"Оңтүстік Америка табиғат зоналары" 10 сынып

                      Шығыс Қазақстан обылысы Өскемен қаласы 28-тұрғын ауданы

                         Өскемен қаласы әкімдігінің «Абай атындағы №33 орта мектебі»

                        КММ Тарих және география пән мұғалімі: Алмабек Ашимбек.

Оңтүстік Америка табиғат зоналары.

Сабақ мақсаты: 1) Дамытыушылығы: Өз бетінше ізденіспен шығармашылық тұрғыда жұмыс істеуге дағдыландырыу. Өз ойларын еркінде салауатты, нақты жеткізіу қабілетін арттырыу.

2) Білімділік: Оқушыларға Оңтүстік Американың табиғат зоналары, таралыу ерекшеліктері, биіктік белдеулері жөнінде түсіндіріу.

3) Тәрбиелік: Жан-жақтылыққа, ізденпаздыққа баулу, тыңдай және сөйлей біліу мәдениетін арттырыу.

Болжап отырған нәтеже: Оң-т Американың табиғат зоналарымен  танысқан тұлға.

Сабақтың типі: Жаңа білім беріу сабағы.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Сабақ әдісі: 1. Сұрақ-жауап.

                     2. Әңгіме-дәріс.

                     3. Кестемен-жұмыс.

Сабақтың көрнекілігі: Қосымша деректер, интеративтік тақта, кескін карта, карта, сұрақ-жауап, үлестірме т.б.

Сабақ жоспары:

I.                  Үйымдастырыу кезеңі.

II.               Үй тапсырмасын тексеріу.

 1).  Сұрақ-жауап: «Ғажайып ұяшық» оқушылардың үй тапсырмасын ұяшықтағын таңдап ішіндегі сұрақтарға жауап береді.

                           

                                    «5» Сұрақтар:

1.Дүние жүзіндегі ең ылғалды материк.

(Оң-т Америка)

                                    2.Дүние жүзіндегі ең суы мол өзен. (Амозонка)

                                    3.Амозонка өзенінде 1 секунта өзен арнасынан қанша м³ су

                                       ағып өтеді.

«10»Сұрақтар:

                                       1.Амозонка өзенінің суы жыл бойы неге мол болады. (Өзен

                                       жаңбыр мол жауатын экватор маңын бойлай орналасқан)

1.     Аиозонка өзенінде қаншадан астам салалары бар. (500-ден астам)

2.     Парана өзенінің бойында қандай сарқырама бар. (Игуасу 72м 300 тармаққа бөлінеді)

«15» Сұрақтар:

1.     Амозонка өзендерінің тармақтары 500-ден  астам салалары бар, осы тармақтарының түсі 2-кі салаға бөлінеді. (ақ өзендер, қара өзендер)

2.     Дүние жүзіндегі ең биік сарқырама «Анхел»  қай өзенде орналасқан. ( Оринако)

3.     Титикака көлі қай тауда ораналасқан. (Анд)

«20» Сұрақтар:

1.     Оңтүстік Америкадағы тұзды көл атауы. (Паопо)

2.     Оңтүстік Америкадағы мүнай өндіретін көл. (Маракайбо)

3.     Өзен, көлдер немен қоректенеді. (Жаңбыр, жер асты суы т.б.)

Қортынды: Оң-т Американың өзендері мен көлдері тіршілікке өте бай, өзендер ішінде өсімдікке де бай, балық қоры да өте мол, жыртқыш құстар, пирани балықтары, т.б. көптеген жануарлар тіршілік етеді. Амозонка өзені бойында қарыс батпақтар, ну ормандар, ашылмаған жерлер, адамзатқа қорқыныш тудырады.

III.           Жаңа сабақ:

2)Салеметсіңдерме оқушылар бүгін сендермен жаңа тақырып өтеміз «Оң-т Американың табиғат зоналары»  атты тақырыппен  танысамыз. Оң-т Америка, Сол-т Америкадан үлкен айырмашылық жасайды. Оң-т Американың табиғат зоналары ылғалды болып келеді жіне алты табиғат зоналарына бөлінеді.

1	Ылғалды экваторлық ормандар (гилея)	Экватордың екі жағын алып жатыр.
2	Ауыспалы ылғалды ормандар	Гилеялардан түр құрамы онша өзгермей солтүстік пен оңтүстікке қарай ауысады.
3	Саванналар мен сирек ормандар	Материкте Ориноко саваннасы-льянос және Бразилия саваннасы-кампос деп ажыратылады.
4	Қатты жапырақты мәңгі жасыл ормандар мен бұталар	Субтропиктік жағалық бөлікті қамтиды.
5	Субтропиктік дала.	Ла-Плата жазығын алып жатыр.
6	Шөлейт зонасы	Материктің қиыр оңтүстігіндегі Патагония жерін қамтиды.

