ДУА
“Доцішская сярэдняя школа”
УРОК
СУСВЕТНАЙ ГІСТОРЫІ
8
КЛАСС
Тэма.
Расія ў пачатку XVII ст.
Смутны час (1598-1612гг.)
Педагог:
Русялевіч А.Р.
2013г.
Мэта:
ахарактарызаваць палітычнае становішча Расіі ў пачатку
XVII
ст. (у перыяд “смутнага часу”).
Задачы:
1) плануецца, што ў канцы ўрока вучні будуць
ü ведаць:
-
азначэнні паняццяў “смутны час” (“смута”),
грамадзянская вайна, інтэрвенцыя, “Сямібаяршчына”;
-
прычыны і перадумовы “смуты”;
-
даты асноўных падзей “смутнага часу”
(1598г., 1601—1603гг., 1604 г., 1605-1606гг., 1606-1610гг., 1606-1607гг., 1607г.,
1609г., ліпень 1610г., 21 верасня 1610 г., 1612г.;
-
асноўных дзеячаў перыяду “смуты” (Барыс
Гадуноў, Ілжэдзмітрый І, Васіль ІV
Шуйскі, Ілжэдзмітрый ІІ, Іван Балотнікаў, Кузьма Мінін і Дзмітрый Пажарскі),
краіны-інтэрвенты (РП, Швецыя);
ü умець:
-
складаць храналагічную табліцу;
-
вызначаць ролю асобы ў гісторыі;
-
даследваць гістарычную падзею;
2)
стварыць умовы для фарміравання даследчых уменняў: структурыраваць інфармацыю
(запоўніць “Ліст даследчыка”), аналізаваць гістарычны дакумент (“Адозва К.
Мініна да ніжагародцаў”), выказваць адносіны да вывучаемых фактаў і падзей,
3)
выклікаць цікавасць да гістарычнага мінулага Расіі.
Абсталяванне:
інтэрактыўная дошка, праектар, прэзентацыя “Расія ў
пачатку XVII
ст. Смутны час”, карткі “НаШтоБуЗУ”, “Ліст даследчыка”, гістарычная карта
“Расія ў канцы 16 – пач. 17ст.”
Тып
урока: камбінаваны
Форма
правядзення: урок-даследванне з выкарыстаннем
інфармацыйных тэхналогій
ХОД
УРОКА
І.
Арганізацыйны этап
Добры
дзень. Я рада вітаць вас на ўроку сусветнай гісторыі.
История
— это союз между умершими, живыми и еще не родившимися.
Эдмунд
Берк
Мы
з вамі з’яўляемся звяном, якое злучае памершых і тых, хто яшчэ не нарадзіўся.
Таму наша задача прыняць гісторыю ад першых і перадаць другім. Першая
прыступка, якая нам у гэтым дапамагае – гэта ўрокі гісторыі. Таму – пачнём.
ІІ.
Праверка д.з.
1) тэст
на камп’ютары “Дзейнасць Івана ІV Грознага”;
2) пісьмова
(“тэкст з памылкамі”) (дадатак 1)
3) вусна:
што такое апрычніна? Ўто было характэрна для перыяду рускай гісторыі, вядомага
як апрычніна?
(каментарыі адказаў,
ацэнка вучняў)
ІІІ.
Новая тэма
Настаўнік.
Сёння на ўроку мы працягнем вывучаць гісторыю Расіі Новага
часу. Успомніце храналагічныя рамкі перыяду Новай гісторыі?
Вучні.
І перыяд – Вялікія геаграфічныя адкрыцці – Французская рэвалюцыя канца XVIIІст.;
ІІ перыяд – ХІХст. І пач ХХ ст. Першая сусветная вайна 1914 – 1918гг.)
Настаўнік.
Тэма ўрока “Расія ў пачатку XVII
ст. “Смутны час” (1598-1613гг.) (запісана на дошцы). Сёння ў нас будзе
не проста ўрок, а ўрок-даследванне. Мы будзем даследваць паняцце “смутны час”.
Актуалізацыя
ведаў
Але,
перад тым як перайсці да новай тэмы, давайце адкажам на пытанні рубрыкі “Успомніце”:
- У
Англіі (1642-1648гг.)
- У
1582г. Расія заключыла перамір’е з РП на 10 гадоў, а ў 1583г. – са Швецыяй
на 3 гады. Расія страціла ўсе заваёвы ў Прыбалтыцы, шмат людскіх ахвяр,
спусташэнне краіны. Вайна заставалася не закончанай.
Настаўнік.
Дзякуй. Пераходзім да даследвання. Любое даследванне ўключае
ў сябе наступныя этапы (слайд 2):
1) выбар
тэмы;
2) выяўленне
праблемы даследвання (мэты);
3) задачы
даследвання;
4) аб’ект
і прадмет даследвання;
5) вылучэнне
гіпотэзы;
6) збор
інфармацыі;
7) адбор
і структурыраванне матэрыялу;
8) вывады
Настаўнік.
