Оқушылардың шығармашылық белсенділігін дамыту

Оқушылардың шығармашылық белсенділігін дамыту.

Жас ұрпақтың жаңаша ойлануына, олардың біртұтас дүниетанымының қалыптасуына әлемдік сапа деңгейіндегі білім, білік негіздерін меңгеруіне ықпал ететін жаңаша  білім мазмұнын құру- жалпы білім беру жүйесін ізгілендіру, яғни білімді гуманистік  принциптегі  бағытты дамыту идеясымен ұштасып жатыр.

 Қоғамның  дарынды адамдарға деген қажетін қанағаттандыру талабы оқыту, білім беру жүйесінің алдына баланың  жеке қабілеті мен әлеуметтік белсенділігінің дамуына жол ашу, шығармашылық тұлға қалыптастыру міндетін қойып отыр.

Баланы жастайынан шығармашылық өнерге қалай баулу керек? Оның жолдары, әдіс тәсілдері, мазмұны қандай?

 Қазіргі әдебиет пәні әдістемелік өзекті мәселелерінің бірі – осы.

Психологтардың  зерттеуі бойынша, әрбір жаста шығармашылыққа  баулауға өзек болардай өзіндік ерекше қабілет, бейімділік  бар екен.

Орта буының шығармашылық  дамуына бағыттап, бағдарламаса, онда жоғары сыныпқа келгенде көбінің шығармашылық  мүмкіндігі шектеліп, тоқтап қалады.

Адамзат жинаан мәдени құндылықтардың бәрінен оқушыны  бейтарап қалдырмай, таным, білім, білік, дағдыны дамытуға құрылуы тиіс.

 Оқушылардың шығармашылық белсенділігін дамыту үшін жұмыстардың түрлерін былайша топтар едім.

1)   Автор стиліне жақындап, еліктей  отырып шығармашылық жұмыс жүргізу;

2)   Автор идеясымен оқушы идеясымен өрбіте жазылған шығармашылық жұмыс;

3)   Көркем мәтін ішіне авторлық идеяға, кейіпкерлер табиғатына өзгеріс әкелмейтіндей «өз мәтінін» енгізу;

4)   Кейіпкерлердің мәтінде жоқ монолог, диологын жазғызу;

5)   Көркем мәтінге лирикалық шегінісі жазғызу;

6)   Көркем мәтіндегі елеусіз деталь, штрихтарды оқушының сөйлетуі;

7)   Мәтіндегі кейіпкерлердің  портретін өзі жасау, тура мінездеуді толықтыру;

8)   Әңгіменің, ертегінің сюжетін бастап беру, аяқтауды оқушыға тапсыру тапсыру;

9)   Ұйқас ұсыну арқылы өлең шығару;

10)      Белгілі бір мәтін негізінде әңгіме жазу;

11)      Мәтін бойынша мақал құрастыру;

12)      Табиғат құбылыстарына байланысты жұмбақтар  шығару;

13)      Берілген мәтіндегі бір бөлікті өзі жазып шығару; 

14)      Сөйлемдегі кейбір сөздерді көркем сөздермен ауыстыру;

15)      Белгілі ақын, жазушы шығармашларына еліктеп өлең, әңгіме жазу;

16)      Берілген тірек сөздер арқылы қызықты мәтін құрастыру т.с.с

Шығармашылық тапсырма түрлерін сынып оқушыларының жас ерекшелігіне, психологиялық саралығы, шығармашылық  қабілетінің даралығына қарап әрі қарай жалғастыра беруге болады. Оқушыларға осындай шығармашылық тапсырмалар бергенде, олар суретпен жасаған көркем әлемге өзінің «кішкене әлемін»  қосады.

Әдеби шығарма да жүректен шығып, жүрекке жетеді. Осылай жазылған шығармашылық жұмыс жанды, шынайы болып, шәкірт бойындағы шығармашылық қиял, дарын, қабілеті бастауы ашылады.

Ойым дәлелді болуы үшін шәкірттерінің шығармашылық жұмыстарына үлгілер келтіре кетейін.

Ұйқас ұсыну арқылы  өлең шығару:

Қой суйеді баласын қоңырым деп,

Ештеңені білмеген момын деп,

Ана сүйеді баласын еркелетіп

«Қызығым, жаным, күнім, құлыным» деп.

Әке сүйер баласын дарқаным деп,

Елді жаудан қорғайтын қалқаным деп.

Өз сабақтарымда байқағаным шығармашылық жұмыс жасау жеке тұлғаны қалыптастыруда зор рөл атқарды, себебі оқушы қарапйым нәрседен ой тұтатып, қиял әлеміне шомылып кез келген нәрсеге өз ұсынысына, ой-пікірін еркін айтпа және жаза біледі