Открытый урок по истории Казахстана "Моңғол шапқыншылығы"

Ұзақ мерзімді жоспардың тарауы: 6.3А  XIII – XV ғасырдың  I жартысын дағы Қазақстан.	Мектеп: С.Сейфуллин атындағы №2 жалпы білім беретін мектеп
Күні:	Мұғалімнің аты-жөні: Бопиева Г.А.
Сынып: 6 «Ж»	Қатысқандар:	Қатыспағандар:

Сабақтың тақырыбы

Моңғол шапқыншылықтарының  салдарлары Зерттеу сұрағы: Орталық Азияға ең үлкен өзгерісті әкелген кімдер: қыпшақтар ма, әлде моңғолдар ма?

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)	6.1.1.2 – XIII-XV ғасырлардағы мемлекеттердің этноәлеуметтік құрылымын анықтау; 6.3.1.8 – Қазақстан аумағындағы мемлекеттердің басқару жүйесінің ерекшеліктерін анықтау
Сабақтың мақсаты	Моңғол шапқыншылығы салдарын талдап, ассимиляция әсерінен болған өзгерістерді анықтайды және Орталық Азия мен Қазақстан аумағына қандай өзгерістер әкелгендігін талдайды;
Бағалау критерийі	XIII-XV ғасырлардағы моңғолдар мен қыпшақтардың әсерінен болған Қазақстан территориясындағы өзгерістерге дәлел келтіреді; XIII-XV ғасырлардағы Қазақстан аумағында  құрылған мемлекеттердің этноәлеуметтік құрылымындағы өзгерістерді  талдайды; Тақырыпқа қатысты ашық тестті шешеді
Тілдік мақсаттар	Бейнематериалды көріп, оның мәнін талқылау (тыңдалым және айтылым дағдылары); Тарихи дерекпен жұмыс(оқылым, жазылым және айтылым дағдылары). Пәнге қатысты лексика мен терминология Ассимиляция, Миграция,  Құрылтай. Диалогқа/жазылымға қажетті тіркестер Менің ойымша Моңғол империясының ыдырауы… Моңғолдардың түркіленуінің дәлелі ретінде
Құндылықтарға баулу	Құндылықтар: патриотизм, отансүйгіштік, өз халқы үшін мақтаныш, көшбасшылық, ұлттық сана – сезім
Пәнаралық байланыс	Дүние жүзі тарихы, География пәнінен алған білімдерін картамен жұмыс жасау барысында пайдаланады.
Акт қолдану	Презентация, Бейнебаян, Онлайн тест
Алдыңғы білім	Моңғол империясының шапқыншылықтары туралы  біледі

