Поурочные планы (КСП) по информатике (7 класс)

А. Қ. Альжанов, М. Б. Кушенова

ИНФОРМАТИКА

Мұғалімнің жұмыс

дәптері

УДК 373

ББК 74.263.2

А 43

«Білім-2050» шығармашыл педагогтерінің одағы»

қоғамдық бірлестігі отырысының шешімімен ұсынылған

(2013 жылғы 2 тамыздағы № 5 хаттама)

А 43

Альжанов А. Қ., Кушенова М. Б.

Информатика: Жалпы білім беретін мектептің 7 сыныбына арналған. Мұғалімнің жұмыс дәптері /А. Қ. Альжанов, М. Б. Кушенова. – Астана: «Самғай біл» ЖШС, 2013. – 198 бет.

ISBN 978-601-300-052-7

Мұғалімге арналған жұмыс дәптері пәннің әрбір тақырыбы бойынша сабақтардың толымды жоспарларынан тұрады. Онда мұғалімге әдістемелік ақпаратпен қоса оқушылардың сабақтың әр кезеңіндегі іс-әрекеттері толық қамтылады.
Бұл сабақ әзірлемелері ҚР МЖБС-на негізделген типтік оқу бағдарламасына,
күнтізбелік - тақырыптық жоспарға сәйкес келеді.

Сабақтардың мазмұны ұлттық құндылықтар мен ерекшеліктерді ескеріп отырып, оқу материалын деңгейлеп игерудің «білім–түсінік–қолданыс–талдау–жинақтау–баға» критерийлі жүйесіне негізделіп шығарылған. Жалпы білім беретін орта мектеп мұғалімдерінің пайдалануына арналған.

Жоба ұйымдастырушысы мен үйлестірушісі – Г.Қ. Оразова.

УДК 373

ББК 74.263.2

ISBN 978-601-300-052-7 © «Самғай біл» ЖШС, 2013

Түсінік хат

Қазіргі білім беру жүйесі заманның өзгеру үдерісіне сай дамып отыруы тиіс. Осыған орай жас ұрпаққа тәлім-тәрбие беруде оқушының функционалдық сауаттылығын арттыру маңыздылығы алдыңғы орынға шықты. Әлемдегі дамыған, қуатты елдердің білім беру жүйесінің бәсекеге қабілеттілігі де осы өлшемге
сәйкес жүргізіледі. Бұл өз кезегінде Қазақстан Республикасындағы білім беру қызметкерлерінің алдына да осындай жауапты міндет жүктейтіні айқын.

Осы міндетті жүзеге асыру және еліміздегі білім беру жүйесіне жан-жақты қолдау көрсету мақсатында «Білім-2050» шығармашыл педагогтер одағы (ШПО) қоғамдық бірлестігі (ҚБ) құрылып,
жалпы орта білім беретін мектепте өтілетін пәндерге арналған технологиялық әзірлеме кешенін (ТӘК) ұсынып отыр.
Оқу-әдістемелік кешеннің құрамына: «Мұғалімнің жұмыс дәптері», «Оқушының жұмыс дәптері», «Тақырыптар бойынша слайдтар мен тест тапсырмалары» топтамалары кіреді.

Мұғалімнің жұмыс дәптері

Бұл – мемлекеттік жалпыға бірдей міндетті білім беру стандартына негізделген типтік оқу бағдарламасын басшылыққа алып
жасалған күнтізбелік - тақырыптық жоспарды және соның негізінде әр тақырып пен сабақтың құрамдас бөліктерін толық қамтитын дайын сабақ әзірлемесі.

Нақты нәтижеге бағытталған білім беруді көздейтін әзірлеме
Б. М. Блум таксономиясы негізінде ұлттық құндылықтар мен ерекшеліктерді ескере отырып жасалған.

Күнделікті өтілетін жаңа сабақ, қорыту - бекіту және жазба жұмыстарының жоспарлары Блумның танымдық сала таксономиясына, ал сыныптан тыс сабақ жоспарлары эмоционалдық сала таксономиясына лайықталып жасалған. Кешенге жинақталған жоғарыдағы топтамалар бір мезгілде қатар қолданылады, олар сабақ кезеңдері арқылы бірін-бірі толықтырып отырады.

Сабақ кезеңдері бірнеше блоктардан тұрады:

І. «Ақпарат алмасу» блогы (жаңа сабақты түсіндіру) – біртұтас педагогикалық үдерістің жаңа тақырыпты түсіндіруге бағытталған теориялық - ақпараттық бөлігі. Ұсынылып отырған әзірлемедегі «Ақпарат блогының» мазмұны оқулықтан тыс басқа да
қосымша дереккөздермен (ғылыми - танымдық әдебиеттер, электрондық қор) толықтырылған.

Слайдтардағы аудио-видео материалдар оқушыға аз уақыт ішінде көп мәліметті меңгеруге мүмкіндік береді.

ІІ. «Алғашқы бекіту» блогы (жаңа сабақты бекіту) сабақ жоспарына сәйкес жүргізіледі. Мұнда оқушы берілген ақпараттың мазмұнына өз түсінігі бойынша түйін жасайды.

