План-конспект урока "У што верылi нашы продкi" (4 класс)

Тэма: “У што верылі нашы продкі”

Мэта: даць вучням агульныя ўяўленні аб рэалігійных вераваннях беларусаў у                                                                                                                    мінулым і ў нашы часы.

Задачы:

Адукацыйная:

·                   пазнаеміць вучняў з існаваннем многабожжа ў продкаў беларусаў у старажытныя часы і прыход яму на замену хрысціянскай веры; з падзелам хрысціян на праваслаўных і католікаў, з існаваннем розных іншых рэлігій на тэррыторыі Беларусі у наш час;

Развіццевая:

·                   развіваць у вучняў разуменне паслядоўнасці развіцця гістарычных працэссаў і з’яў, бачанне змен, якія адбываюцца ў выніку такога развіцця;

·                   развіваць памяць, лагічнае мысленне, уменне выразіць сваю словамі.

Выхаваўчая:

·                   выхоўваць у вучняў шаноўныя адносіны да духоўнай спадчыны нашага народу, верацярпімасць у адносінах да людзей, якія спавядуць іншыя рэлігіі;

·                   выхоўваць уменне вучняў слухаць адказ свайго таварыша да канца, а таксама лепшыя якасці чалавека.

Афармленне класнай дошкі

Паняцці	План вывучэння тэмы	Імены
Многобожжа Культура Назвы: 1.                 царква 2.                 касцел 3.                 мячэць 4.                 сінагога	1.                 Многабожжа 2.                 Хрысціянства ·                                            Праваслаўе ·                                            Каталіцызм 3.                 вернікі іншых рэлігій	Рагнеда Ізяслаў Ефрасіння Полацкая Богі: ·                    Дажджбог ·                    Пярун ·                    Вялес

