План-конспект урока по окружающему миру на тему "Биьиги-Сир олохтоохторунабыт"

МБОУ Мугудайская СОШ имени Д.Д.Красильникова

План-конспект урока по окружающему миру

на тему «Би´иги – Сир олохтоохторобут»

(3 класс)

Учитель:

Фёдорова Сардана

Константиновна

«Би´иги – Сир олохтоохторобут»  уруок былаана:

Сыала:

1.     Айыл5а к³стµµлэрин уонна олох чахчыларын ту´унан о5о билиитин-к³рµµтµн салгыы кэ²этии;

2.     О±о±о µчµгэй ³йµ-санааны, олоххо, дьо²²о, айыл±а±а с³пт³³х сы´ыаны µ³скэтии, салгыы и²эрии;

3.     О±о ки´и са²атын тэ´ийэн-тулуйан истэр, бэйэтэ бол±ойон, ³йд³³н таба к³р³р, булан тэ²ниир, араарар, холбуур, бы´аарар, тµмµктµµр дьо±урун салгыы сайыннарыы.

Уруок хаамыыта:

1.     Тэрээ´ин чаа´а

2.     Хатылаа´ын

Таабырын. - Аан дойдуга саамай кµµстээх баар µ´µ. (айыл±а)

- Би´иги бµгµ²²µ уруокпутугар айыл±а ту´унан кэпсэтиэхпит.

- Айыл±а диэн тугуй? Онно туох киирэрий? Ки´и илиитинэн тутан –хабан о²орбута айыл±а буолар дуо? Айыл±аны ханнык икки к³рµ²²э араарабытый? (тыыннаах айыл±а уонна тыыммат айыл±а). Тыыннаах айыл±а диэн тугуй? Онно туохтар киирэллэрий? (слайд)

- Онтон тыыммат айыл±а диэн тугуй? (айыл±а±а урут уруккаттан бааллар, холобура хайа, кµн, сулус, уу). Слайд (живая природа, неживая природа). Туох атыннаахтарый? (слайд).

- Ки´и ханнык айыл±а±а киирэрий? (тыыннаах).

Презентация (айыл±а ту´унан)

- Айыл±абыт хайдах буолла?

- Би´иэхэ сурук кэллэ. Аа±ыаххайын эрэ. Сурукпутугар µс тылы аллараа бэриллибит тыллартан туруоран биэриэххэйин. Туох диэн сурук та±ыста? Ким суруйбутуй? То±о? Планетабытыгар к³м³л³´µ³ххµтµн ба±ара±ыт дуо?  Хайдах?

- 2013 сыл Россия µрдµнэн тулалыыр эйгэни харыстаа´ын сылынан биллэриллибитэ. - Би´иги айыл±а±а, тулалыыр эйгэ±э хайдах сы´ыанна´ыахтаахпытый? (о±олор эппиэттэрэ). Айыл±аны харыстаа´ы²²а би´иги хайдах кытты´абытый, тугу гынабытый?

Э´иги олорор планета±ытын, кини айыл±атын  к³мµскээччилэр буолуохтааххыт. (слайд). Онон тулалыыр эйгэбитин µчµгэйдик µ³рэтиэхтээхпит, билиэхтээхпит. Бµгµ²²µ  уруокка тугу билэрбитин-к³р³рбµтµн к³рд³рµ³хпµт, араас сорудахтары толоруохпут, са²аны эмиэ эбии билиэхпит.

 Бары ойууну к³рдµбµт эрэ.  Слайд. (сибэкки) Бу сибэкки хайдах буолбутуй? То±о? Туга тиийбэтэ±ий? Уута суох табыллабыт дуо? Уу туохха нааданый? Ууну би´иги туохха туттабытый? Уу тыыннаах айыл±а±а киирэр ду, тыыммат айыл±а±а ду?

Слайд. (Планета Земля). Экраны к³рдµбµт. Дьоннор космоска тахсан баран би´иги олорор планетабытын халлаан кµ³х дьµ´µннээх диэн к³рбµттэр. То±о оннук буолуой? Сир шарын улахан а²аарын уу ылар. Арай сир щарыгар баар уу барыта суох  буолан хааллын. Оччо±о маннык буолуо этэ. Туох уларыйда? (дьµ´µнэ, барыта кууран, хатан, ³л³н хаалбыт курдук буолла).

- Итинник  ха´ан эмит буолла±ына планетабытыгар хайдах   буолуо±ай? (туох барыта ³л³р, сµтэр). Ол аата уу ту´унан туох диэн этиэххэ с³бµй? (Уута суох олох суох! Ууну харыстыахха наада!).

Јсс³ ууну ханна к³р³бµтµй? (хаарга, ардахха). Хайдах ту´анабытый? (Ууну и´эбит, ас астыыбыт, та²ас сууйабыт).

Хаары микроскобунан к³рµµ.

Тµмµк    - Уута суох ки´и сатаан олорор дуо?

Физминутка (харахтарыгар)

(Стаканнаах ууну трубка н³²µ³ биир о±о µрэр).