Күнтізбелік –тақырыптық жоспар

(Аптасына 1 сағат, барлығы 34 сағат)

№	Сабақтың тақырыбы	Сағат саны
1	Техника қауіпсіздігі және жұмыс орнын ұйымдастыру.	1
2	Ақпарат және ақпараттық үдерістер	1
3	Компьютерде ақпараттарды ұсыну тәсілдері	1
4	Ақпарат және оны бағалау	1
5	Компьютердің аппараттық қамтамасыз етуі	1
6	Компьютер жады	1
7	Ақпарат және ақпараттық үдерістер	1
8	Бақылау жұмысы. 1-тоқсан.	1
9	Программалау – алгоритмді формалды жазу тәсілі	1
10	Программалау тілі	1
11	Айнымалылар типі	1
12	Айнымалылар. Арифметикалық өрнектерді жазу ережесі.	1
13	Сызықтық алгоритмдерді программалау	1
14	Енгізу және шығару операторы.	1
15	Меншіктеу операторы.	1
16	Бақылау жұмысы. 1-тоқсан.	1
17	Ақпараттық модельдеу.	1
18	Ақпараттық модельдеу. Модельдеу түрлері. Модельдеу сатылары	1
19	Растрлық графика	1
20	Векторлық графика	1
21	WordPad мәтіндік редакторында жұмыс жасау.	1
22	WordPad-та құжат құру.	1
23	WordPad қолданбасының қосымша мүмкіндіктері.	1
24	WordPad қолданбасының қосымша мүмкіндіктері.	1
25	Бақылау жұмысы. 3-тоқсан.	1
26	Paint графикалық редакторы.	1
27	Paint графикалық редакторының құралдары.	1
28	Paint графикалық редакторының командалары.	1
29	Үзінділермен жүргізілетін әрекеттер.	1
30	Үзіндімен жұмыс. Көбейту. Өшіру. Бейнелеу немесе бұру	1
31	Үзіндімен жұмыс. Еңкейту мен созу. Суретті қарап шығу режимі	1
32	Шығармашылық жұмыс №1.	1
33	Шығармашылық жұмыс №2.	1
34	Бақылау жұмысы. 4-тоқсан.	1
Барлығы		34

№1 сабақ

МҰҒАЛІМГЕ АҚПАРАТ s

Тақырыбы: • Техника қауіпсіздігі және жұмыс орнын ұйымдастыру. Күтілетін нәтиже:
Білім		•Қауіпсіздік ережесі қажеттілігінің маңызын атап шығады. Жұмыс орнын ұйымдастырудың ретін біледі
Түсінік		• Жалпы қауіпсіздік талаптарының маңыздылығын түсінеді • Қауіпсіздік техникасының ережелерін төрт пункта бөліп айырып таниды
Қолданыс		•Дербес Компьютерде жұмысты аяқтау кезінде қажетті қауіпсіздік талаптарын қолданады
Анализ		•Электр тогымен зақымданған адамға алғашқы көмек көрсету әрекеттерінің ретін ерекшелейді
Синтез		• Оқулықпен жұмыс істей отырып, алғашқы көмек көрсету әдістерінің ішінде нені танып білетінін жоспарлайды.
Баға		• Қауіпсіздік талаптарын ұстанудың және жұмыс орнын ұйымдастырудың өмірдегі маңызын бағалайды.
Сабақ құрылымы:
	І. Ақпарат алмасу (10 мин.) ІІ.Алғашқы бекіту (5 мин.) ІІІ.Құзырлылық қалыптастыру (20 мин.) ІV.Шығармашылық қалыптастыру (5 мин.) V.Бағамдау - бағалау (5 мин.).
Сабақ типі: · Сабақта жаңа білімді игеру
Оқыту әдісі: • Түсіндірмелі - иллюстративтік, репродуктивті, топтық
Мұғалім іс-әрекетінің тәсілі: • Жаңа терминологиямен таныстыру • Тапсырмаларды орындауда көмектесетін нақты мысалдарды көрсету • Оқушыларға тапсырманы өз бетімен орындап көруге мүмкіндік беру. • Өз бетімен орындауда нәтижелер оң болмаған жағдайда, нұсқаулар беру
Негізгі ұғымдар мен терминдер: • Қауіпсіздік техникасының ережелері, Дербес Компьютерде жұмыс істеу кезінде қойылатын талаптар, алғашқы көмек, көз жаттығулары
Оқушыда дағды қалыптастыру: • Жаңа өткен тақырыпты толық игеру • Қажет болған жағдайда мұғалімнен көмек сұрау • Өтілген тақырыпты бекіту мақсатында үй жұмысын, деңгейлік тапсырмаларды толығымен өз бетімен орындау
Ақпарат көздері: 1. Информатика и ИКТ. Учебник для 7 класса. Босова Л.Л. 2. Методическая копилка учителя информатики. Ақпарат көзі: http://www.metod-kopilka.ru/page -1-2-3.html Информатика и ИКТ. Учебник для 7 класса. Угринович Н.Д.

Қосымша материалдар:

1. Дербес компьютер. Cілтеме: www.journaldunet.com

2. Алғашқы көмек көрсету. Сілтеме: skgorizont.ru

Электр тоғы. Сілтеме: solo-project.com

Оқушы жетістігін бағалау:

• Оқушының негізгі бағасы деңгейлік тапсырмаларды орындауына байланысты

қойылады. Қосымша бағаны (бонус) алу үшін топтық тапсырманы
орындау қажет.

Үй тапсырмасы:

• Келесі сабаққа дайындық тапсырмасы

Қауіпсіздік техникасы туралы түсінігін жеткізу, Дербес компьютерді қолдану кезіндегі маңызды бөлімдерді атап өту.

• Бонус-балл тапсырмасы

Тарихтан қауіпсіздік техникасының ережелеріне байланысты

қызықты ақпарат жинап әкелу.

САБАҚ БЛОКТАРЫ s

і. аҚПАРАТ алмасу

Тақырып жоспары:

1. Қауіпсіздік техникасы ережелерінің негізгі бөлімдері

2. Жалпы қауіпсіздік талаптары

3. Дербес компьютерде жұмыс істеуді бастау алдында, жұмыс істеуді

бастау алдында қойылатын қауіпсіздік талаптары

4. Алғашқы медициналық көмек көрсету әдістері

5. Шаршағанда жасалынатын жаттығулар

Слайдтар:

1-слайд (титул)