І, як вы, напэўна, здагадаліся, гэта і будзе план нашай
работы. Таму, пачнём.
1.
Тэма даследвання вядома – “Смутны час
(“смута”)”.
2.
Вызначце, калі ласка, мэту
даследвання (варыянты вучняў; адзін запісваецца на дошцы: ахарактарызаваць
палітычнае становішча Расіі ў пачатку XVII
ст. (у перыяд “смутнага часу”).
3.
Наступнае, што мы павінны зрабіць, гэта
вызначыць задачы даследвання (варыянты вучняў, настаўнік
запісвае на дошцы: павінны даведацца што абазначае паняцце “смута”, прычыны і
перадумовы, асноўныя падзеі, дзеячы перыяду “смуты”, вынікі)
Афармленне
дошкі
“Смутны
час” – гэта …
1)
прычыны і перадумовы
2)
асноўныя падзеі
3)
дзеячы перыяду
4.
Настаўнік. Вызначце
аб’ект і прадмет даследвання
Вучні.
Аб’ект – паняцце “смутны час”, прадмет – змест паняцця.
5.
Гіпотэза –
ці можна было пазбегнуць гэтага перыяду ў гісторыі Расіі?
6.
Інфармацыю будзем шукаць у падручніку і ў
дадатковай літаратуры.
7.
Настаўнік. Што
значыць структурыраваць матэрыял? Для гэтага вы будзеце запаўняць “Ліст
даследчыка” (дадатак 2)
8.
Настаўнік. У
канцы зробім вывады: дакажам або аправергнем нашу гіпотэзу.
РАБОТА
ВУЧНЯЎ
ТЛУМАЧЭННЕ
ПАНЯЦЦЯ
Настаўнік.
Дзе мы можам знайсці тлумачэнне паняцця “смутны час”?
Вучні.
У слоўніку
Настаўнік.
Адкрыйце слоўнікі і зчытайце (с.200)
Вучні.
Зачытваюць
Настаўнік.
Зыходзячы з тлумачэння, падбярыце сінонімы да слова
“смута”
Вучні.
Беспарадкі, барацьба, грамадзянская вайна.
ПРЫЧЫНЫ
“СМУТЫ”
Настаўнік.
Наступнае. што мы павінны вызначыць – гэта прычыны і
перадумовы “смутнага часу”. Прачытайце яшчэ раз тлумачэнне паняцця і
адкажыце: ці называецца там якая-небудзь прычына з’яўлення гэтага перыяду?
Вучні. Палітычная
барацьба за Маскоўскі прастол.
Настаўнік. Правільна.
Запішыце гэту прычыну ў “Ліст даследчыка”.
Так
паміж кім жа адбывалася барацьба?
Іван
Грозны пакінуў пасля сябе двух сыноў. Іх лёс склаўся трагічна. Царэвіч Дзмітрый
Іванавіч (слайд3 ) загінуў пры загадкавых абставінах. А старэйшы сын,
цар Фёдар І (слайд3 ), быў псіхічна хворы і таму не мог займацца
дзяржаўнымі справамі. Краінай фактычна кіраваў брат яго жонкі Ірыны баярын Барыс
Гадуноў (1552-1605гг.) (слайд4 )
Аднак
гэтым былі незадаволены некаторыя баярскія роды, такія як Шуйскія, Варатынскія,
Галавіны, князь Іван Фёдаравіч Мсціслаўскі (рускі военачальнік). (слайд 5,6).
Цар
Фёдар памёр бяздзетны. З яго смерцю перарвалася дынастыя Рурыкавічаў, якая
кіравала Руссю 700 гадоў. Барацьба за ўладу завяршылася тым, што ў 1598г.
Земскі сабор выбраў на царскі прастол Барыса Гадунова. Ён быў першым рускім
царом, які атрымаў трон не ў спадчыну, а шляхам выбараў (слайд 7).
Цар
Барыс абапіраўся не на баяр, а на дваран, вышэйшае духавенства і гараджан (слайд
8).
Усё
гаварыла аб тым, што краіна паступова “прыходзіла ў сябе”. Але ….
Што
ж здарылася ў княстве, што памяшала яго аднаўленню і росквіту пасля жорсткасці
Івана Грознага. Аб гэтым вы даведаецеся, калі прачытаеце І-ІІ абзац на с.133
Вучні.
Чытаюць матэрыял падручніка.
Настаўнік.
Што адбылося ў Русі, што памяшала яе аднаўленню і
росквіту?
Вучні.
Голад 1601-1603гг.
Настаўнік.
Ці магло гэта быць прычынай “смуты”, прычынай сялянскіх выступленняў?
