Элст
балhcна 21-гч тойгта дунд школ
Басңга
Баатрин 110-гч җилин өөнд нерәдсн
«Б.Баатр-
бичәч, шүлгч, драматург»
Гидг нертә
ил кичәл
Давулснь:
Картеев Савр Валентинович
Хальмг
келнә бол утх-зокъялын багш
Элст, 2021
җ.
Кичәлин
технологическ зура-конспект
Багшин нер-усн: Картеев Савр Валентиноич
Кичәл: хальмг келн (келлhн өргҗүлhн)
Кичәлин төр: «Б.Баатр- бичәч, шүлгч, драматург»
Кичәлин
зүсн: Шин медрл авлhна, келлh өргҗүлhнә кичәл
Кичәлин
кев: ИКТ олзлад давулҗах кичәл
Сурhульчнрин
үүлдврин бәәдл: хамдан, онц
Багшин
үүлдврин бәәдл:
Кичәлин
күсл:
1. Сурhулин
: Сурhульчнрин келлh өргҗүлhнә көдлмш давуллhн, көрңгинь байҗуллhн.
2.
Көгҗлтин: Кел өргҗүлhн, үгин көрң байҗулх, ухалдг, ашлвр hарhдг чадвр өөдлүлх.
3.
Сурhмҗин: Төрскн келндән дурта болх, Б.Баатрин үдәврмүдәс үлгүр авх, төркнч
седкл зүүлhх.
Технолог:
Умшлhна
Эв-арhc:
умшлhн, күүндлhн
Дөңцл:
компьютер, самбр, презентац.
Кичәлин бүрдәцин кем:
Кичәлин эклц
Мендлhн
Багш: -Мендвт, күүкд!
-Эндр hаза ямаран йиртмжин бәәдл?
-Тадн ямаран бәәнәт?
- Школдан яhж курвт?
Медрлин актуализац
Кичәлин төрлә таньлдлhн
Баснга Баатрин тускар видео(биография) самбрт үзлгджәнә.
Багш: - 1) Күүкд, тадн ода кенә тускар видео хәләвт?(Баатр
Басангвин тускар видео хәләләвидн)
2) Баатр Баснгов эн кемби?(Баатр
Басангов драматург,бичәч,шүлгч)
3) Кедүдгч жилд төрлә?(миңhн йисн зун арвн
негдгч җилд Баатр Басангов төрлә)
4) Кеду наадн бичснб?(арвн хойр наадн бичвә)
Амрлhн
Тенгр – hаран деегшән
Газр – hаран дорагшан
Усн – hаран хооран
Салькн,салькн,салькн – hаран дайлх.
Басңга Баатр
(Басангов Баатр Бадмаевич)
(1911-1944)
Хальмг
Таңһчин олн әмтн нер туурсн бичәч, шүлгч, драматургч зальта публицист Басңга
Баатрин 110 насна өөн эн җилд темдглҗәнә.
Басңга Баатр Эрктн нутга Цекрт хотнд 1911 җилд, угатя өрк-бүлд һарсмн.
Ууһн бичәчнрин негнь. Баатр Бадмаевич хальмг драматургин эк татачнь.
Үлдәснь 12 наадднь мана билг-эрдмин мөңк зөөр. Эн 1928 җил эклҗ бичсмн. 1931
җилд «Өңгрсн цагин үнн» гидг нертә келврмүдин болн түүкин түрүн дегтрнь болҗ
барлгдла. Түүнәсн авн җирһлиннь сүл өдр күртл Басңга Баатр кесг үүдәврмүд
бичлә. Теднә зәрмнь иим: «Булһн», «Хар җолм», «Зәңгч Данзн», «Нанд көгшрт
уга», «Экин туск частр», «Бумбин орн», «Күмн өрвж ханшго йовдл», «Кенз байн»,
«Чүүчә».Келврмүд, түүкс, шүлгүд, наадд үүдәхәс нань, Басңга Баатрин кеснь,
күцәснь дала. «Хальмг үлгүрмүд болн тәәлвртә туульс», ик гидг «Орс-хальмг толь»
белдҗ барлснь, ода күртл эркн чинрән гееһәд уга. Түүнә нааһар «Җаңһриг» үнлҗ,
хамцулҗ, барлсн деерән, терүнд цуг делкән оньг тусхаҗ, зөөринь кехд берк тусан
күргсн күн.Тегәд чигн Баатр Бадмаевич «Җаңһрин» 550 җилә өөн темдглхд, Хальмг
Таңһчин Государственн мөрән лауреат нер зүүсмн. 1934 җиләс авн СССР-ин
бичәчнрин ниицәнә гешүн.
А. М.
Горькийин, А. С. Пушкинә,М.Ю. Лермонтовин үүдәврмүд хальмг келнд орчулсмн.
Басңга Баатрин бичсн үүдәврмүд орс келәр барлгдҗ һарсмн.
Басңга
Баатр эврәннь гүн ухан-седклән өгч, шин хальмг литератур, хальмг келн
делгрҗ, өргҗлһнд берк билгән өгч, чидлән, цогцан әрвлл уга йовла,
Басңга Баатрин бичсн тоот хальмгин тууж сәәхн кевәр медүлж, шин цагин
бәәдл-җирһлин төлә күч-көлсчнр, баһчуд зүткж шунж йовхиг үзүлнә.