2-слайд

Сабақтың мақсаты

3-слайд

Тақырып жоспары

4-слайд 1-тақырыпша Қауіпсіздік техникасы ережелерінің негізгі бөлімдері

5-слайд Жоспар

• 6-сынып тақырыптарын жалпы шолу

• 7-сынып «Информатика» пәнінің негіздері

6-слайд 6-сынып тақырыптарын жалпы шолу

• Ақпарат және ақпараттық үдерістер

• Компьютер

• Алгоритмдеу және модельдеу

• Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар

• Телекоммуникациялар

7-слайд 7-сынып «Информатика» пәнінің негізгі бөлімдері

«Информатика» пәнінің негізгі бөлімдері

· Ақпарат және ақпараттық үдерістер

· Компьютер

· Алгоритмдеу және программалау

· Ақпараттық модельдеу

• Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар

8-слайд Қауіпсіздік техникасының ережелерін төмендегі бөлімдерге

бөлуге болады:

• Жалпы

• Дербес Компьютерде жұмысты бастау алдында

• Жұмыс істеу кезінде

• Авариялық жағдайларда

• Жұмысты аяқтағанда

9-слайд 2-тақырыпша Жалпы қауіпсіздік талаптары

10-слайд Жалпы қауіпсіздік талаптары (1)

• Мұғалімнің рұқсатынсыз құрал-жабдықтарды орнынан қозғауға, сымдарға, розеткаларға, штепсельдің айырына тиісуге тыйым салынады.

• Мұғалімнің рұқсатынсыз сыныпқа кіруге және сыныптан шығуға болмайды.

• Дербес Компьютерде су киіммен және су қолмен жұмыс істеуге болмайды.

• Корпусы мен сымдарының бүтіндігі бұзылған (ашық)

Дербес Компьютерде жұмыс істеуге тыйым салынады.

11-слайд Жалпы қауіпсіздік талаптары (2)

• Үстелге, Дербес Компьютердің жанына сөмке, портфель, кітап қоюға болмайды. Үстелде тек дәптер мен қалам ғана жатуы керек.

• Пернетақтаның үстіне ештеңе қоюға болмайды.

• Компьютер сыныбында жүгіруге, ойнауға, жолдастарыңның көңілін қажетсіз аударуға, бөгде жұмыстарды істеуге тыйым салынады.

12-слайд

3-тақырыпша Дербес Компьютерде жұмыс істеуді бастау алдында, жұмыс істеуді бастау алдында қойылатын қауіпсіздік талаптары

13-слайд Дербес Компьютерде жұмыс істеуді бастау алдында қойылатын

қауіпсіздік талаптары:

• Дербес Компьютер электр тогына қосылмаған жағдайда сымдардың, Дербес Компьютердің корпусының бүтіндігін және айыру (изоляция) бұзылмағанын қарап шығып, олардың дұрыс жағдайда екендігіне көз жеткізу керек.

• Жұмыс кезінде оларға тие бермеу үшін, сымдар салбырап тұрмауына көңіл бөлу керек.

• ЭЕМ-да жұмыс істеу кезінде көздің экраннан ең қолайлы қашықтығын (60-70см) сақтау керек. Мүмкін қашықтық – 50 см.

14-слайд Дербес Компьютермен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік талаптары:

• Келушілер кіргенде оқушылардың орнынан тұруының қажеті жоқ.

• Көз талғанда немесе шаршағанда орнынан тұрмай көзді демалдыратын бірнеше жаттығу орындау керек.

• Оқушылар электр тогымен зақымданғанда алғашқы медициналық көмек көрсету әдістерін, өрт сөндіргішпен жұмыс істеу және өрт сөндіру әдістерін білуі керек.

• Оқушылар көзді дем алдыру жаттығуларын білуі керек.

15-слайд Апаттық жағдайдағы техника қауiпсiздiгiнiң ережелерiне

қойылатын талаптар:

• Жұмыс жасап отырған кезде дербес компьютерден ақау табылса, күйiк иiсi шықса немесе өзгеше дыбыс пайда болса, онда машинамен жұмысты тоқтатып, мұғалiмге хабарлау керек;

• Өрт сөндiруде көмек көрсету қажет;

• Электр тоғымен зақымданған адамға алғашқы көмек көрсетудi бiлуi керек;

16-слайд Апаттық жағдайдағы техника қауiпсiздiгiнiң ережелерiне

қойылатын талаптар:

• Компьютерлiк сыныпта өрттi сумен сөндiруге болмайтындығын бiлуi қажет. Оған құм және т.б. өрт сөндiргiш құрал-жабдықтарын пайдалануға болады;

• Электр тоғының әсерiмен зақымданған адамды су қолмен ұстауға болмайтындығын бiлу қажет. Оны әр түрлi материалдарды (электр тогы сымынан басқа) пайдалану арқылы босатып алуға болады.

17-слайд Дербес Компьютерде жұмысты аяқтау қауіпсіздігінің талаптары:

• Аппаратураны оқытушының нұсқауымен өшіру керек.

• Жұмыс орнын ретке келтіру керек.

• Description: 1610939-marche-des-pc-2013-les-ventes-par-constructeur.jpg Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналына
белгі қою.

18-слайд

4-тақырыпша Алғашқы медициналық көмек көрсету әдістері

$Description: C:\Documents and Settings\ADMIN\Рабочий стол\informatika rabota\1.jpg$

19-слайд Электр тогымен зақымданғанда көмек көрсету:

• Токты ажырату (тарату тақтасындағы түмблерді өшіру)

• Зақымданған адамды электр тогының әсерінен электр тогын өткізбейтін қол астындағы материалдарды пайдаланып босату;

• Зақымданған адамды қарап шығып, оған зардабының ауырлығына байланысты көмек көрсету;

• Дәрігер шақыру (мектептін медпунктінен, 03 телефоны арқылы жедел жәрдем немесе жакын жердегі емдеу мекемесінен).

20-слайд Күйгенде көмек керсету:

• Ауруды сездірмейтін және тыныштандыратын дәрілер беру (анальгин, валерьянка);

• Күйген жеріне май жағу (винилин);

• Жарақаттанған жерге микробтар түспеуі үшін алдын-ала целлофанмен орап, суық судың астына ұстау;

• Дәрігер шақыру (мектептің медпунктінен, 03 телефоны арқылы жедел жәрдем немесе жақын жердегі емдеу мекемесінен).