Вучні.
Да
Настаўнік.
Запішыце гэту прычыну ў “Ліст даследчыка” і
паспрабуйце яе працягнуць.
Вучні.
Голад прывёў да хваляванняў і паўстанняў,
да незадавальнення царом усіх пластоў насельніцтва.
Настаўнік.
Запішыце лагічны ланцужок у “Лісце даследчыка”. Які
вывад мы можам зрабіць?
Вучні.
Прычынамі “смуты” былі ….
Настаўнік.
Дасягнулі пастаўленай задачы?
Вучні.
Да
АСНОЎНЫЯ
ПАДЗЕІ
Настаўнік.
Пераходзім да наступнага пункта, наступнай задачы:
асноўныя падзеі.
Успомніце.
Якія даты мы ўжо назвалі.
Вучні.
Земскі сабор 1598г. і голад 1601-1603гг.
Настаўнік.
Як вы лічыце, якую падзею, з тых што мы назвалі, можна
лічыць пачаткам “смутнага часу” і чаму?
Вучні.
Земскія сабор 1598г..
Настаўнік.
Правільна. Таксама сюды ўваходзіць і голад 1601-1603
гг. Што ж адбываецца ў Расіі далей?
Нестабільнае
становішча ў краіне, недавер да цара прывялі да такой з’явы як самазванства. Па
краіне распаўсюдзіліся чуткі аб тым, што царэвіч Дзмітрый жывы і ў хуткім часе
прыйдзе чыніць справядлівы суд. Ім аказаўся Ілжэдзмітрый І, які прыйшоў з РП. (слайд
9) На самой справе гэта быў беглы манах Рыгор Атрэп’еў.
Як
вы лічыце, чаму з’явіўся гэты чалавек і чаму менавіта з РП?
Вучні.
Адказы
Настаўнік.
Затым з’явіўся Ілжэдзмітрый ІІ, за якім зноў стаяла
РП. Гэтыя гістарычныя асобы аказалі вялікі ўплыў на складванне гісторыі Расіі ў
пач. 17 ст.
Цяпер
я прапаную вам працягнуць храналагічны каляндар падзей, звязаных са “смутным
часам” і дзейнасцю Ілжэдзмітрыяў. Прачытайце пункты 2 і 3 і запоўніце ў “Лісце
даследчыка” калонкі “Дзеячы перыяду “смуты” і “Храналагічны каляндар падзей” . Чытаем
да паняцця інтэрвенцыя.
(слайд
10) (праверка: 1604г., 1605 – 1606гг., 1606-1607гг., 1607г.; тэрыторыю,
ахопленую паўстаннем І. Балотнікава паказваем на карце)
Прычыны
і перадумовы “смуты”
|
Дзеячы
перыяду “смуты”
|
Храналагічны
каляндар падзей
|
Асноўныя
паняцці
|
Краіны-інтэрвенты
|
Вывады
|
1.
Палітычная барацьба за маскоўскі прастол
2.
Голад 1601-1603гг. - хваляванні і
паўстанні, незадавальненне царом усіх пластоў насельніцтва
|
Барыс
Гадуноў, Ілжэдзмітрый І,
Васіль
ІV
Шуйскі, Ілжэдзмітрый ІІ,
Іван
Балотнікаў
|
1598г.
1601-1603гг.
1604г.
1605-1605гг.
1606-1607гг.
1607г.
|
“смутны
час”, грамадзянская вайна
|
|
|
ФІЗМІНУТКА
Настаўнік.
Як вы заўважылі, падзеі “смуты” суправаджаліся
сялянскімі хваляваннямі, барацьбой, разрухай. У краіне адчуваўся
грамадска-палітычны крызіс. Да чаго гэта можа прывесці?
Вучні.
Да ўмяшання суседніх краін ва ўнутраныя
справы аслабшай краіны-суседкі.
Настаўнік.
Правільна. Так адбылося і ў Расіі. Ва ў яе ўнутраныя
справы сталі ўмешвацца Швецыя і РП (паказаць на карце), якія толькі і
чакалі таго часу, калі можна будзе падпарадкаваць сабе Расію. Гэты працэс у
гісторыі называецца інтэрвенцыя. Запішыце гэта паняцце ў “Ліст
даследчыка”. Знайдзіце яго тлумачэнне ў слоўніку (с.197)
(запісна
дошцы і ў сшытку)
ІНТЭРВЕНЦЫЯ
Швецыя Рэч Паспалітая
Настаўнік.
Як вы лічыце, якіх мэт дамагаліся гэтыя краіны?
Вучні.
Захапіць тэрыторыю, устанавіць сваё
главенства.
Настаўнік.