1971
җилд Басңга Баатр 60 нас зүүсн учрар энүнә наадд, келврмүд болн шүлгүд нег
хураңһу болҗ, «Бумбин орн» нертәһәр барлгдсмн.
Хальмг
литературт Басңга Баатрин эркн эзлгч ормнь –
драматург.
Бичсн кесг пьесмүднь мана драматургийин алтн көрңнь болҗ, ода чигн
хальмг театрин тәәз деерәс олн әмтнд үзүлгднә
1944
җил Сиврт, Хакасин Абакан балһснд гемин үүләр эн өңгрлә.Басңга
Баатрин нериг Хальмг драматическ театр зүүҗәнә. Үүнә нертә уульнцс
Элстд, Комсомольскд, Цекртд бәәнә.
В
этом году общественность республики отмечает 110-летие основоположника
советской калмыцкой литературы и драматургии Баатра Бадмаевича Басангова.
Баатр
Басангов прожил короткую, но яркую и содержательную жизнь, оставив своей
родине богатое наследие. Народный поэт Калмыкии Давид Никитич
Кугультинов пишет:«Особенно много сделал для развития национальной
литературы Баатр Басангов Он талантливо выступал почти во всех жанрах. Писал
повести и рассказы в цикле «Правда минувших лет», создавал комедии и
драмы на современные исторические темы, яркие вдохновенные стихи. Много
делал как историк и лингвист... Лучшее из созданного Баатром Басанговым,
стало классикой калмыцкой литературы»
Басангов
Баатр Бадмаевич родился в январе1911 года в хотоне Цекерта Улан-Хольского
улуса (ныне Черноземельский район Республики Калмыкия)
В
конце 20-х годов на страницах газет и журналов печатались рассказы и статьи
писателя, раскрывающие дореволюционную жизнь калмыцкого народа, проникнутые
любовью к простым труженикам и ненавистью к эксплуататорам.
Особенной
популярностью пользовалась опубликованная впервые в журнале «Мана келн»
повесть «Булгун» на калмыцком языке, впоследствии вошедшая в золотой фонд
калмыцкой литературы.
Им
были написаны пьесы, отразившие исторические факты и явления жизни
калмыцкого народа. Пьеса «Чууче» была напечатана в сборнике «В поисках
счастья», изданном в 1940 году в Москве.
С
именем Баатра Басангова связано становление в Калмыкии профессионального
театр.
Баатр Басангов по праву является основоположником калмыцкой
драматургии. Им были созданы пьесы
«Страна
Бумбы» и «Верный страж» по мотивам «Джангара» и по первописьменному
памятнику калмыцкого народа «Ойратская песнь о разгроме халхаского
Шолой-Убуши-хун-тайджи в 1587 году войсками ойратского
четырёхцарствия», «Случай,
достойный
удивления», «Запоздалый богач», «Песнь о матери», «Смерть комсомолки
Делгир». Большинство пьес не было переведено на русский язык.
После
тяжёлой и продолжительной болезни Баатр Басангов в 1944 году на 33 году
жизни умер. Произведения же им созданные продолжают пользоваться
большим спросом у читателей и прочно вошли в репертуар драматического
театра им. Б. Басангова, многих народных театров республики, и по праву
актуальны и сегодня. В 1961 году, когда отмечалось 50-летие со дня рождения
Баатра Басангова, Президиум Верховного Совета Калмыцкой АССР присвоил его имя
Калмыцкому драмтеатру.
Кичәлин ашлвр.
Багш: Куукд, тегәд эндр бидн кенә тускар куундләвидн ?
Э чик . Тадн цааранднь Баснга Баатрин удәврмудтә
таньлдхт.
Ода тадн оньган огәд намаг сонгстн .
Бичәч Баатр.
Эрктнә нег хотнд
Эгл Басңһа бүлд,
Ууһн көвүн баатр
Учрад энд төрҗ.
Булгин усншңг цевр
Билг эрдмтә өсҗ,
Элвг ухан, келәрн
Әмтндән дөңгән күргҗ.
Теегин Хальмгудин җирһлиг,
Түрү, зүдү зовлңгиг,
Тату-тартгиг йилһҗ,
Тууҗ, наадндан үзүллә.
Хальмгин байн кишг,
Ханлта дала омг –
Алдр Җаңһрин дуудиг
Әрәсән келнд орчулла.
Һучн һурв күртлән
Гүҗрәд Баатр көдллә,
Бичәд үлдәсн зөөрнь
Бийднь бумблв бола.
Нернь туурсн бичәчин
Найн тавинь темдгләд,
Кесн көдлмшинь дигләд,
Күццднь улстан медүлий.
Бадмин Б.
Герин даалhвр
Багш: Куукд тадн эндр йир сәәнәр кодлвт, одрлгән сектн герин
даалhвр бичж, автн.
Рефлексий
Багш:
- Ода, куукд , кичәлд
бидн яhж, кодлсмн намд келчктн.
Багш: Кичәл тогсв, куукд кичәлдән йир сәәнәр
кодлвт. Би таднд ик ханлтан оргжәнәв.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.