21-слайд Талып қалғанда көмек көрсету:

• Зақымданған адамды басын бұрып жазық жерге шалқасынан жатқызу;

22-слайд 5-тақырыпша Шаршағанда жасалынатын жаттығулар

23-слайд Бас жаттығуларын жасау:

• Басты сағат тілі және керісінше бұрып айналдыру;

• Басты жан-жаққа, жоғары-төмен, оңға-солға бұру.

• Саусақтарды жұмып-ашу және қолдың білезігін босаңсыту.

• Денені босаңсытып ширықтыру.

• Көз жаттығуларын жасау

24-слайд Көзге арналған жаттығулар (1)

• 1-4-ке дейiн санап, көздi қатты жұмып, сонан кейiн ашып, жайбарақат ұстап,
1-6-ға дейiн санай отырып, алысқа қарау қажет. 4-5 рет қайталау қажет

• 1-4-ке дейiн санай отырып, екi көздi оларға қатты күш салмай, бiр-бiрiне қаратып, соңында 1-6-ға дейiн санай отырып алысқа қарау қажет. 4-5 рет қайталау керек.

25-слайд Көзге арналған жаттығулар (2)

• 1-4-ке дейiн санап, басты қозғамай, оңға қарап бiр нүктеге көз тоқтату, Cоңында 1-6-ға дейiн санап, алысқа қарау. Осы тәрiздi басты қозғамай, солға, жоғары, төмен қарау керек.

• 1-6-ға дейiн санай отырып,көзқарасты диагоналы бойынша: оң жақ жоғарыдан - сол жақ төменге аударып, сонан соң алысқа қарау.

• Cонан соң сол жақ жоғарыдан-оң жақ төменге аударып, алысқа қарау.
4-5 рет қайталау.

іі.алғашқы бекіту

Мына кестені толтыра отырып сабақтың мазмұны бойынша қорытынды шығар.

Қауіпсіздік техникасының ережелерінің негізгі бөлімдері:

Дербес компьютерде жұмыс істеуді бастау алдында қойылатын қауіпсіздік талаптары:

Дербес Компьютермен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік талаптары:

Дербес Компьютерде жұмысты аяқтау қауіпсіздігінің талаптары:

Жалпы

Дербес Компьютерде жұмысты бастау алдында

Жұмыс істеу кезінде

Авариялық жағдайларда

Жұмысты аяқтағанда

Дербес Компьютер электр тогына қосылмаған жағдайда сымдардың, Дербес Компьютердің корпусының бүтіндігін және айыру (изоляция) бұзылмағанын қарап шығып, олардың дұрыс жағдайда екендігіне көз жеткізу керек.

Жұмыс кезінде оларға тие бермеу үшін, сымдар салбырап тұрмауына көңіл бөлу керек.

Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналына белгі қою керек.

ЭЕМ-да жұмыс істеу кезінде көздің экраннан ең қолайлы қашықтығын (60-70см)
сақтау керек. Мүмкін қашықтық - 50 см.

Келушілер кіргенде оқушылардың орнынан тұруының қажеті жоқ.

Көз талғанда немесе шаршағанда орнынан тұрмай көзді демалдыратын бірнеше
жаттығу орындау керек.

Оқушылар электр тогымен зақымданғанда алғашқы медициналық көмек көрсету әдістерін, өрт сөндіргішпен жұмыс істеу және өрт сөндіру әдістерін білуі керек.

Оқушылар көзді дем алдыру жаттығуларын білуі керек.

Аппаратураны оқытушының нұсқауымен өшіру керек.

Жұмыс орнын ретке келтіру керек.

Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналына белгі қою.

Қорытынды:___________________________________________________________

ііі.құзырлылық қалыптастыру

Деңгейлік тапсырмалар:

І деңгей тапсырмалары

1. Қауіпсіздік техникасының ережелерінің негізгі бөлімдері қандай?

______________________________________________________________________

2. Дербес Компьютерде жұмыс істеуді бастау алдында қойылатын қауіпсіздік талаптарын атап беріңіз.

______________________________________________________________________

3. Дербес Компьютермен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік талаптары қандай?

______________________________________________________________________

ІІ деңгей тапсырмалары

Дербес Компьютерде жұмысты аяқтау кезінде қандай қауіпсіздік талаптарын қолданған жөн?

ІІІ деңгей тапсырмалары

Электр тогымен зақымданған адамға алғашқы көмек көрсету әрекеттерінің ретін оларды бірін-біріне қосу арқылы көрсетіңдер.

іV.Шығармашылық әрекет

Топтық жұмыс.

Сынып келесі топтарға бөлініп, әрбір топ өз тақырыбына сай баяндама дайындайды:

1-топ – Электр тогымен зақымданғанда көмек көрсету;

2-топ – Күйгенде көмек көрсету;

3-топ – Талып қалғанда көмек көрсету;

V.бағамдау-бағалау

Сабақтың мақсатына қалай қол жеткізгендігің туралы эссе жаз.