Правільна. Але, акрамя інтэрвенцыі, у цяжкі для краіны
перыяд, адбываецца баярская здрада. Сем баяр-здраднікаў скінулі Васіля Шуйскага
і стварылі ўласны ўрад “Сямібаяршчыну”. Яны пайшлі на змову з РП і 21 верасня
1610 г. тайна ўпусцілі ў Маскву войскі РП. Такім чынам, Расія пападала пад
уплыў РП.
Аднак,
патрыятычны рускі народ, нягледзячы на цяжкае асабістае становішча, здолеў
падняцца на барацьбу з захопнікамі-іншаземцамі. Барацьбу супраць польскага
войска ўзначалілі служылае дваранства і гарадскія вярхі.
Зараз
я прапаную вам паглядзець мультфільм з відэасерыяла “История государства Российского
Николая Михайловича Карамзина” “Второе ополчение”.
Ваша
задача: пачуць новыя даты і імёны.
(Прагляд
мультфільма “Второе оплченіе” (Історія государства Россійского Карамзіна)
Прычыны
і перадумовы “смуты”
|
Дзеячы
перыяду “смуты”
|
Храналагічны
каляндар падзей
|
Асноўныя
паняцці
|
Краіны-інтэрвенты
|
Вывады
|
1.
Палітычная барацьба за маскоўскі прастол
2.
Голад 1601-1603гг. - хваляванні і
паўстанні, незадавальненне царом усіх пластоў насельніцтва
|
Барыс
Гадуноў, Ілжэдзмітрый І,
Васіль
ІV
Шуйскі, Ілжэдзмітрый ІІ,
Іван
Балотнікаў
|
1598г.
1601-1603гг.
1604г.
1605-1605гг.
1606-1607гг.
1607г.
1609г.
Ліпень
1610г.
21
верасня 1610г.
|
“смутны
час”, грамадзянская вайна, інтэрвенцыя, “Сямібаяршчына”
|
Рэч
Паспалітая, Швецыя
|
|
Настаўнік.
Што запішам у “Ліст даследчыка”?
Вучні.
Вясна-восень 1612г., Кузьма Мінін і
Дзмітрый Пажарскі.
Настаўнік.
Правільна. Кузьма Мінін і Дзмітрый Пажарскі – гэта
новыя героі таго часу. Яны атаясамляюцца ў расіян са свабодай, вызваленнем
краіны. Наталля Канчалоўская прысвяціла ім наступныя радкі: (слайд )
Добрый
памятник поставлен
Двум
героям всей страной.
В знак
того, что был избавлен
От
бесчестья край родной.
Расія
была вызвалена ад інтэрвентаў.
Вось
мы і закончылі даследванне паняцця “смутны час”. Праверце, ці ўсе задачы мы
рашылі? Ці дасягнулі пастаўленай тэмы?
У
нас засталася гіпотэза і вывады. Ваш доказ або, наадварот, адмаўленне гіпотэзы
і будуць вывадамі. Адкажыце на гэта пытанне, адказы запішыце ў “Ліст
даследчыка”, калонку “Вывады”.
Вучні.
Разважанні вучняў
IV.
Абагульненне і замацаванне
Настаўнік.
Зараз я праверу, ці дакладнымі даследчыкамі вы былі?
Метад
“Тэкст з пропускамі” (уставіць даты, імёны дзеячаў, прычыны смуты, закончыць
сказ (дадатак 3)
(Праверка
па па КЛЮЧу і выстаўленне адзнак за работу на ўроку)
V.
ДАМАШНЯЕ ЗАДАННЕ
Настаўнік.
Запішыце дамашняе заданне: параграф 22, пытанні і
заданні. Падрыхтаваць дамашняе заданне вам дапаможа “НаШтоБуЗУ” (дадатак 4)
VІ.
РЭФЛЕКСІЯ
Настаўнік.
Кім вы адчувалі сябе на ўроку: кіраўніком даследвання,
актыўным удзельнікам, лабарантам, назіральнікам за даследваннем.
Дадатак
1
Тэкст
з памылкамі
Дадатак
2
Ліст
даследчыка
“Смутны
час” – гэта …
Прычыны
і перадумовы “смуты”
|
Дзеячы
перыяду “смуты”
|
Храналагічны
каляндар падзей
|
Асноўныя
паняцці
|
Краіны-інтэрвенты
|
Вывады
|
|
|
|
|
|
|
Дадатак
3
Дадатак
4
НаШтоБуЗУ
· павінны
ведаць:
- азначэнні
паняццяў “смутны час” (“смута”), інтэрвенцыя, грамадзянская вайна,
“Сямібаяршчына”;
- даты
асноўных падзей “смутнага часу” (храналагічны каляндар);
- асноўных
дзеячаў перыяду “смуты”, іх дзеянні, краіны-інтэрвенты;
- прычыны
і перадумовы “смуты”;
- значэнне
“смуты” для Расіі.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.