- 12.01.2015
- 721
- 0
ӨҚӘ «Қ.Нұрғалиев атындағы №43 мектеп-гимназиясы»КММ Калимолдина Гульназира Каппасовна математика пәні мұғалімі
Оқушылар тұлғасының әлеуметтенуінде мектептің,отбасының,үкіметтік емес ұйымдардың өзара әрекеттестігі
Ел егемендігін алып, демократия кең өрістей бастаған қоғамда, әлемдік қауымдастыққа ұмтылып, бәсекелестік өмір сүрудің басты шартына айналған бүгінгі өзгермелі дүние жағдайында адамның мәні мен әлеуметтік рөлі жаңа сипатқа ие болып отыр. Соған сай рухани құндылықтар әлемі де түбегейлі жаңарып, адамның ақыл-ой қуаты мен интеллектуалдық әлеуетін қалыптастырудағы білімнің маңызы туралы қағидалар түбірімен өзгерді. ХХІ ғасырдың оқыту жүйесінде меңгерілетін білімнің түпкі нәтижесі ең тұғырлы мәселеге айналды. Сондықтан жалпы білім беретін мектеп қабырғасындағы әрбір пән оқушыны дара тұлға ретінде жетілдіруге, оның шығармашылық қабілеттерін дамытуға алғы шарт жасауы қажет деген қағида берік орнықты.
“Қазақстан Республикасындағы жалпы білім беретін орта мектептердің даму тұжырымдамасында”: “Білім берудің басты мақсаты – оқушының білім алуына, өзгермелі дүние жағдайында өздігінен әрекет ету, өзін таныту, әлеуметтік дағдыларды меңгеру қызметтерін орындауына қажетті іскерліктерді қалыптастыра отырып дара тұлғаның қабілеттерін дамыту”,- деп көрсетілді. “Әлеуметтендіру” ұғымы алғашқы рет өткен ғасырдың орта шенінде американдық психология мектебі өкілдерінің еңбектерінде қолданыла бастады. Сондықтан да болар бұл ұғымды ғылымға ендірушілердің алдыңғы санатында американдық психолог ғалымдар А.Бондураның, Д.Доллэрдтің, Дж.Кольман-ның, А.Парктің, В.Уолтерстің және басқалардың аттары атала бастады. Балаларды әлеуметтендіруді біз арнайы схема арқылы талдап көрсетуімізге болады (Сурет 2).
«Әлеуметтену» – (латын сөзінен шыққан «socialis» - қоғамдық) тұлғаның қалыптасу үрдісі, индивидтің тілді меңгеруі, әлеуметтік құндылықтар, тәжірибе және т.б. Э.Дюркгейм әлеуметтену процесін қарастырып, оның белсенді бастамасы қоғамға тән, сол себепті ол әлеуметтену субъектісі болады деген. Сондықтан қоғам адамды «өз үлгісіне салып» қалыптастыруға талпынады.Т.Парсонстың ойынша, әлеуметтену бала дүниеге келген қоғам мәдениетіне қатысты болса, ролдерді қанағаттандырушы қызмет үшін бағыт-бағдар реквизитін игеру қажет. Әлеуметтенуде, дейді Э.В.Ильенков тәрбиемен қатар алдын-ала әдейі дайындықсыз, өздігінен туындаған ықпал арқылы адамның қоғамның толыққанды, толық құқылы мүшесі болуы байқалады. Әлеуметтендіру ұғымы көбінесе әлеуметтенудің негізгі механизмдері арқылы да түсіндіріледі.Атап айтқанда, психологиялық және әлеуметтік-психологиялық механизмдер (импринтинг, еліктеу, экзистенциалды қысым көрсету, идентификация, рефлекция), әлеуметтенудің әлеуметтік-педагогикалық механизмдері (әлеуметтенудің дәстүрлі механизмі, әлеуметтенудің институционалды механизмі, әлеуметтенудің стильді механизмі, әлеуметтенудің тұлға аралық механизмі) (Сурет 3).