______________________________________________________

№2 сабақ

МҰҒАЛІМГЕ АҚПАРАТ s

Тақырыбы: • Ақпарат және ақпараттық үдерістер Күтілетін нәтиже:
	Білім	•Ақпарат ұғымын біледі. •Ақпараттың маңызды төрт түрін атап шығады.
	Түсінік	•Ақпаратттың әр салаға сәйкес қолданысы қандай екенін айырып таниды. •Ақпараттың қасиеттерін түсіндіреді.
	Қолданыс	•Ақпарат көздерін ажырату үшін кестелер мен схемаларды қолданады.
	Анализ	•Ақпараттық процестердің қайсысы басым екенін ерекшелейді.
	Синтез	•Тұрмыста, ғылымның қай саласында болмасын ақпараттың атқаратын рөлін түйіндейді.
	Баға	•Ақпаратты жеткізу, сақтау, қабылдау үшін қолданылатын әр құралдың тиімділігін қарсы қойып салыстырады. •Бейнелік және таңбалық ақпараттың байланысын анықтайды
Сабақ құрылымы:
	І. Ақпарат алмасу (15 мин.). ІІ. Алғашқы бекіту (5 мин.). ІІІ. Құзырлылық қалыптастыру (15 мин.). ІV. Шығармашылық қалыптастыру (5 мин.). V. Бағамдау-бағалау (5 мин.).
Сабақ типі:
	• Сабақта жаңа білімді игеру
Оқыту әдісі:
	• Түсіндірмелі-иллюстративтік, репродуктивті, топтық
Мұғалім іс-әрекетінің тәсілі: • Жаңа терминологиямен таныстыру • Тапсырмаларды орындауда көмектесетін нақты мысалдарды көрсету • Оқушыларға тапсырманы өз бетімен орындап көруге мүмкіндік беру. Өз бетімен орындауда нәтижелер оң болмаған жағдайда, нұсқаулар беру Негізгі ұғымдар мен терминдер: • Ақпарат, материя, энергия, статикалық, динамикалық, объективті, субъективті, сигнал, электромагниттік, механикалық, биохимиялық, физиологиялық, гендер, таңбалы, бейнелі.
Оқушыда дағды қалыптастыру: • Жаңа өткен тақырыпты толық игеру • Қажет болған жағдайда мұғалімнен көмек сұрау • Өтілген тақырыпты бекіту мақсатында үй жұмысын, деңгейлік тапсырмаларды толығымен өз бетімен орындау Ақпарат көздері:
	1. Информатика. Ермеков Н., Стифутина Н. Атамұра, 2007 2. Информатика и ИКТ. Учебник для 7 класса. Босова Л.Л. 3. Информатика и ИКТ. Учебник для 7 класса. Угринович Н.Д.
Қосымша материалдар: 1. Ақпарат ағыны. Cілтеме: http://www.waimauku.school.nz/ 2. Ақпарат. Сілтеме: http://www.healththeorganicway.com/ 3. Ақпарат белгісі. Сілтеме: http://meds.queensu.ca/ 4. Ақпарат ортасы. Cілтеме: http://www.waimauku.school.nz/ 5. Адам және ақпарат. Сілтеме: http://www.oracleatoz.com/ 6. Ақпарат тасушылар. Сілтеме: http://www.autismtraining.com.au/ Оқушы жетістігін бағалау: • Оқушының негізгі бағасы деңгейлік тапсырмаларды орындауына байланысты қойылады. Қосымша бағаны (бонус) алу үшін топтық тапсырманы орындау қажет.
Үй тапсырмасы: • Келесі сабаққа дайындық тапсырмасы Анықтамаларды жаттау, өмірде кездесетін 2 ақпарат мысалын және ғылымда қолданатын 2 ақпарат мысалын келтіру.

• Бонус-балл тапсырмасы

Адамның ақпаратты өңдеуіне мысал келтіру.

САБАҚ БЛОКТАРЫ s

і. аҚПАРАТ алмасу

Тақырып жоспары:

1. “Ақпарат” терминінің анықтамасы, шығу тарихы

2. Ақпаратты күнделікті өмірде қолдануы, мысалдар

3. Ақпараттың негізгі түрлеріне қысқаша шолу

4. Адамның ақпаратты жеткізуі, сақтауы, қабылдауы

Слайдтар:

1-слайд (титул)

2-слайд

Сабақтың мақсаты

3-слайд

Тақырып жоспары

4-слайд 1-тақырыпша “Ақпарат” терминінің анықтамасы, шығу тарихы

5-слайд Ақпарат дегеніміз не?

Ақпарат – бұл бізді қоршаған әлемді таңбалар мен сигналдардың көмегімен бейнелеу.

Description: j0299171

6-слайд “Ақпарат”сөзінің пайда болу тарихы

"Ақпарат" сөзі латынның түсіндіру, баяндау, мәлімет деген ұғымдарды білдіретін informatio сөзінен шыққан.

$Description: C:\Documents and Settings\ADMIN\Рабочий стол\informatika rabota\Information.jpg$

7-слайд 2-тақырыпша Ақпаратты күнделікті өмірде қолдануы, мысалдар

8-слайд Ақпараттың қолданысы

• Қазіргі кезде ақпарат күнделікті тұрмысқа, ғылымның әр түрлі:философия, экономика, физика, математика, информатика т. б. салаларында кеңінен енді.

• "Ақпарат" деген сөз белгілі бір хабардың, жаңалықтардың өткен оқиғалардың мазмұнынбілдіреді.

• $Description: C:\Documents and Settings\ADMIN\Рабочий стол\informatika rabota\images.jpg$ Ақпарат материямен және энергиямен қатар бізді қоршаган ортаның құрамдыбөліктерінің бірі болып саналады.

9-слайд 3-тақырыпша Ақпараттың негізгі түрлеріне қысқаша шолу

10-слайд Ақпарат түрлері

• статикалық (тұрақты) немесе динамикалық

• алғашқы (кірістік), туынды (аралық) немесе шығыстық

• басқарушы және мәлімет беруші

• объективті және субъективті

11-слайд Ақпарат қасиеттері

• Толықтық

• Сенімділік (анықтық)

• Бағалылық

• Маңыздылық (актуалдық)

• Айқындылық

• Қысқалық

• Нанымдылық

12-слайд Тірі табиғатта ақпарат беру мен өңдеу мысалдары

• Жануарлар өздерінің жерлерін қорғап, иісті белгілер калдырып кетеді.

• Басқа жануарлар иіс сезу мүшесі арқылы бөгде иісті сезіп бөтен жерден кетеді.

• Жарғанат қараңғыда ұшқанда ультрадыбысты толқынды жібереді, олар әр түрлі заттардан шағылып оралып қабылданады, оған қайта кеңістікке бағытталуға мүмкіндік береді.

