡ. Биттәр ал булыр, ал булыр, Күңелгә ял булыр, ял булыр!
Үҙләштереү өсөн эштәр.	Һүҙбәйләнештәр менән һөйләмдәр төҙөү. Йәш натуралистар ҡышҡы урманҡа күҙәтеү яһайҙар. Ҡарағайлы урман хәлһеҙерәк ағастар ҡалын урман ҡарт ҡарағайҙар эре ҡайындар көслө имәндәр ҡаты сағандар ҙур,ҡара урман ҡырпаҡ ҡар саф.пак,аҡ,йомшаҡ ҡар ҡышҡы,аяҙ көн һалҡын ҡояш
	Әйҙәгеҙ тағы ла шундай тыныс, матур, ҡышҡы урманға иғтибар итәйек! (слайд) Һәр кеше юл знактарын белә!Шундай сихри матурлыҡҡа зыян килтереүселәр бармы? (Эйе) Һәр кеше юл знактарын белә! Хәҙер ө командаға бүленәбеҙ, һәр командаға ошондай буш знактар бирелә. Һеҙ унда үҙегеҙ знак уйлап табып төшөрәһегеҙ! Урманда нимә эшләргә ярай? Һәм киреһенсә: урманда нимә эшләргә ярамай? Төшөрәбеҙ! (таҡтаға эленә). Шулай итеп, урманда ағас һындырырға, йәнлектәрҙе йәберләргә, өң-ояларын емерергә, ҡоштарға рогатканан атырға ярамай; киреһенсә уларға ярҙам итергә кәрәк. Бигерәк тә ҡыш көнө улар өшөй, асыға. Уларға тағараҡтар яһап, ем, икмәк валсыҡтарын һалып торорға кәрәк. Эйе,уҡыусылар,быйылғы йыл Экология йылы тип иғлан ителде. Беҙ тәбиғәтте ,уның байлыҡтарын һаҡлай белергә тейешбеҙ. (Күргән хәл-ваҡиғаны һөйләү)
	Ҡыш,Ҡар бабай,Башҡортостан,урман,һалҡын,ҡоштар,саф,Ҡарһылыу,хайуандар,натуралистар,Әлшәй,броконьерҙар,тәбиғәт Ҡалын,аҡ. Уҡыусылар,был һүҙҙәрҙең яҙылышына һәм мәғәнәһенә иғтибар итегеҙ әле.(ҡағиҙәләр әйттерелә.)Үҙ аллы эш.
Дәрескә рефлексия.	Дәрестә беҙ нимәгә өйрәндек? Бөгөн дәрестә нимәләр белдегеҙ? Үҙегеҙгә ниндәй яңылыҡ алдығыҙ? (яуаптарҙы әйттереү)
ө йгә эш биреү	Һеҙ йәш натуралистар күҙәтеү эшен дауам итегеҙ. -Ҡышҡы урманға сәйәхәт.  - Хикәйә төҙөү.
Баһалау.Йом-лау	Бөгөнгө дәрестә боҙбармаҡтар ҡар бөртөктәренә һәм киреһенсә баһа ҡуя. Урмандағы ағасты йәй көнө япраҡ,ә ҡыш көнө ап-аҡ,йомшаҡ,ҡалын бәҫтәр ҡунған ҡар биҙәй,ә кешене хеҙмәт биҙәй.Бөгөнгө тырышлығығыҙ юҡҡа булманы. Дәресебеҙ бик матур үтте. Һур рәхмәт һеҙгә.