Оқу орыс
тілінде жүргізілетін мектептерде қазақ тілін оқытуда функционалдық
сауаттылықты қалыптастыру жолдары.
Функционалдық
сауаттылық – адамның сыртқы ортамен қарым-қатынасқа түсе алу қабілеті және сол
ортаға барынша тез бейімделе алуы мен қарым-қатынас жасай алу деңгейінің
көрсеткіші. Олай болса, функционалдық сауаттылық тұлғаның белгілі бір мәдени
ортада өмір сүруі үшін қажетті деп саналатын және оның әлеуметтік қарым-қатынас
жасауын қамтамасыз ететін білім, білік, дағдылардың жиынтығынан құралады. Ал
кең мағынасында ол тек білік пен білімділік әлеміне барудың жолы ғана емес, ол
– ұлттың, елдің немесе жеке адамдар тобының мәдени және әлеуметтік дамуының
өлшемі. Осындай сапалық сипаты тұрғысынан қарағанда функционалдық сауаттылық
жеке адамды дамытудың тетігі ретінде қолданылады. Сауаттылық тұлғаның тұрақты
қасиеті болып табылатындықтан, функционалдық сауаттылық сол тұлға меңгерген
белгілі бір білім-біліктерден көрініс табады. Өйткені функционалдық
сауаттылыққа адам нақты білім алу кезеңдерінен өткеннен кейін қол жеткізеді.
Бұл орайда білім белгілі бір сауаттылық деңгейін қамтамасыз ететін құрал және
нақты іс-әрекеттердің нәтижесі ретінде қарастырылады. Функционалдық сауаттылық
оқушылардың сыртқы ортамен қарым-қатынас жасау қабілеті, оқушылардың өзгермелі
өмірге бейімделуінің шарты, оқушылардың жеке бас қабілеттерін дамытудың тетігі,
оқушылардың әлеуметтік дағдыларын дамытудың негізі, әлеуметтік-мәдени дамуының
өлшемі, білім, білік, дағдыларының құзіреттілікке ұласу жолы. Ол оқушылардың
қатысымдық, ақпараттық, проблемалардың шешімін табу құзіреттіліктерінің
бірлігінен құралады.
Бүгінгі
өркениеттің даму деңгейі білімділік пен сауаттылық ұғымдарының мазмұны мен оны
түсінудің сара жолдарын іздестіруді қажет етіп отыр. Ғылыми еңбектерде
сауаттылық ұғымының белгілі бір деңгейде ана тілінің грамматикалық нормаларына
сай оқу, дұрыс жаза алу дағдыларын игеру екені байқалады. Әйтсе де адамның өмір
сүруіне қажетті деп танылып, меңгеруге ұсынылған бастауыш мектеп деңгейіндегі
белгілі бір білім, білік пен дағдылардың жиынтығы (оқу, жазу, санау, сурет салу
және т.б.) ретіндегі тілдік сауаттылық қазіргі кездегі әлеуметтік сұраным
талаптарымен сәйкес келе бермейді. Сауаттылық ұғымының нақты мазмұны дара
тұлғаның дамуына қойылатын қоғамдық талаптарға байланысты құбылмалы сипатқа ие
болады. Ол қарапайым оқу, жазу, санау біліктіліктерінен бастап адамның
әлеуметтік үдерістерге саналы түрде қатысуына мүмкіндік беретін, қоғамдық
қажеттігі айқын кешенді білімдер мен біліктерден құралатын функционалдық
сауаттылықты меңгеруді де қамтиды. Фукционалды ұғымы бір нәрсенің құрылысы,
құрамынан емес, қызметінен болатын, соның әрекетіне байланыстыболады. Бұдан
«функция» категориясы белгілі бір заттың атқаратын қызметіне немесе
іс-әрекетіне қатысты айтылатыны танылады. Мысалы: ақпарат құралдарының
функциясы – халыққа ақпарат тарату. Ал «функция» ұғымы адамға қатысты
айтылғанда, оның іс-әрекетіне байланысты қарастырылады. Жоғарыда сауаттылық
адамның білімділігіне қатысты ұғым екені нақтыланды. Яғни, «функционалдық сауаттылық»
белгілі бір кезеңге сай субьектінің алған білімі мен білігі негізінде сауатты
іс-әрекет ете алуы деген мағынаны білдіреді.
Елбасының
тапсырмасы бойынша Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі
2012-2016 жылдарға арналған Ұлттық жоспар қабылданды. Бұл – Елбасының
білім саласын жаңарту туралы бастамаларын іске асыруда маңызды
механизмдердің бірі.
Аталған Ұлттық
жоспардың мақсаты - Қазақстан Республикасындағы мектеп оқушыларының
функционалдық сауаттылығын дамыту үшін жағдай жасау. Ол үшін төмендегідей
міндеттер қойылды:
† Мектеп оқушыларының функционалдық сауаттылығын
дамытудың отандық және халықаралық практикасын зерделеу.
† Мектеп
оқушыларының функционалдық сауаттылығын дамыту бойынша шаралар жүйесін іске
асырудың тетіктерін анықтау.
† Білім мазмұнын жаңғыртуды қамтамасыз ету:
стандарттар, оқу жоспарлары мен бағдарламалар.
† Білім
беру процесін оқу-әдістемелік қамтамасыз етуді әзірлеу.
† Мектеп оқушыларының білім сапасын бағалау
және мониторинг жүргізу жүйесін дамыту.
† Мектептің
және қосымша білім беру жүйесі ұйымдарының материалдық-техникалық базасын
нығайту.
Қоғамның дамуына
байланысты сауаттылық ұғымының мәні тарихи тұрғыдан өзгергенін, тұлғаға
қойылатын талаптарда оқу, жазу, санай білу қабілеттерінен гөрі белгілі бір
қоғамда өмір сүруге қажетті білім мен біліктердің жиынтығын игеру, яғни
функционалдық сауаттылыққа жету деген сипатта ұғынылады.
Елбасының
тапсырмасы бойынша «Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту
жөніндегі 2012-2016 жылдарға арналған Ұлттық жоспарды» іске асыру негізінде ММ
«Қостанай қаласы білім басқармасы» бөлімінің қазақ тілі мен әдебиеті
мұғалімдерінен құралған шығармашылық топ оқушылардың функционалдық сауаттылығын
арттыруға арналған жинақтарын жинақтап, мұғалімдер қауымына ұсынды. Жинақтар ISBN нөмірін
алды.
Қалалық шығармашылық топ жетекшісі: Самбулатова Гүлшат Шүкірқызы.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.