13-слайд Тірі табиғатта ақпарат беру мен өңдеу мысалдары

• Кейбір ағаштар бір-біріне құрттар шабуыл жасағаны туралы мәлімет бере алады. Мұндайхабардан кейін олар қорғану үшін, жапырақтарына улы заттар шығарады.

• Ақпарат беру мен өңдеу ұрпақтан ұрпаққа генетикада жануарлар мен өсімдіктердің қажетті қасиеттері бекіту мен селекция сұрыптау үшін қолданылып келеді.

14-слайд 4-тақырыпша “Ақпарат” терминінің анықтамасы, шығу тарихы

15-слайд Ақпаратты беру құралы

• Адам

• Тілдері

• Телекоммуникация құралдары

• Тірі табиғаттағы биохимиялық процестер, т. б.

16-слайд Адам ақпаратты сақтай, жеткізе, өңдей алады

Бұл процесті ақпараттық процестер деп атайды.

17-слайд Ақпаратты жеткізу қалай жүзеге асады?

• Ақпарат алмасу үшін жолдаушы,қабылдаушы болады.

• Хабар жеткізуші құралдарды ақпаратты жеткізу арнасы деп аталады.

$Description: C:\Documents and Settings\ADMIN\Рабочий стол\informatika rabota\tv-radi-news.png$ Олар телевизор, радио, газет, компьютерлік желі т. б.

18-слайд

Ақпаратты өңдеу деп- ақпарат алуды, оның мазмұнын өзгертпей, ұсыну түрін өзгертуді, алынған ақпаратты бір ретке келтіруді және жаңа ақпарат іздеп толықтыруды айтады.

19-слайд Адам ақпаратты кем дегенде үш деңгейде өңдей алады

• Физиологиялық деңгейде (сезім мүшелері)

• Ақылмен ойлау деңгейде

• Аңдаусыздық деңгейде

Гендер арқылы тұқым қуалау ақпараттарын береді

20-слайд Тапсырма

Берілген тақырыптарға мысал келтіріндер

• Ақпаратты сақтау

• Ақпаратты өндеу

• Ақпаратты жеткізу

21-слайд Адам қабылдайтын ақпараттың түрлері

• Таңбалы

• Бейнелі

22-слайд Бейнелік және таңбалық ақпарат

• Бейнелік ақпарат -табиғат көріністерін, кескіндерді, дәм, иіс, сезу мүшелері арқылы қабылданған ақпарат

• Таңбалы ақпаратқа сөйлеу, жазу түрінде алынған ақпараттар жатады. Ауызекі тіл де таңбалы ақпаратқа жатады себебі әр түрлі таңбалардан тұрады, бірақ олар дыбыстық таңбалар - феномендер деп аталады.

Таңба түрінде қатынасуды қатынас тілі деп атайды. Табиғи қатынас тіліне: қазақ, орыс, ағылшын тілдері жатады. Жасанды тілдерге математика, физика, компьютермен қатынасу тілдері жатады.

іі. алғашқы бекіту

Мына кестені толтыра отырып сабақтың мазмұны бойынша қорытынды шығар.

Ақпарат дегеніміз не?

Ақпарат түрлері

Ақпарат қасиеттері

Ақпарат – бұл бізді қоршаған әлемді таңбалар мен сигналдардың көмегімен бейнелеу

Статикалық (тұрақты) немесе динамикалық

Алғашқы (кірістік), туынды (аралық) немесе шығыстық

Басқарушы және мәлімет беруші

Объективті және субъективті

} Толықтық

} Сенімділік (анықтық)

} Бағалылык

} Маңыздылық (актуалдық)

} Айкһқындылық

} Қысқалық

} Нанымдылық

Қорытынды:_________________________________________________________________________________________________________________________________

ііі. құзырлылық қалыптастыру

Деңгейлік тапсырмалар:

І деңгей тапсырмалары

1. Ақпарат деген сөздің мағынасы қандай?

_________________________________________________________

2. Адам ақпараттың қандай түрлерін қабылдай алады?

_________________________________________________________

3. Адам ақпаратты қалай және қайда сақтайды?

_________________________________________________________

4. Адам ақпаратты қалай сақтайды?

_________________________________________________________

5. Жеткізушіден қабылдаушыға ақпарат қалай беріледі?

_________________________________________________________

6. Қандай процестерді ақпаратттық процесс деп атайды?

_________________________________________________________

ІІ деңгей тапсырмалары

1. Кестеге өзің ақпарат алған мысалдары мен олар алынған ақпарат көздерін жаз.

Ақпарат	Ақпарат көзі
1. Internet бүкіл әлемнен байланысты.
2. Қосындылардың орнын ауыстырғанмен олардың суммасы өзгермейді
3.	Биология оқулығы
4. Токқа қосылған үтікке қол тигізу қауіпті
5.	Қоңырау сағат

2. Берілген мысалдарда ақпарат көзін Қабылдаушы мен Ортасын белгілеңдер.

Мысал: Есікке қоңырау соғу.

159de385973e21941d677ffd2249c979_clip_image001

1. Аңшы қоянның ізімен жүріп келеді.

(ақпаратты бір жаққа беру)

2. Екі достың телефонмен сөйлесуі

(ақпарат алмасу)

ІІІ деңгей тапсырмалары

Сенің ойыңша берілген ақпараттық процестердің қайсысы басым екенін кестеде өзің белгіле.

Процесс	Беру	Сақтау	Өңдеу
1. Кітап оқы
2. Күнделікке баға қою
3. Математикадан есеп шығару
4. Есікке қоңырау соғу
5. Компьютерде ойнау
6. Диктант жазу
7. Тақпақ жаттау
8. Суретке түсу
9. Балмұздақ сатып алу

іV.Шығармашылық әрекет

Топтық жұмыс.

