План- конспект урока Николай Айзманăн "Ăçта-ши ман атте" пьесине тишкерни.

Уроку теми:Николай Айзманăн  «Ăḉта­- ши ман атте?»пьесинчи

                      сăнарсем.

Тěллевсем: Николай Спиридонович Айзманăн пурнăḉěпе пултарулăхне аса илсе  ḉирěплетсе хăварасси.       

                      «Ăḉта-ши манн атте?» пьесăри сăнарсене тишкересси.

                      Ачасен чун- чěринче ḉынлăх туйăмне вăратасси,

                     тěрěслěхшěн кěрешме вěрентеси.

                     Пьесăн темине,проблемине,конфликтне,палăртасси.      

Урока кирлě хатěрсем:

                       Даматург портречě,кěнекесен куравě,учебниксем,   

                       тěрлěрен плакатсем,компьютер.

Урок тěсě: «Манăн ḉемье» передача – урок.

                                         Урок планě:      

1.      1.Класа йěркелесси, урок темипе тата ун тěллевěсемпе пал-

лаштарасси;

2.   1.  Пьесăри сăнарсем хăйсемпе паллаштарни;

      2. Кӱршěсем-класри ачасем-сěнӱ-канаш пани;

      3. Тěпчевḉěсем сăмах илни;

      4.Маска тăхăннă ḉын-Н.С.Айзман-хăй ḉинчен каласа пани;                                   

3.  Сăнарсене ушкăнлани;

4.   Ачасене пěлěвне тест тăрăх тěрěслени;

5. Урока пĕтĕмлетни- презентаци;

6. ачасен пĕлĕвне хаклани;

7.Киле ĕç пани: «Виççĕшĕн виçĕ шăпа» е «Камшăн кам яваплă?» ят парса сочинени çырса килмелле.

Урок юхăмĕ:

Доска çинче: «Килтен тухсан -  кил ятне,

                         Ялтан тухсан – ял ятне,

                         Чăвашран тухсан - чăваш ятне ан çĕрт»

                         «Чыса çамрăкран упра»

                                               Ваттисен сăмахĕсем.

«Жизнь надо прожить так, чтобы не было мучительно больно за бесцельно прожитые годы…»

                                                                                                                         Н. Островский.

Урок телевиленипе пыракан «Мя семья» передача евĕрлĕ иртет. Ăна эпир чăвашла «Манăн çемье» тесе куçартăмăр

Сĕтел хушшинче передача хăнисем:

- Мелни- доярка

- Коновалов Антон Петрович – техучилище преподавателĕ

- Илюш – Мелани ывйлĕ;

- Милина Олимпия Никитична – техучилище директорĕ;

- Жоржик – унăн ывăлĕ;

- Свисток- кĕсье вăрри;

- Тĕпчевçĕсем- экспертсем;

- Кÿршĕсем- класри ачасем.

Эпир сирĕнпе Николай Айзманăн «Ăçта- ши ман атте?» драма сыпăкне вуласа тухрăмăр. Çак çавра сĕтел хушшинче ларакан хăнасем шăпах çак хайлав героăĕсем. Вĕсем пире хăйсемпе çывăхрах паллаштарасшăн.

Чи малтанах эпĕ Мелани сăмах парасшăн, вăл пире хăйĕн пурнăçĕ çинчен каласа парĕ.

Мелани: Эпĕ – Мелани, Илюшăн амăшĕ. Колхозра ĕне ферминче ĕçлетĕп. Ĕнесем сăватăп. Эпĕ хам ĕçе пите юрататăп. Манăн ывăлăм, Илюш, хулана вĕренме каяссишĕн çунма пуçларĕ. Эпĕ хрĕç пултăм, анчах та вăл манран вăрттăн тухса тарчĕ. Кун пек туни ман кăмăлăма каймарĕ пулин те ывăлăма хирĕç тăрас темерĕм. Вĕренсе тухтăр терĕм. Унтан училищĕре пăтăрмах пулса иртĕ: шлепке вăрланă тесе Илюша чут çеç намăс кăтартатчĕç. Мĕн шутлатăр, эсир, кÿршĕем? Тен ăна ман çйĕнчех каялла илсе каймаллачĕ?