3) Осы кесте бойынша оқушыларға зоналар бөлініп беріледі:

I-топ:Ауыспалы ылғалды ормандар зонасы.

II-топ:Саванналар мен сирек ормандар зонасы.

III–топ:Шөлейт зонасы.

Оқушылар бөлінген зоналар бойынша контурный қартаға зоналар бойынша бояап, сол зонада орналасқан жануарлар мен өсімдіктерді белгілеп шығыуы керек жіне қорғау әр топтан бір оқушы.

Зоналардың аты	Географиялық орны	Климат	Топырақ	Өсімдік	Жаныуар
1.Ауыспалы ылғылды зона	Экватор Сол-т, Оң-т қарай орналасқан	Өте ыстық	Қызыл, сары фарфорйтті топырақ	Архидея, Хикея, Какао, сельба, табиғи каучук	Маймылдар, жалқауын, Тапир, Опосум, Құмырсқа жегіш, Жарғанаттар, Пекари су шошқасы.
2. Саванналар мен сирек ормандар зонасы.	Оринако және Бразилия саванасы	Ыстық, ылғалды	Фералиті қызыл топырақ	Лянос, Бетеге ағаш Кактус Кербачо Какао	Пекари ергежейлі  бұғылар құс нандыу.
3. Шөлейт зонасы	Материктің қиыр оңтүстігіндегі Патагония жерін қамтиды.	ыстық	Сұр-қоңыр топырақ	Сирек орман кактус	Кеміріушілер, бұғы, түлкі.

4) VI. «Жұбын табыу» кесте бір-біріне тең дәрежеде келтіріп орналастырыу.

1. Сельвас                                        Жылан                 4

2. Ең ірі су шошқасы                      Капибара             2

3. Дүние жүзіндегі ең кіші құс      Гевея                    6

4. Анаконда                                     Калибри               3

5. Тас жол                                        Орман                  1

6. Табиғи каучук                             Трансамазония    5

5) V. «Сөз жұмбақ»

1.     Анд тауының төменгі бөлігінде орналасқан шөл. (Атақама)

2.     Кактустың екінші отанын қалай атаған. (Мексика)

3.     Тікенек бұталы ағаш өте қатты қабығынан тері йлеуге болады,  оны жергілікті халық «Балата сынар деп атаған» басқа атауы қалай атаған. (Кебрачо)

4.     Парно өзенінің өзенінің басында орналасқан 72 м болатын сарқырама атауы. (Игуасу)

5.     Оң-т Американың мәдени өсімдігі. (Күнбағыс)

6.     Шөл зонасындағы ірі жануар. (Пума)

7.     Оң-т Америка өзені барлығы қай мұхитқа құяды. (Атланд)

Уақыт жетіспей қалса: 6). VI. «Ауыстырмақ» орны ауысқан сөзден дұрыс сөз құрастырыу.

1. ПАМПА          МПАПА  (Субтропиктік дала зонасы Ла-Плата жазығы)

2. ЛЬЯНОС         СНОЬЛЯ (Материкте оринако саванасы)

3. КОМПАС        ПАМСОК (Бразилия саванасы)

4. СЕЛЬВАС       ВСАЛЬЕС (Жергілікті халық орманды осылай атаған)

7). VII. «Құпия сөз» таңбаларды орнына қойса сөз шығады.

π-Е   β-і     ÷-Т    Ω-Қ    £-З   ≤-Л    $-Р

µ-Ң  ∞-Ш  ©-А  ξ-Ұ     ¥-Ы  ≥-И    @-О

α-К  ®-Н   ∑-Й   €-С   ≠-Ж  ±-Б    Q-Д

Ең кішкентай құс калибри.       Ең ұзын жылан анакаонда.

πµ αβ∞α®÷©∑Ωξ€α©≤≥±$≥πµ ξ£¥® ≠¥≤©® ©®©α@®Q©

8) «Сандар сөйлейді» Оқушылар сандарда қандай мәлемет барын ауызша айтып беріуі тиіс.

1.     2мың (қызыл, сары фералитті топырақ).

2.     80 метр.

3.     12 метр.

Жауаптары:

1.     2мың ағаш түрі тараған Амозонка орманы.

2.     Сельбас ағашының биіктігі 80 метр.

3.     Анаконда жыланының ұзындығы.

9.Қортынды: Оқушылар өздері жинаған фишкаларын өздеріне санатқызып, ең көп жинаған оқушыға сабаққа белсене қатысқаны үшін оқушыларға бағаларын қою. Егер 8-10 фишка жинаса «5» деген баға қойылады, ал 5-8 «4» деген баға қойылады, 1-5 «3» деген баға қойылады.

10. Үй тапсырмасы: Әр зонада таралған өсімдіктер мен жануарлардың аттарын екі бағанаға бөліп жаз. Ξ41-42 бет 157 сұрақ 1-4.