Сынып келесі топтарға бөлініп, әрбір топ өз тапсырмасына сай жауабын дайындайды:

1-топ: Бейнелі ақпараттың мысалдарын келтіру

2-топ: Таңбалық ақпараттың жасанды тілмен берілетін

ақпараттың мысалдарын келтіру

3-топ: Таңбалық ақпараттың табиғи тілмен берілетін

ақпараттың мысалдарын келтіру

______________________________________________________

V. бағамдау-бағалау

Сабақтың мақсатына қалай қол жеткізгендігің туралы эссе жаз.

______________________________________________________

№3 сабақ

МҰҒАЛІМГЕ АҚПАРАТ s

Тақырыбы: • Компьютерде ақпараттарды ұсыну тәсілдері Күтілетін нәтиже:
	Жаңа білім	•Кодтау терминінің мағынасын біледі •Ақпарат беру тәсілін сигналдар түрінде таниды
	Түсінік	•Кірістік мәліметтердің түрлерін айырып таниды •Ақпараттың өлшемдерінің қолданысына мысалдарын келтіреді
	Қолданыс	•Ақпаратты кодтау үшін екілік Морзе әліппесін қолданады.
	Анализ	•Ақпаратты ASCII жәнеекілік кодпен кодтауды ерекшелейді.
	Синтез	•Алдағы уақытта кодтаудың ең тиімді тәсілін қолдануды жоспарлайды
	Баға	•Ақпараттың бағалы болып қалуы үшін кодтаудың маңыздылығын негіздейді. •Әр кодтау тәсілін бір біріне қарсы қойып салыстырады.
Сабақ құрылымы:
	І. Ақпарат алмасу (10 мин.). ІІ. Алғашқы бекіту (5 мин.). ІІІ. Құзырлылық қалыптастыру (20 мин.). ІV. Шығармашылық қалыптастыру (5 мин.). V. Бағамдау-бағалау (5 мин.)
Сабақ типі:
	• Сабақта жаңа білімді игеру
Оқыту әдісі:
	• Түсіндірмелі-иллюстративтік, репродуктивті, топтық
Мұғалім іс-әрекетінің тәсілі:
	• Жаңа терминологиямен таныстыру •Тапсырмаларды орындауда көмектесетін нақты мысалдарды көрсету •Оқушыларға тапсырманы өз бетімен орындап көруге мүмкіндік беру. Өз бетімен орындауда нәтижелер оң болмаған жағдайда, нұсқаулар беру
Негізгі ұғымдар мен терминдер:
	• Кодтау, код, сигналдар, мәтіндік, сандық, графикалық, музыкалық, бейне, бит, екілік алфабиті, байт, кодтау кестесі, АSСІІ коды, компьютерлік жады, процессор.
Оқушыда дағды қалыптастыру:
	• Жаңа өткен тақырыпты толық игеру • Қажет болған жағдайда мұғалімнен көмек сұрау • Өтілген тақырыпты бекіту мақсатында үй жұмысын, деңгейлік тапсырмаларды толығымен өз бетімен орындау
Ақпарат көздері:
	1. Информатика. Ермеков Н., Стифутина Н. Атамұра, 2007 2. Информатика и ИКТ. Учебник для 7 класса. Босова Л.Л. 3. Информатика и ИКТ. Учебник для 7 класса. Угринович Н.Д.
Қосымша материалдар: 1. Ақпарат толқынында. Cілтеме: http://www.bentley.com/ 2. Байт. Сілтеме: http://isis.astrogeology.usgs.gov/
Оқушы жетістігін бағалау:
	• Оқушының негізгі бағасы деңгейлік тапсырмаларды орындауына байланысты қойылады. Қосымша бағаны (бонус) алу үшін топтық тапсырманы орындау қажет.
Үй тапсырмасы:
	• Келесі сабаққа дайындық тапсырмасы Қалаған хабар құрып, оны кодта.
	• Бонус-балл тапсырмасы Неге техникалық жүйелерде екілік алфавитті көбірек бағалайды?

САБАҚ БЛОКТАРЫ s

і. аҚПАРАТ алмасу

Тақырып жоспары:

1. Кодтау, код терминдерінің мағыналары

2. Ақпараттың берілу және сақталу түрлері. Кірістік мәліметтердің түрлері.

3. Ақпараттың өлшемдеріне қысқаша шолу

4. Ақпаратты кодтаудың тәсілдері.

Слайдтар:

1-слайд (титул)

2-слайд

Сабақтың мақсаты

3-слайд

Тақырып жоспары

4-слайд 1-тақырыпша Кодтау, код терминдерінің мағыналары

5-слайд Кодтау дегеніміз не?

• Ақпаратты белгілібір алфавит арқылы ұсынуды кодтау деп атайды.

• Бір белгі тобынан екінші белгі тобына көшіру ережесін код деп атайды.

6-слайд 2-тақырыпша Ақпараттың берілу және сақталу түрлері.

Кірістік мәліметтердің түрлері.

$Description: C:\Documents and Settings\ADMIN\Рабочий стол\informatika rabota\Sharing-Too-Much-Information-On-Social-Networks.jpg$ 7-слайд

Ақпарат беру мына түрлерде жүргізіледі:

• Сигналдар түрінде.

• Адамдар қарым-қатынасында, техникалық құрылғыларда.

8-слайд Кірістік мәліметтердің түрлері (1)

• Мәтіндік: оқулықтағы мәтін, дәптердегі шығарма, ауа райын болжау, радио арқылы хабар

• Сандық:көбейту кестесі, арифметикалық мысал, хоккей ойнындағы есеп

9-слайд Кірістік мәліметтердің түрлері (1)

Графикалық: суреттер, схемалар, сызбалар, фотосуреттер

Музыкалық: дыбыстар, музыка, сөз

Бейнелік:түрлі түсті графика, дыбыс, фильмдер, екі және үш өлшемді жылжымалы обьектілер.

10-слайд 3-тақырыпша Ақпараттың өлшемдеріне қысқаша шолу

11-слайд Ақпарат өлшемі

• Барлық ақпаратты дербес компьютер сигналдар түрінде қабылдай алады.