- Туохтар та±ыстылар? (пузырь). Хантан кэллилэр? Трубка н³²µ³ тугу µрдэ? (Салгыны). Салгын ту´унан тугу билэбитий? Салгыны кыайан к³р³бµт дуо? Лиис кумаа±ыта ылын уонна сирэйгитигэр сапсыйын. Ол аата салгын хамсыыр. Салгын хамсаата±ына туох µ³скµµрµй? (тыал).

- Салгын ки´и хара±ар к³стµбэт. Салгын эмиэ булкаа´ык. Кини састаабыгар араас гаастар киирэллэр. Олортон эн кислороду, углекислай гаа´ы, уу паарын билэ±ин.

Ууга к³рµ³хпµтµн с³п (пузырь) эбэтэр салгын хамсаа´ынын тириибитинэн билиэхпитин с³п.

- Јсс³ салгыны тутан ылыахпытын с³п. Мин салгыны туттум. (шарик). Бу шар и´игэр салгын баар. Шары ууга угабын. То±о тимирбэтэ? ( Шар и´игэр салгын баар. Салгын ыйаа´ына уу ыйаа´ыныттан чэпчэки)

Тµмµк. - Ки´и, тыынар-тыыннаах барыта салгынынан тыынар. Салгына суох ³л³р. Онон тыынар салгыммытын харыстыахтаахпыт

Физминутка

Ветер дует нам в лицо

Закачалось деревцо

Ветер тише, тише

А деревцо все выше, выше

Сорудах (хас биирдии о±о толорор)

- Лиискэ ойууламмыт предметтэри халлаан кµ³±µнэн уу хамсаа´ынын к³рд³р³р предметтэри, онтон от кµ³±µнэн салгын хамсаа´ынын к³рд³р³р предметтэри т³гµрµтэ±ит. (5 мµн).

- Аны  планетабыт олохтоохторун ааттаталыа±ын. (µµнээйилэр, кыыллар, к³т³рд³р, дьоннор)

- Ґµнээйилэр айыл±а±а туох оруоллаахтарый? («а´атааччылар», о²орон та´аарааччылар). Салгынтан углекислай гаа´ы, сир кырсыттан (почваттан) ууну, минераллаах ту´алаах веществолары (туу´у) обороллор. Олортон энергиянан баай олус уустук органическай веществолар о²о´уллаллар. Ол уустук хаамыы (процесс) фотосинтез дэнэр. Фотосинтез к³м³тµнэн µµнээйилэр тыынарга элбэх кислороду биэрэллэр.

-Онтон тыынар-тыыннаахтар (кыыллар, к³т³рд³р, µ³ннэр-к³йµµрдэр) туох оруоллаахтарый? («а´ааччылар», ту´анааччылар). Ки´и  эмиэ ту´анааччыларга киирэр. Кинилэр бэйэлэрэ ууттан уонна углекислай гаастан органическай веществолары о²орон та´аарар кыахтара суох. Ол и´ин µµнээйиттэн уонна атын тыынар-тыыннаахтан ылаллар. Ол курдук энергияларын толорунан олороллор. Ґгµстэрэ µµнээйи сиэмэтэ тар±анарыгар, уу´ууругар к³м³л³³хт³р.

Кыылларга, µµнээйилэргэ аналлаах викторина

- Кыылларга харыстабыллаахтык сы´ыанна´ыахтаахпыт. Би´иги кылаас о±олоро дьиэбитигэр кыыллары иитэбит. (хаартыскалары к³р³бµт). Кылгастык кэпсииллэр.

- Би´иги кылааспытыгар кыыллары интэриэ´иргиир, с³бµлээн мунньар, коллекциятыгар 102 кыыл оонньуурдаах ким баарый? (Маргарита).

- Кыыллар, к³т³рд³р  ханна олороллоруй? Тыаны хайдах харыстыыбытый?

- б³±µ бырахпаппыт

- мастары алдьаппаппыт

- сибэккини мээнэ µргээбэппит

- чыычаах уйатын алдьаппаппыт.

Чыычаахтарга дьиэ о²оруу. (акция)

Тµмµк      

- Би´иги Сахабыт сиригэр µµнэр µµнээйилэр, µ³скµµр кыыллар, к³т³рд³р элбэх ту´аны а±алаллар. Сорох кыыл этин сиибит, сорох кыыл тириитин та²набыт. Бу барыта би´иги баайбыт буолар, ону куруук харыстыыр, кэмчилээн туттар наада. Мээнэ ту´ата суох ³л³р³р-³´³р³р, буорту гынар букатын сыы´а. Оччо±о кыыл араа´а букатын эстэн хаалыан с³п.

- Би´иги тулалыыр эйгэбитин, айыл±абытын харыстаабатахпытына кыылларбыт, µµнээйилэрбит, к³т³рд³рбµт ахсааннара а±ыйыахтарын, сµтµ³хтэрин с³п.

- Онон тулалыыр эйгэбитин, олорор планетабытын харыстыырга хас биирдии ки´и кы´аллыахтаах.

Дьиэ±э сорудах  Айыл±а харытабылыгар аналлаах уру´уй