Кÿршĕсем çак ыйтăва сÿтсе яваççĕ. Хăйсем те Мелание ыйту пама пултараççĕ.
Вĕрентекен: Атте – анне сăмахне итлемелле тетпĕр. Ватти ăс памасăр латти çук теççĕ, ку питĕ тĕрĕс сăмах, анчах пирĕн паянхи передача хăни амăшĕн сăмахне итлемесĕр хăйĕн ĕмĕтне пурнăçлама васкать, хулана тухса тарать. Кун пек чухне вара мĕнле? Айтăр – ха пурте пĕрле Илюш сăмахне итлесе пăхар.
Малалла Илюш сăмах илет.

Илюш: Эпир аннепе иккĕнех ялта пурăнтăмăр. Килте эпě пěртен – пěр ар ḉын пулнăран пěтěм  вăйран аннене  пулăшрăм . Шкулта та тăрăшса вěрентем. Эпě тăван тавралăх илемне сăнама юрататăп. Пěртен –пěр  ěмěт пур манăн, ḉав илеме ḉӳлтен -ḉӳлтен сăнасси. Халь ак эпě техучилищěрен вěренсе тухрăм, каменщик пулса тăтăм. Çак ěмěте пурнăḉлама мана аттем нумай пулăшрě. Хулана килсен мана ḉăмăлах пулмарě. Пурнăḉ ḉулě ḉинче

Свитокпа тата Жорикпе тěл пулни мана пурнăḉа тата лайăхрах ăнланма пулăшрě.

      Хамăн телее тупрăм тесе шутлатăп. Эсир мěнле шутлатăр?

Вěренекенсем каллех Илюш пурнăḉне сӳтсе яваḉḉě, ырă сěнӳсем  параḉḉě.

    Вěрентекен: пур ашшě – амăшě  те хăйсен  ачисене  ырă тăвасшăн. Юратса пăхать, йывăр чухне ăшă сăмахпа пулăшать. Халĕ эпĕ сире Олимпия Никитична сăмахне итлесе пăхма сĕнесшĕн.

Милина: Эпĕ те хамăн ачана ыттисем пекех юратса ÿстертĕм, уншăн тем тума та хатĕр эпĕ. Хам пекех вĕреннĕ çын пултăр терĕм, аняах ман Жоржик темшĕн вĕренесшĕнех пулмарĕ. Ăна ытларах ирĕклĕ пурнăç илĕртрĕ, таçтан тата çав Свистоупа явăçса кайрĕ. Малтанлăха эпĕ Илюша та айăпласа пăхрăм, каăран хам йăнăша ăнлантăм. Юрать çак Илюш пек ачасем ытларах. Вĕсем ман ывăла тĕрĕс çул çине тухма пулăшрĕç. Халь Жоржик вĕсем пекех вĕренет, эпĕ уншăн питĕ савăнатăп. Анчах та ачана воспитани панă çĕрте ăçта йăнăшрăм- ши, калăр- ха мана?

Ачасем ыйту çине хуравлаççĕ.

Вăрентекен: Малалла вара Жоржик сăмах илет. Пурнăçра йăнăш çул çине тăрасси йывăр мар, анчах çав йăнăша тÿрлетме, ай, пит йывăр! Кун пирки пире пирăн передача хăни- Жоржик каласа парĕ.

Жоржик: Эпĕ хула ачи. Манăн анне техучилище директорĕ. Пурнăçра маня ланах пурте çителĕклĕ пулнă. Вĕренме вара пит кăмăлласах кайман, çавăнпа Хусанта та вĕренме кĕреймерĕм,каялла таврăнтăм. Кунта ман пĕр тус пурччĕ. Вăл Свисток ятлă. Эпир унпа чылай çынна шар кăтартнă. Вăл хистенипех эпĕ çынсен япалисене вăрлама, кĕсйисенчен укçисене кăларса илме, кирлех пулсан “çуттине” тутанма та вĕрентĕм.

    Унтан сасартăк эп хам йăнăш çулпа утнине туйса илтĕм. Техучилищĕне вĕренме кĕтĕм. Кунта çеç эп чăн-чăн юлташсем тупрăм. Ăнсăртран тепĕр хут Свисток килсе тухсан та унпа тек явăçмарăм. Ыйтнă укçана та памарăм. Вăл вара анне пÿлĕмĕнчи сĕтел сунтăхĕнчен укçа кăларса илсе ăна Илюш кĕнеки ăшне чиксе хунине курсан, эп вĕç тĕрĕссине каласа патăм. Свистока милиции аллине парса тĕрĕсех турăм тесе шутлатăп. Эсир мĕнле шутлатăр, кÿршĕсем?