Сабақ барысы
Сабақтың жоспарланған кезеңдері	Сабақтағы жоспарланған жаттығу түрлері	Ресурстар
Сабақтың басы 2мин 5 мин	Ұйымдастыру кезеңі 1.Амандасу, сыныпты түгендей 2.Психологиялық ахуал 3. Топқа бөлу: «Тарихшы», «Моңғолдар», «Қыпшақтар» 4.Үй тапсырмасын сұрау – «Зымыран сұрақтар» 1. Темучин (Шыңғысхан) өмірге келген жыл? 1155 ж 2. Шыңғысхан Моңғол империясының билеушісі болып жарияланған жыл? 1206 ж 3. Моңғолдардың мемлекеттік заңы қалай аталды? «Яса» (Жасақ) 4. Шыңғыс хан  500 түйеден тұратын 450 адамы бар сауда керуенін қай жылы жіебрді? 1218 ж 5. Отырар қаласының күйреуі тарихта қандай атпен қалды? «Отырар опаты» 6. Оңтүстік Қазақстанның қандай қалалары толық жойылды? Отырар,Сығанақ,Ашнас 7. Моңғолдар Қазақстан аумағын толықтай қай жылдары басып алды? 1219-1224 жж 8. Шыңғыс хан қайтыс болған жыл? 1227 ж ҚБ: Мұғалім тарапынан мадақтау, жарайсың, жақсы, тамаша (Б) БЫМ. Оқушылардың тақырыпқа қызығушылығын ояту үшін бастапқы ынталандырушы материал ретінде суреттер мен тірек сөздерді сәйкестендіруді ұсынамын. Бұл іс әрекеттен кейін соңғы тақырыпқа қайсысы қатысты екенін сұраймын. (М) Сыныптық талқылаудан кейін оқушыларды сабақ тақырыбына алып келемін. (М) Жаңа сабақтың тақырыбын, зерттеу сұрағы, мақсаты мен бағалау критерийлерін таныстырамын.	Топтың аты жазылған қима қағаздар таратылады Слайд 1 Слайд 2
Сабақтың ортасы 3 мин 10 мин 5 мин	Жаңа тақырыпты меңгеру. (Ж) Бейнематериалмен жұмыс.   (Тыңдалым және айтылым) Нені байқадыңдар?  Нені көріп тұрсыздар? ҚБ: Бас бармақ әдісі арқылы бағалау 1-тапсырма. «Зерттеу және талдау» Топтық жұмыс. 1 топ - Жаңа сөздер «Сәйкестендір» Тақырыпқа қатысты жаңа сөздер мен терминдарды таныстыру мақсатында оқушыларға сәйкестендіру тапсырмасын орындайды. 2 топ - Моңғол шапқыншылығынан кейін қазақ даласында болған өзгерістер -  «Қатесін тап» Қазақ даласында қыпшақ тектес тайпалардың үлес салмағы басым болып қала берді. Қазақ жерінде ислам діні сақталып қалды. Шапқыншылықтан кейін сауда-саттық жанданып, қалалар бой көтерді. Батыс Қазақстан арқылы жүрген Оңтүстік Қазақстан мен Еділ арасындағы сауда-саттық ежелгі Үндістан мен Қытайға апаратын сауда жолдарын ашты. Пошта бекеттерін салып, ауқымды кеңістікке хабар-ошар тарату жағдайы жақсарды. Басып алған мемлекеттердің материалдық және рухани мәдениетіне зор апат әкелді. Салық жинау үшін тұрғындардың жалпы санағын жүргізіліп, ортақ ақша бірлігі енгізілді. Көшпелі тайпалардың көшуіне және бұл аймаққа тән шаруашылықтың өзгеруіне әкелді. 3 топ - Моңғол шапқыншылығының жағымсыз жақтарын белгіле. Қазақ жерінде ислам діні сақталып қалды. Шапқыншылықтан кейін сауда-саттық жанданып, қалалар бой көтерді. Басып алған мемлекеттердің материалдық және рухани мәдениетіне зор апат әкелді. Салық жинау үшін тұрғындардың жалпы санағы жүргізіліп, ортақ ақша бірлігі енгізілді. Пошта бекеттерін салып, ауқымды кеңістікте хабар-ошар тарату жағдайы жақсарды. Қалалар мен ауылдар қиратылып, ондағы мәдениет ошақтары, кітапханалар жойылды. Көшпелі тайпалардың көшуіне және бұл аймаққа тән шаруашылықтың өзгеруіне әкелді. Егін алқаптары мен мал жайылымдары, бау-бақшалар тапталды. Дискриптор: 1.Жаңа сөздердің анықтамасын тауып сәйкестендіреді 2.Моңғол шапқыншылығынан кейін қазақ даласында болған өзгерістерді анықтайды. 3.Моңғол шапқыншылығының жағымсыз жақтарын анықтайды ҚБ: «Смайлик» – топ аралық тапсырма топ арасында алмастырылып тексеріледі. ( 3  жауабы толық,        2  жауап жақсы,  1 жауап толық емес) арқылы бағалау 2-тапсырма «Ойлан, Жұптас, Пікірлес» әдісін қолданамын «Орта Азияға ең үлкен өзгерісті əкелген кімдер: қыпшақтар ма, моңғолдар ма?» деген зерттеу сұрағына қатысты өз ойларын жазып, қорытынды шығару А)Орта Азияға ең үлкен өзгерісті əкелген моңғолдар, себебі... 1_______________________ 2________________________ 3________________________ 4________________________ В)Орта Азияға ең үлкен өзгерісті әкелген қыпшақтар, себебі.... 1_______________________ 2________________________ 3________________________ 4________________________ Дескриптор: 1 Орта Азияға моңғолдардың өзгеріс әкелгенін  дәлелдейтін 4  дәлел келтіреді 2 Орта Азияға қыпшақтардың өзгеріс әкелгенін дәлелдейтін 4 дәлел келтіреді ҚБ: «Смайлик» ( 3 жауабы толық,        2  жауап жақсы,  1 жауап толық емес) арқылы бағалау 3-тапсырма.  «Кім жылдам» Ашық тест ҚБ: Әрбір дұрыс жауапқа 1 смайлик	Бейнематериал  Қазақ елі. Қазақстан тарихы. Kazak eli. Қосымша мәліметтер 1,2,3 Оқулық, дәптер Оқулық, қосымша мәтін ұсынылады (оқылым, айтылым)
Сабақтың соңы          5 мин	Қалыптастырушы бағалау: Рефлексия Үйге тапсырма: 10 сұрақтан тұратын «Ашық тест» даярлау