Әлеуметтену процесін төртке бөліп қарастыруға болады: адамның стихиялық әлеуметтенуі; тікелей әлеуметтену; әлеуметтенудің әлеуметтік бақылауы адамдардың өзін-өзі өзгертуі. Әрбір бала өзінің ерік-жігеріне және бітіміне қарай өзіндік адамгершілік-имандылық іс-әрекеттерімен танылады. Ол қоғамның бір мүшесі бола отырып, жеке қарым-қатынастан, өз ұстаздарының айтқан ережелеріне сүйенеді, сонымен бірге, өздеріне ұнаған тәжірибелерді мұра етіп ала отырып, сол негізде өзінің жеке басын қалыптастырады. Талдай келе біз әлеуметтік-педагогикалық қызметтің маңызды екендігі анықталды. Бұл қызметте балалардың әлеуметтенуі арнайы
тапсырыстар арқылы іске асырылады.
Тапсырыс берілген соң оның мақсаты, міндеттері, мазмұны айқындалады. Арнайы
бағдарламалар құрастырылады. Одан кейін түрлері, әдістері мен құралдары
таңдалып алынып, белгілі кезеңдер арқылы жүргізіледі. Дегенмен, алаларды
әлеуметтендіру іс-әрекеттерін жүргізуден бұрын олардың мінез-құлқындағы психологиялық-педагогикалық
ерекшеліктерді талдау әрбір орындалатын жұмыстың оң нәтижесін береді. Сондықтан,
жас ұрпақты қоғамға әлеуметтендіру барысында олардың бойына ізгі қасиеттерді
сіңіре отырып, олардың ар-намысына тимеуге, абыройларын, ар-ождандарын құрметеуге
рухани-адамгершілік пен әдептілікке баулу, адамды сүйе, сыйлай, құрметтей,
қадірлей білуге үйрету, қоғамның шынайы иесі болуға талаптандыру қажет. Оларды
әлеуметтендіру және тәрбиелеуде оның ең тиімді жолдарын, құралдары мен
тәсілдерін саралауға ең алдымен ұстаздар мен тәрбиешілердің әрбір жас жеткіншек
ұрпақтың жас мөлшерін, мінез-құлқын, тұлғалық қалыптасатын кезеңдерінің
психологиялық ерекшеліктерін үнемі ескеріп, зерттеп отыруы әрбір ұстаздың,
тәрбиешінің кәсіби міндеттеріне айналуы тиіс.
негізде өзінің жеке басын қалыптастырады. Талдай келе біз әлеуметтік-педагогикалық қызметтің маңызды екендігі анықталды. Бұл қызметте балалардың
әлеуметтенуі арнайы тапсырыстар арқылы іске асырылады. Тапсырыс берілген соң оның мақсаты, міндеттері, мазмұны айқындалады. Арнайы бағдарламалар құрастырылады. Одан кейін түрлері, әдістері мен құралдары таңдалып алынып, белгілі кезеңдер арқылы жүргізіледі. Дегенмен, алаларды әлеуметтендіру іс-әрекеттерін жүргізуден бұрын олардың мінез-құлқындағы психологиялық-педагогикалық ерекшеліктерді талдау әрбір орындалатын жұмыстың оң нәтижесін береді. Сондықтан, жас ұрпақты қоғамға әлеуметтендіру барысында олардың бойына ізгі қасиеттерді сіңіре отырып, олардың ар-намысына тимеуге, абыройларын, ар-ождандарын құрметеуге рухани-адамгершілік пен әдептілікке баулу, адамды сүйе, сыйлай, құрметтей, қадірлей білуге үйрету, қоғамның шынайы иесі болуға талаптандыру қажет. Оларды әлеуметтендіру және тәрбиелеуде оның ең тиімді жолдарын, құралдары мен тәсілдерін саралауға ең алдымен ұстаздар мен тәрбиешілердің әрбір жас жеткіншек ұрпақтың жас мөлшерін, мінез-құлқын, тұлғалық қалыптасатын кезеңдерінің психологиялық ерекшеліктерін үнемі ескеріп, зерттеп отыруы әрбір ұстаздың, тәрбиешінің кәсіби міндеттеріне айналуы тиіс. Балалардың қоғам туралы ой-пікірлерінің деңгейін, олардың бойында адамгершілік сапа-қасиеттердің қалыптасу және бұл қасиеттердің адам болмысы мен қоғам өміріндегі мәні мен маңызы туралы түсініктің сапалық деңгейін біліп,оқушыларға сауалнамалар мен шығарма жаздыру әдістері жүргізілді. Сауалнамаға барлығы 90 бала қатысты. Сауалнамаға қатысқан оқушылардың жауаптарын мұқият сараптай отырып, олардың мазмұнынан әлеуметтену ұғымын түсінулеріне байланысты белгілерін талдай отырып, топталған белгілерді мағынасына қарай 4-топқа бөлдік және ол белгілердің респонденттер ішіндегі мәндік көрсеткіштерінің пайыздық шамасын айқындадық. Ол көрсеткіштер кесте 1-де өрнектелген.