Этапы урока	Змест урока	Адказы вучняў
I. Арганізацыйны момант.	- Добры дзень, дзеці! Сядайце калі ласка.
II. Праверка дамашняга задання.	Сення на ўроку нам давядзецца невялікае вандраванне па старонках гісторыі. Але дзеля таго, каб яно адбылося, нам трэба апынуцца ў машыне часу. А гэта не так легка, як здаецца на першы погляд. Трэба выканаць некалькі заданняў. І толькі пасля гэтага мы зможам заняць пасажырскія месцы ў нашай машыне часу. А вось і гэтыя заданні. 1.                 Дайце паняцце словам: батлейка, цар 2.                 Запішыце наступныя даты рымскімі  лічбамі і растлумачце іх адметнасць у гісторыі станаўлення тэатральнага мастацтва:  16 ст., 18ст.. 3.                 Растлумачыць чым адметныя наступныя асобы:    Сімяон Полацкі,    Міхал Казімір Агінскі,    Міхал Клеафас Агінскі. -Вы вельмі добра справіліся з гэтымі заданнямі, таму мы можам адпраўляцца ў наша падарожжа...	Батлейка -  народны лялечны тэатр. Цар – гэта той, хто занімае главенствуючае месца сярод іншых 16 ст. – XVI ст. – батлейка. 18 ст. – XVIII ст. – тэатр. Сімяон Полацкі (17 ст.) – манах-настаўнік, стварыў школьны тэатр у горадзе Полацку пры адным з манастыроў; у Маскве быў настаўнікам царскіх дзяцей, у тым ліку і будучага цара Петра І ; адкрыў друкарню (першай друкаванай кнігай стаў “Буквар”). Міхал Казімір Агінскі – быў аснавальнікам Слонімскага тэатра. Міхал Клеафас Агінскі – славуты музыкант; жыў у мястэчку Залессе каля Смаргоні, стварыў паланез “Развітанне з Радзімай”.
ІІІ. Вывучэнне новага матэрыялу. IV. Фізкультхвілінка.	- Звярніце ўвагу калі ласка на дошку. Перад вамі план нашай экспедыцыі па старонках гісторыі. Але як і любое іншае, наша падарожжа  не абышлося без непрадбачнасцей. На шляху к гэтаму прыпынку нам патрэбна спыніцца і дапамагчы адной дзяўчыне, якая заблукала ў прасторы часу. Паглядзіце ўважліва на дошку (звяртаю ўвагу вачняў на партрэт Ефрасінні Полацкай). - Можа хто-небудзь з вас ўжо здагадаўся, хто гэта за дзяўчына і як яе завуць?  -Малайцы, здагадаліся. Хто ведае а ў якім стагодзі яна жыла? -Вельмі добра, але гэтага мала, каб дапамагчы знайсці ей свае месца гісторыі. Дзеля гэтага нам трэба расказаць, якую памяць пакінула аб сябе Ефрасіння Полацкая. -Малайцы. Але наша падарожжа толькі пачалось, таму нельга раслабляцца. Першы прыпынак – многабожжа. Адкрыйце сваі сшыткі і запішыце калі ласка першы пункт плана – многабожжа. 1. Многабожжа  -У даўнія часы людзі пакланяліся камяням, дрэвам, магутным дубам, вадзе і іншае. Ім яны прысвойвалі незвычайныя, чароўныя сілы. Пакланяліся ім і прыносілі ў іх гонар жэртвы. Зараз здаецца, што гэта смешна. Але калі прыгледзецца паўважлівей можна знайсці адгалоскі таго часу і сення. Можа хто-небудзь здагадаўся аб чым ідзе размова. - Добра. А гавару я аб тым, што некаторыя людзі носяць амулеты з полукаштоўных і каштоўных камянеў, якім прысвойваюць таямнічыя сілы. Напрыклад, вераць, што яны могуць абараніць іх ад злых сіл, зглазу і іншае. Ад тэх часоў нам яшчэ засталіся прыкметы: калі чорны кот перабяжыць табе дарогу, то гэта к нясчасцю і інш. -А зараз давайце адкрыім старонку вучэбніка 94-ю і прачатаем першы абзац. Як вы ўжо заўважылі, нашы продкі верылі ў бальшую колькасць багоў. Менавіта па гэтай прычыне вера ў іх называлася многабожжа, або як яго яшчэ называюць язычніцтва. А зараз запішыце ў сваіх сшытках наступнае: многабожжа – гэта вера людзей у існаванне мноства багоў. -Добра, а зараз скажыце пра якіх багоў ідзе гаворка ў першым абзацы? -Так хто ж такі Перун? -Так. Трэба адзначыць, што Перун быў сынам галоўнага бога нашых продкаў Белбога – бога беларусаў.