1 тапсырма - сәйкестендір

терминдар				анықтамасы
Ассимиляция			моңғол империясының жоғары басқару органы
Миграция			мекен, аймақ, әкімшілік мағынасын беретін көне түркі сөзі.       6 ғасырда Ұлыс мекен, қала мағынасында қолданылған. 13 ғасырда Шыңғыс хан әрбір ұлына иелік бөліп бергенде, олар ұлыстар деп аталды.
Ұлыс			саны аз, саяси-әлеуметтік ахуалы төмен халықтың өзінен саны да, қуаты да көп халықтың басыңқы ықпалы нәтижесінде сол халық құрамына біртіндеп сіңіп, жұтылып кету құбылысы
Құрылтай			адамдардың қандай да бір аумақтардың шекарасынан өтіп, ұзақ уақытқа немесе біржолата қоныс тебу процесі

2 топ - Моңғол шапқыншылығынан кейін қазақ даласында болған өзгерістер -  «Қатесін тап»

1   Қазақ даласында қыпшақ тектес тайпалардың үлес салмағы басым болып қала берді.

2   Қазақ жерінде ислам діні сақталып қалды.

3   Шапқыншылықтан кейін сауда-саттық жанданып, қалалар бой көтерді.

4   Батыс Қазақстан арқылы жүрген Оңтүстік Қазақстан мен Еділ арасындағы сауда-саттық ежелгі Үндістан мен Қытайға апаратын сауда жолдарын ашты.

5   Пошта бекеттерін салып, ауқымды кеңістікке хабар-ошар тарату жағдайы жақсарды.

6   Басып алған мемлекеттердің материалдық және рухани мәдениетіне зор апат әкелді.

7   Салық жинау үшін тұрғындардың жалпы санағын жүргізіліп, ортақ ақша бірлігі енгізілді.

8   Көшпелі тайпалардың көшуіне және бұл аймаққа тән шаруашылықтың өзгеруіне әкелді.

3 топ - Моңғол шапқыншылығының жағымсыз жақтарын белгіле.

1   Қазақ жерінде ислам діні сақталып қалды.

2   Шапқыншылықтан кейін сауда-саттық жанданып, қалалар бой көтерді.

3   Басып алған мемлекеттердің материалдық және рухани мәдениетіне зор апат әкелді.

4   Салық жинау үшін тұрғындардың жалпы санағы жүргізіліп, ортақ ақша бірлігі енгізілді.

5   Пошта бекеттерін салып, ауқымды кеңістікте хабар-ошар тарату жағдайы жақсарды.

6   Қалалар мен ауылдар қиратылып, ондағы мәдениет ошақтары, кітапханалар жойылды.

7   Көшпелі тайпалардың көшуіне және бұл аймаққа тән шаруашылықтың өзгеруіне әкелді.

8   Егін алқаптары мен мал жайылымдары, бау-бақшалар тапталды.

2-тапсырма «Ойлан, Жұптас, Пікірлес» әдісін қолданамын

«Орта Азияға ең үлкен өзгерісті əкелген кімдер: қыпшақтар ма, моңғолдар ма?» деген зерттеу сұрағына қатысты өз ойларын жазып, қорытынды шығару

А)Орта Азияға ең үлкен өзгерісті əкелген моңғолдар, себебі...

1 Басқару жүйесін өзгертті

2 Ұлт болып қалыптасуын кешеуілдетті

3 Басқару жүйесін өзгертті

4 Қалалар және ауылдар қирап, ондағы мәдениет ошақтары жермен-жексен болды

В)Орта Азияға ең үлкен өзгерісті әкелген қыпшақтар, себебі....

1 Қазақ жерінде қыпшақтардың саны көп болғаны соншалық, моңғолдар түркіленіп кетті

2 Бүкіл қазақ жерінде мемлекеттік тіл моңғол емес қыпшақ тілі деп есептеліп, «қыпшақтану» «түркілену» процесі жүрді

3 Моңғолдар түркілердің тілін, әдет-ғұрпын, дінін қабылдады

4 Араб геогрофы Әл-Омаридің мәліметі бойынша моңғолдар «нақ қыпшақтар сияқты болып кетті»

Дискриптор:

1 Орта Азияға моңғолдардың өзгеріс әкелгенін  дәлелдейтін 4  дәлел келтіреді

2 Орта Азияға қыпшақтардың өзгеріс әкелгенін дәлелдейтін 4 дәлел келтіреді

ҚБ: «Смайлик» ( 3  жауабы толық,        2  жауап жақсы,  1 жауап толық емес) арқылы бағалау