Вĕрентекен: Эпир сирĕнпе Илюшпа Жоржик мĕнле ачасем иккенне пĕлтĕмĕр. Çак пьесăра вĕсен амăшĕсем те пур.Калăр – ха мана,амăшĕсенчен хăшĕ хăйĕн ывăлне тĕрĕс воспитани панă?

Ачасем ыйту çине хуравлаççĕ.

Вĕрентекен: Пĕрисем пурнăçа тĕрĕс пурăнса ирттересшĕн: ырми – канми ĕçлеççĕ, çĕр çинче ырă ят хăварма тăрăшаçç,теприсем вара кукăр алă вăйне шанса тăраççĕ,вĕренмесĕр – ĕçлемесĕр пурăнаççĕ.Ырăпа усал хирĕçĕвĕнче ача – пăчапа Яш – кĕрем те тĕрĕс çултан ним маар пăрăнса кайма пултарать.Ниçта ĕçлемен,ашшĕ – амăшене итлемен Свисток хăй тавра туссем пукать:перинпе Йăпăлтать вăл,тепĕрне хăратать,ялтан килнĕ ачасене вăйпа хăйне майлă çавăрать.Хăйне итлесе пăхар – ха,мĕн калать вăл.

Свисток: Эпĕ яланах пĕччен.Çывăх туссем те çук манăн. Атте – аннепе та ман хутшăнусем япăх. Тĕрĕсрех калас пулсан анне те тăван маар манăн. Вĕренес килмест. Ирĕке темрен ытла кăмăллатăп. Укçа – тенкĕ тупасси ĕçех мар. Çынсем пуян вĕт.

Пĕр тус пурччĕ манн – Жорик.Вăл яланах эпĕ мĕн хушнине тăватчĕ.Юлашки вăхăтра тем пулчĕ ăна.Манпа калаçми пулчĕ,манпа «ĕçе» те çÿремест.Вăлах милицие тыттарса ячĕ.«Мемме»вăл. Мĕнпе айăпа кĕтем – ши вара э пун умĕнче? Ăçта йăнăшрăм-ши?

Вĕренекенсем Свисток пурнăçне, унăн ĕçĕсене сÿтсе яваççĕ. Ырă сĕнÿсем параççĕ. Кун хыççăн ачасем тĕрлĕрен ыйтусем çине хуравлаççĕ:

1)     Ачасем, свисток мĕнле ĕçе çÿрет?

2)     Кам вăл Серафима? Свистокпа Серафима хушшинче мĕнле çыхăну пур.

Вĕрентекен: ачана атте çирĕплĕхĕ, атте юратăвĕ, аттен ырă канашĕ кирлех. Çамрăка тĕрĕс воспитани парасси ашшĕ- амăшĕн тĕллевĕ пулмалла. Енчен те çемьере ашшĕ çук пулсан?.. Малалла пирĕн герой хăй ачине ÿстернĕ ÿĕре мĕншĕн хутшăнманни çинчен каласа парать.

Коновалов: Çамрăк чухне эпĕ питĕ пысăк йăнăш турăм: хамăн çемьене пăрахса хулана тухса кайрăм, анчах та эпĕ вĕсем çинчен саманлăха та манмарăм- уйăхсерен Мелание укçа ярса парса тăтăм. Мĕнле те пулин  ывăлăма ура çине тăраттăр терĕм, анчах вĕсене ман хÿттĕм кирлине каярах юлса ăнлантăм. Хам ачана курсан эпĕ питĕ савăнтăм: вăл чăнах та питĕ лайăх ача иккен. Ĕмĕчĕсем те ырă унăн. Ăна вĕрентес тесе тăрăшрăм, анчах ăна амӑшӗ   хулана  ярасшӑн  марччӗ .  Ун  сӑмахӗнчен тухсах килчӗ Илюш хулана.

Кӱршӗсем канашлаҁҁӗ.

Малалла передачăна – урока маска тӑхӑннӑ ҁын – Николай Айзман – тӑсать.