Кесте 1- Сауалнамаға берілген жауаптардың сапалы мәндегі топтамасы
|
Топтар |
% |
Сапалы мәндегі жауаптар |
|
I-топ |
31,0 |
Әлеуметтену процесін түсініп, оған ықпал ететін факторларды көрсеткендер және қоғам туралы жалпы түсінігі барлар |
|
II-топ |
27,0 |
Әлеуметтену өмір сүруге қажетті деп түсіндіргендерді және әлеуметтенуге ықпал ететін ең болмағанда бір факторды атап көрсеткендер |
|
III-топ |
22,0 |
Дұрыс жауапқа жуық келгендерді, мысалы әлеуметтену ортаға бейімделу; қоғам ол белгілі бір орта деген сияқты қысқа қайырылған жауаптар иелерін |
|
IV-топ |
20,0 |
Жауап жазуға тырыспағандар мен түсінбеймін, білмеймін деген жауап иелерін |
БОС УАҚЫТТА ОҚУШЫЛАР ІС-ӘРЕКЕТІНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ОРТАНЫҢ ЫҚПАЛЫ (9г сыныбы)
Шеңберлер неғұрлым сыйстырылса, соғұрлым әлеуметтендіру факторының оқушы тұлғасына әсері көбірек, ол ұйымдастырылмаған немесе мақсатты болуы мүмкін.Мысалы: оқушының ата-анасы дәстүрден тыс бір діни ұйымның белсенді мүшелері, онда шығармашылыққа, сауық құруға т.б. байланысты іс-әрекеттерге тыйым салынған. Бұл жағдайда сызбанұсқа келесі болады:
1. Мектеп ықпалы барынша азайтылған.
2. Клубтардың, құрдастар тобының және басқа да әлеуметтік қоршауы әрекетінің әсері жоқ.
3. Отбасы мен діни ұйымының әсеру үстем.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Назарбаев Н. Бәсекелестікке қабілетті Қазақстан үшін. Бәсекелестікке қабілетті экономика үшін. Бәсекелестікке қабілетті халық үшін. Қазақстан халқына жолдауы. -Алматы, 2004. -31 б.
2. Қазақстан Республикасының жалпы орта білім беретін мектептерінің даму тұжырымдамасы. -Алматы: РБК, 1995. -40 б.
3. Лэндрет Г.Л. Игровая терапия: искусство отношений. -Москва, 1998. -203 с.
4. Нұрышева Н. Адам өмірінің философиялық мәні // Қазақстан халқының философиялық мұрасы. 20 томдық. 19-том. -Астана: Аударма, 2006. -16-28-б.
5. Мұғалім мен оқушы қарым-қатынасындағы сөз мәдениеті // Өзіндік таным – Познай себя. -2005. -№1. -2-6-б.
6. Мақсатымыз – дара тұлға тәрбиелеу // Қазақ тілі: мектепте, колледжде және ЖОО-да оқыту. -2005. -№ 5. -3-6-б.
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
Ел егемендігін алып, демократия кең өрістей бастаған қоғамда, әлемдік қауымдастыққа ұмтылып, бәсекелестік өмір сүрудің басты шартына айналған бүгінгі өзгермелі дүние жағдайында адамның мәні мен әлеуметтік рөлі жаңа сипатқа ие болып отыр. Соған сай рухани құндылықтар әлемі де түбегейлі жаңарып, адамның ақыл-ой қуаты мен интеллектуалдық әлеуетін қалыптастырудағы білімнің маңызы туралы қағидалар түбірімен өзгерді. ХХІ ғасырдың оқыту жүйесінде меңгерілетін білімнің түпкі нәтижесі ең тұғырлы мәселеге айналды. Сондықтан жалпы білім беретін мектеп қабырғасындағы әрбір пән оқушыны дара тұлға ретінде жетілдіруге, оның шығармашылық қабілеттерін дамытуға алғы шарт жасауы қажет деген қағида берік орнықты.
6 660 260 материалов в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Калимолдина Гульназира Каппасовна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материал
Ваша скидка на курсы
40%
Курс повышения квалификации
72 ч.
Курс повышения квалификации
72 ч. — 180 ч.
Курс повышения квалификации
36/72/108 ч.
Мини-курс
5 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.