Але “Перуном” называлі не толькі бога, але ж яшчэ і вялізныя валуны. Паводле падання, менавіта тут Пярун маланкай забіў самага магутнага чорта, кіраўніка ўсей нячыстай сілы. Ва ўяўленні беларуса Перун – высокі станісты мужчына з чорнымі валасамі і залацістай доўгай барадой. У руках ен трымае  зіхоткія завостраныя, як стрэлы, маланкі і шматкаляровую дугу-вяселку. -калі ласка запішыце: Перун – бог грому і маланкі. -А хто такі Дажджбог? Запішыце гэта калі ласка ў сваі сшыткі. (Дажджбог – бог Сонца). Калісьці верылі, што Дажджбог кожную раніцу выязджаў на калясніцы са свайго палаца дзесьці на ўсходзе і рабоў дзенны аб’езд па небе. Яго ўяўлялі маладым мужчынай. Часта ад яго выявы уніз накіраваны зігзагападобныя стужкі-змейкі, якія сімвалізуюць дождж. -І апошняе. Як нашы продкі называлі бога жывелагадоўлі, гандлю, багацця? Запішыце: Вялес – бог жывелагадоўлі, гандлю, багацця. -Вялеса таксама называлі і Вялісам і Воласам. І менавіта ў яго гонар на тэррыторыі Беларусі названа шмат населеных пунктаў і нават азер: напрыклад, веска Воласава, што ў Віцебскім раене, возера Волас у Браслаўскім раене і шмат іншых. -А зараз дзеці мы трохі адпачым. Выйдзіце калі ласка з-за сваіх парт і станьце так, кам не мяшаць адзін аднаму. Паўтарайце за мной. ·                    Пацянуліся на насочках, прагнуліся, рукі паднялі ўверх. Вышэй, вышэй. ·                    Зараз накланіліся да зямлі. ·                    Добра, зараз павярнуліся ў розныя бакі некалькі разоў і іншае. (магчыма выкананне вучнямі  практыкаванняў па іх жаданню)	-Асветніца Полацкай зямлі, якую звалі Ефрасіння Полацкая (Прадслава). - Яна жыла ў 12 (XII) стагоддзі . (Яе бацка надумаў аддаць яе замуж. Але дзяўчына сышла да цеткі ў манастыр, стала манахіняй і пачала дапамагаць бедным) - Па яе жаданню была пабудавана царква, якую называюць Спаса-Ефрасіннеўскай; яна першая жанчына сярод усходніх славян, якую царква абвясціла святой і г.д. Яшчэ трэба адзначыць, што па заказе Е. Полацкай Лазарам Богшай быў зроблены крыж (1161г) – святыня беларускага народа і г.д. Дзеці выказваюць сваі меркаванні на конт пытання, калі такія есць. (дзець чытаюць) -Пра Дажджбога, Перуна і Вялеса. -Перун – бог грому і маланкі. -Дажджбог – бог Сонца. -Вялес – бог жывелагадоўлі, гандлю, багацця
Вывучэнне новага матэрыялу (працяг)	-Вось мы з вамі трохі адпачылі і з новымі сіламі працягнем наша падарожжа. І наступны прыпынак – хрысціянства. Запішыце калі ласка наступны пункт плана хрысціянства. -На тэррыторыі Беларусі было вялікае мноства багоў, але з цягам часу на нашы землі прыйшла новая, зусім іншая вера – хрысціянства. А адбылося гэта ў тыя часы, калі жыла ўсім вам вядомая Рагнеда. Яна і яе сын Ізяслаў былі першымі хрысціянамі ў нашым краі. А ў якім стагоддзі жыла Рагнеда? Хто памятае? Правільна, менавіта ў 10 ст., а дакладней ў 988 г. на Русь прыйшло хрысціянства. Запішыце калі ласка ў сваіх сшытках: хрысціянства – гэта вера ў адзінага бога Ісуса Хрыста. - Можа хто небудзь ведае, чаму гэта вера так называецца. Правільна. Менавіта па імені Бога – Ісуса Храста гэта вера атрымала сваю назву. (далейшы матэрыял аб’ясняецца на аснове наступнай схемы: Рагнеда        першы манастыр                                        школа  Ізяслаў       першыя                                          бібліятэка  З прыходам хрысціянства пачала развівацца культура. Культура – гэта матэрыяльныя і духоўныя дасягненні людзей. Калі ласка знайдзіце гэта слова ў слоўніку, змешчаным у вашым падручніку. Запішыце гэта паняцце. (знаходзяць і запісваюць у сваі сшыткі. З развіццем культуры сталі будавацца цэрквы з манастрырамі (першы манастыр заснавала Рагнеда). Пры цэрквах адчыняліся школы: першую школу ў горадзе Полацку заснаваў сын Рагнеды Ізяслаў, таксама ен