       «Эпӗ Шупашкар районӗнчи Вонпукасси ( халӗ Вӑл Алькеш ятлӑ) ялӗнче 1905  ҁулхи раштавӑн 15 – мӗшӗнче ҁуралнӑ. Мӗн ачаранпах вулама юрататтӑм. Ытти ҁамрӑсемпе пӗрле спектакльсем лартас ӗҁе  хутшӑнаттӑм. Манӑн пӗртен –пӗр тӗллевӗм – вӗренессиччӗ. Хамӑн ӗмӗтӗмпе пурнӑҁлас тесе Шупашкарти музыка училищине вӗренме кӗтӗм. ( Кунта вӗренни мана кайран та пысӑк усӑ пачӗ). Училище хыҁҁӑн эпӗ Чӑваш академи театрӗ ҁумӗнчи студие ӗҁлеме вырнаҁрӑм. Малтан артист, каярахпа режиссер пулса ӗҁлерӗм. Ҫав вӑхӑтра хам та пьесӑсем хайларӑм. Пурӗ пӗрле 70 пьеса ҁыртӑм, 100 ытла роль калӑпларӑм, 30 ытла спектакль лартрӑм, анчах тумалли манн татах та нумай – ха.

         Ман пьеса геройӗсем – хамӑр хушӑра пурӑнакан ҁынсем. «Ăҁта – ши ман атте?» пьесӑна илес пулсан, унти геройсем пурте пурнӑҁра тӗрӗс ҁул шыраҁҁӗ. Пӗрисем тупаҁҁӗ, теприсем – ҁук. Ҫак произведенире эпӗ типлӑ сӑнар калӑплас терӗм. Мӗнле шутлатӑр эсир, кӱршӗсем, ман ӗҁ ӑнӑҁлах пулса тухрӗ –ши?

       « Маска калаҁнӑ хыҁҁӑн вӗренекенсем – кӱршӗсем канашлаҁҁӗ, ыйту ҁине хуравлаҁҁӗ.

  Малалла  вӗрентекен сӑмах илет. Вӑл ачасене ыйтусем парать:

-Ăҁта тата хӑҁан пулса иртеҁҁӗ произведенири ӗҁсем?

- Мӗншӗн Н. Айзман хăйӗн произведенине « Ᾰҫта – ши ман атте?» ят панă?(Мӗншӗн тесен произведенири тӗп герой хăйӗн ашшӗне шырать,кӗтет. Вăл хăйне яланах ҫак ыйтăва парать…)

Сăнарсене ушкăнлани:

Пархатарлă	Нейтраллă	Пархатарсăр
Илюш	Милина	Свисток
Мелани	Жоржик	Серафима
Фкеня
Коновалов
Саша
Петя

Презентаци

Тест

Урока пĕтĕмлетни:

Паян эпир пьесăра мĕн пулса иртнине куç умне кăларса тăратма тăрăшрăмăр. Пьесăна тепĕр хут тимлеремер. Геройсене хăйсене калаçтартăмăр. Мĕнле проблема хускатнă- ши Айзман хайлавра? (Драмăра икĕ вăй хире- хирĕç кĕрешет: пĕрисем таса кăмăлпа пурăнаççĕ, вĕренме, çын пулма тăрăшаççĕ; теприсем кукăр алă вăйне шанса тăраççĕ, вĕренмесĕр- ĕçлемесĕр тутлă ĕçсеççисе иртĕхесшĕн)

Мĕншĕн шăпах çакăн евĕрлĕ хайлав çыратьçха Айзман?

Доска çине çырнă эпиграфсене тишкересси.

Ачасен пĕлĕвне хакласси.

Киле ĕç.

- Мӗншӗн Н.Айзман хӑйӗн произведенине « Ăҁта – ши ман атте?» ят панӑ? (Мӗншӗн тесен произведенири тӗп герой хӑйӗн ашшӗне шырать, кӗтет.Вӑл хӑйне яланах ҁак ыйтӑва парать…)

Презентации

Тест

Урока пӗтӗмлетни:                                                                                              

      Паян эпир пьесăра мӗн пулса иртнине куҫ умне кăларса тăратма тăрăшрăмăр. Пьесăна тепӗр хут тимлерӗмӗр. Геройсене хăйсене калаҫтартăмăр. Мӗнле проблема хускатнă  –  ши кунта Айзман?

(Драмăра икӗ вăй хире – хирӗщ кӗрешет: пӗрисем таса кăмăлпа пурăнаҫҫӗ, вӗренме ҫын пулма тăрăшаҫҫӗ; теприсем кукăр алă вăйне шанса тăраҫҫӗ, вӗренмесӗр – ӗҫлемесӗр тутлă ӗҫсе - ҫисе иртӗхесшен.)

Мӗншӗн шăпах ҫакăн евӗрлӗ хайлав ҫырать – ха Айзман?

Доска ҫине ҫырнă ваттисен сăмахӗсене тишкересси.

Киле ӗҫ.