Планирование по химии на тему "Азот оксидтері. Азот қышқылы. Нитраттар"

Азот оксидтері. Азот қышқылы. Нитраттар.

10 сынып 
Сабақтың тақырыбы: Азот оксидтері. Азот қышқылы. Нитраттар. 
Сабақтың мақсаты: 1) Азоттың (II), (IV) оксидтерінің алыну тәсілдері, қасиеттері және азот қышқылын өндіргенде олардың атқаратын рөлімен таныстыру, сұйылтылған және концентрлі азот қышқылының қасиеттерін оқу. 
2) Оқушыларға әр түрлі металдардың нитраттары қыздырғанда өзгеретіндігі туралы алған білімдерін тәжірибе барысында нитрат – ионды анықтау қабілеттерін дамыту. 
3) Оқушыларды ұйымшылдыққа, жауапкершілікке, ізденімпаздыққа тәрбиелеу. 
Сабақтың түрі: аралас сабақ 
Сабақтың әдісі: сұрақ – жауап, есептер шығару 
Керекті құралдар: периодтық кесте, азот қышқылы, мыс. 
Сабақтың барысы: 
1. Ұйымдастыру кезеңі. 
а) оқуылармен сәлемдесу; 
ә) оқушыларды түгендеу. 
б) оқу құралдарының, бөлменің ішкі жағдайының талапқа сай болуы; 
в) оқушыларды үш топқа бөлу. 
2. Үй жұмысын тексеру. 
1) Аммоний тұздары түзілетін химиялық реакцияларына мысал. 
NH3 + H2SO4 = (NH4)2SO4 3NH3 + H3PO4 = (NH4)3PO4 
NH3 + НCl = NH4Cl 
2) Аммоний катионына қандай реакция сапалық реакция болып табылады? 
NH4Cl + NaOH = NH3↑ + H2O + NaCl 
Аммоний тұздарына сілті қоссақ, NH3 бөлініп шығады, бұл NH4+ ионына сапалық реакция. 
3) Аммиактың физикалық және химиялық қасиеттері? 
3. Жаңа сабақты түсіндіру. 
Азот әр түрлі оксидтер түзеді: N2O, NO, N2O3, NO2, N2O5 
I – топ. Азот оксиді NO – түссіз, иіссіз, оңай тотығып, NO2 айналатын газ. 
Алынуы: өндірісте: 4NH3 + 5O2 = 4NO + 6H2O 
зертханада: 3Cu+ 8HNO3© = 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O 
N2 + O2 = 2NO 
Химиялық қасиеттері: 2NO D NO2 + Q 
II – топ. Азоттың (IV) оксиді NO2 – улы, қоңыр түсті, оңай димерленіп кететін газ. 
2NO2 D N2O4 + Q 
Алынуы: өндірісте: 2NO + O2 = 2NO2 
зертханада: Cu+ 4HNO3(k) = Cu(NO3)2 + 2NO2 + H2O 
Химиялық қасиеттері: а) 3 NO2 + Н2О = 2HNO3 + NO 
ә) 4NO2 + O2 + 2H2O = 4HNO3 
b) 2NO2 + H2O = HNO3 + HNO2 
c) 2NO2 + 2NaOH = NaNO3 + NaNO2 + H2O 
III – топ. Азот қышқылы және нитраттар. 
Азот қышқылы HNO3 – бір негізді, тұрақсыз, күшті тотықтырғыш, өткір иісті, түссіз, ылғал тартқыш, ρ = 1.52г/мл, tқ = 86ºC сұйықтық. 
Алынуы: зертханада : 2NaNO3 + H2SO4 = Na2SO4 + 2HNO3 
NH3 → NO → NO2 → HNO3 
өндірісте: 2NO + O2 = 2NO2 
4NO2 + O2 + 2H2O = 4HNO3 
Химиялық қасиеттері: а) 2HNO3 + CaO = Ca(NO3)2 + H2O 
ә) 2HNO3 Cu(OH)2 = Cu(NO3)2 + H2O 
б) 2HNO3 + CaCO3 = Ca(NO3)2 + H2O + CO2 
в) Ag + HNO3(k) = AgNO3 + NO2 + H2O 
3Ag + 4HNO3© = 3AgNO3 + NO + 2H2O 
г) 4Zn + 10HNO3© = 4Zn(NO3)2 + NH4NO3 + 3H2O 
4Mg + 10HNO3© = 4Mg(NO3)2 + N2O + 5H2O 
д) 2HNO3 + 6HCl = 3Cl2 + 2NO + 4H2O 
Азот қышқылы мен тұз қышқылының HNO3 : 3HCl = 1: 3 болса, «патша сұйықтығы» деп аталады, себебі онда металдардың патшасы – алтын ериді. 
Au + HNO3 + 3HCl = AuCl3 + NO + 2H2O 
Азот қышқылының тұздарын – нитраттар деп атайды, ал суда жақсы еритін Na, К, Са, аммоний нитраттарын – селитра д.а. 
Нитраттар – қатты, кристалды, суда жақсы еритін тұздар. 
Химиялық қасиеттері: Mg – ге дейін → MeNO2 + O2↑ 
MeNO3 Mg- ден Cu дейін → MeO + NO2↑ + O2↑ 
Cu- тан кейін → Me + NO2↑ + O2↑ 
Мысалы: 2KNO3 = 2KNO2 + O2 
2Pb(NO3)2 = 2PbO + 4NO2 + O2 
Hg(NO3)2 = Hg + 2NO2 + O2 
NH4NO3 = N2O + 2H2O 
4. Бекіту кезеңі. 
Зертханалық жұмыс № 16 
Cu+ 4HNO3(k) = Cu(NO3)2 + 2NO2 + H2O 
3Cu+ 8HNO3© = 3Cu(NO3)2 + 2NO + 4H2O 
№ 1. N2 + 3H2 = 2NH3 4NH3 + 5O2 = 4NO + 6H2O 
2NO + O2 = 2NO2 4NO2 + O2 + 2H2O = 4HNO3 
4Zn + 10HNO3© = 4Zn(NO3)2 + NH4NO3 + 3H2O 
NH4NO3 = N2O + 2H2O 
№ 2. Азот → аммиак → аммоний хлориді → аммоний нитраты → азот 
N2 + 3H2 = 2NH3 
NH3 + HCl = NH4Cl 
5. Жаңа сабақты қорытындылау. 
1) Азоттың қандай қосылыстарын білесіңдер? 
2) Концентрлі азот қышқылы темірді, хромды, алюминийді енжарлайды. Бұл нені білдіреді және қалай трүсіндіріледі? 
3) Нитриттер тотығу – тотықсыздану реакциясында қандай қасиет көрсетеді? 
(әрі тотықтырғыш, әрі тотықсыздандырғыш) 
6. Үйге тапсырма. 
§ 8.12 № 1 – 8 (246 – 247 бет) 
7. Оқушылар білімін бағалау.