пачаў збіраць бібліятэку. аб’ясненне праходзіць па схеме: Хрысціянская царква   Рымскі Папа                   Патрыярх                                                Каталіцкая                    Праваслаўная (сусветная)                (правільная вера) Касцел                                  Царква Але ў 11 ст. адбыўся раскол хрысціянства. З-за расколу ўсе хрысціяне падзяліліся на праваслаўных і католікаў. Праваслаўныя – хрысціяне, якія ходзяць ў царкву. Запішыце гэта калі ласка ў сваі сшыткі. (паўтараю)  - Паглядзіце ўважліва на малюнак на дошцы. Перад вамі царква. Як вы бачыце яна мае вежападобны выгляд. А адзіны купал сімвалізуе веру ў адзінага Бога – Ісуса Хрыста. Звярніце ўвагу на тое, як высока размешчаны вокны. Гэта паказвае, што ўсе ў ей з’яўляецца ўзнеслым, усе нібы імкнецца ў небо.  -А католікі, ў сваю чаргу, - хрысціяне, якія наведваюць касцелы.  Гэта паняцце таксама запішыце ў сшытак. -Як вы бачыце на малюнке, касцел нечым падобны на царкву: высокім размяшчэннем вакон, шпілямі з крыжамі. А зараз запішыце апошні пункт плана: вернікі іншых рэлігій. -Большасць вернікаў на тэрыторыі нашай Радзімы – праваслаўныя. Але акрамя праваслаўных і католікаў у Беларусі таксама жывуць людзі, якія спавядаюць іншыя рэлігіі. Срод іх татары. Яны спавядуць мусульманскую веру; іх адзіны Бог – гэта Алах, у адрознінні ад праваслаўных, якія ходзіць у царкву, татары ходзяць у свае храмы – мячэці. Як яны выглядаюць вы можаце пабачыць на гэтым малюнку (звяртаю ўвагу дзяцей на малюнак мячэць). З даўніх часоў на Беларусі жывуць і яўрэі, якія з’яўляюцца іудзеямі, а іх храм – гэта сінагога. Як вы змаглі заўважыць (звяртаюся к малюнку сінагогі). - А зараз кали ласка адкрыйце старонку 96-ю и давайце прачытаем апошні абзац. -Добра. А зараз адкажіце мне дык якая ж галоўная думка гэтых слоў (можна зачытаць). -Малайцы. І менавіта пагэтаму ў нашай стране з даўніх часоў існуе верацярпімасць – добрые адносіны да тых, хто спаведуе іншую веру. Гэта нашло свае адлюстраванне нават у канстытуцыі нашай дзяржавы.	-Рагнеда жыла ў 10 ст. (дзець высказваюць свае меркаванні) (дзеці чатаюць) -Галоўная думка гэтых слоў – кожна сам выбірае сабе веру, ніхто не мае права забараняць веру догога чалавека, або навязваць іншым сваю веру.
V. Замацаванне ведаў.	-А зараз, каб праверыць як вы засвоілі гэтую тэму. Мы разгадаем з вамі крыжаванку. І калі гэта мы зробім правільна, то зможам ўзнаць шыфрощка, якая дапаможа нам вярнуцца ў свой час. Пыпанні крыжаванкі I.                   Бог жывелагадоўлі, гандлю і багацця. (Вялес) II.                Храм, у які ходзяць татары. (мячэць) III.             храм, які наведвае католік. (касцел) IV.            Храм праваслаўнага чалавека. (царква) V.               Бог грому і маланкі. (Перун) VI.            Большасць вернікаў у Беларусі – гэта... (правослаўныя) VII.         Рэлігійны храм яўрэяў. (сінагога) Шыфроўка: 1 6 7 9 5 10 7 8 11 1 9 4 5 3 В  е  р  а  ц   я   р  п  і   м  а  с  ц  ь  -Малайцы! Я спадзяюся, што вы на працягу ўсяго свайго жыцця будзеце верацярпімымі, г.з. паважлівымі ў адносінах да рэлігійных поглядаў усіх жыхароў нашай мнаганацыянальнай Радзімы.	-Вялес -Мячэць -Касцел -Царква -Перун -Праваслаўныя -сінагога.
VI. Падвядзенне вынікаў	- Ну вось наша падарожжа па старонках гісторыі і скончылася. Спадзяюсь, што яно вам спадабалася. Сення на ўроку вы ўсе былі вельмі актыўнымі. Адзнакі атрымліваюць ... (выстаўляю адзнакі найбольш актыўным дзецям, тлумачу, за што стаўлю кожную з адзнак).
VII. Дамашняе заданне	(запісана на дошцы заранее) Стр. 94 – 96 (перасказ); дадатковае заданне: намаляваць малюнак да аднога з багоў (першы пункт плана). -Урок скончаны. Да пабачэння.