Олар екі күйде болады

• сигнал бар

• сигнал жоқ

Бұл сигналдарға тек екі түрлі мән: 0 немесе 1 қабылдай алатын сәйкес код разрядықойылған. Тек екі түрлі мәні немесе оған сәйкес код разряды бар,
0 немесе 1 мәндерін ғана қабылдай алатын сигналды бит деп атайды.

12-слайд Ақпараттың ең кіші өлшем бірлігі

• Бит – бұл ақпараттың ең кіші бірлігі.

Басқа сөзбен айтқанда, тек екі түрде ғанаболатын (сигнал бар немес сигнал жоқ) сигнал, БИТ ақпаратын береді.

$Description: C:\Documents and Settings\ADMIN\Рабочий стол\informatika rabota\bitbyte02.png$

13-слайд 4-тақырыпша Ақпаратты кодтаудың тәсілдері.

14-слайд Ақпараттың кодталуы

• Екілік алфавиті 0 және 1 таңбаларымен ұсынылады.

Ақпаратты екілік код пен көрсету үшін, құрылғы екі күйді айыра білуі керек, мысалы: 1-құрылғыда ток бар, ал 0-жоғын, немесе 1-жоғары кернеу,
0- төмен кернеу.

15-слайд Символдарды кодтау

• Символдарды кодтау үшін 8 биттен тұратын яғни 8 екілік таңбалардан тұратын тіркестерді қолдану қабылданған.

• 8 биттен тұратын кодты байт деп атайды.

• 8 нөл мен бірлердің көмегімен яғни бір байттың көмегімен 256 символ кодталады.

• Символдарды кодталу комбинацияларының жиынтығын кодтау кестесі деп атайды.

16-слайд ASCII коды

• Есептеуіш техникасында ең көп пайдаланатын код- АSСІІ коды -американдық ақпарат алмасудың стандартты коды.

Кодтау кестесі

• 16 жол

• 16 баған

17-слайд ASCII кодының кестесінің құрылымы

Кесте

• Стандартты - Бірінші 128 символдар, 0-ден 127 -ге дейінгі кодтар:
цифрлар, латын алфавитінің әріптері мен компьютер жұмысын басқаратын арнайы символдар.

• Баламалы - 128-ден 255-ке дейінгі кодтар ұлттық алфавиттер (орыс, қазақ). Ондық, екілік,оналтылық санау жүйелерінің сәйкестендіру кестесі бойынша кодтауға болады.

18-слайд ASCII кодының кестесімен қалай жұмыс істеу керек?

1. Мәтіннің әр символының кодын АSСІІ кестесінен табу керек.

2. Оның коды-екі оналтылық сан, оның біріншісі - осы символ орналасқан көлденең жолды номерін, ал екіншісі тік баған номерін көрсетеді.

3. Сосын сәйкестендіру кестесінен оны екілік жүйеге ауыстыру керек.

19-слайд Компьютердің ақпараттық құралдары:

• Ішкі және сыртқы болып бөлінетін деректерді, бағдарламаларды сақтауға арналған компьютерлік жады

• Мәліметтерді өңдеу процесін басқаратын процессор және өңдеу нәтижелерін шығаратын шығаруқұрылғылары

• Барлық құрылғылар арасында ақпарат жеткізу қызметін атқаратын ақпараттық құрылғылар

іі. алғашқы бекіту

Мына кестені толтыра отырып сабақтың мазмұны бойынша қорытынды шығар.

Кодтау дегеніміз не?

Кірістік мәліметтердің түрлері

Ақпаратты қалай кодтауға болады?

Ақпаратты белгілі-бір алфавит арқылы ұсынуды кодтау деп атайды.

Бір белгі тобынан екінші белгі тобына көшіру ережесін код деп атайды.

Мәтіндік

Сандық

Графикалық

Музыкалық

Бейне

Екілік алфавиті 0 және 1 таңбаларымен ұсынылады.

Символдарды кодтау үшін
8 биттен тұратын яғни 8 екілік таңбалардан тұратын тіркестерді қолдану қабылданған.

Есептеуіш техникасында ең көп пайдаланатын код - АSСІІ коды -американдық апарат алмасудың стандартты коды.

Қорытынды:___________________________________________________________

ііі. құзырлылық қалыптастыру

Деңгейлік тапсырмалар:

І деңгей тапсырмалары

1. Кодтау мен кері кодтау деген не?

_________________________________________________________________

2. Бит, байт деген не?

_________________________________________________________________

3. Бір битпен нені кодтауға болады?

_________________________________________________________________

4. Бір байтпен нені кодтауға болады?

_________________________________________________________________

5. Сигналдардың шығу тегі әр түрлі болуы мүмкін. Аспаптармен немесе суретте бейнеленген ақпараттық процестер арқылы берілетін сигналдардың жаратылысы (табиғаты) қандай?

Осы процестің қандай параметрлері ақпаратты тасымалдай алады?

_________________________________________________________________

ІІ деңгей тапсырмалары

Оқулықтағы кесте бойынша Морзе әліппесімен «HAPPY END» хабарын кодта.

H	A	P	P	Y		E	N	D
....	._	._ _.	._ _.	_._ _		.	_ .	_ ..

ІІІ деңгей тапсырмалары

• ASCII кодтарымен «БОРАН» хабарын кодта.

• «БОРАН» хабарын екілік кодпен кодта.

Тапсырманы орындау үшін, оқулықта келтірілген ASCII кодтар кестесі мен ондық, он алтылық санау жүйелерінің сәйкестендіру кестесін қолдану керек.

_____________________________________________________

іV.Шығармашылық әрекет

Топтық жұмыс.

Сынып оқушыларын ойын түрінде ең аз ақпарат өлшеу бірлігі түсінігімен таныстыру үшін 3 топқа бөлінуі тиіс.

1-топ: Оқытушы топтан оқушыны жұмбақтайды. Оқушылардың мақсаты:
«Иә» немесе «Жоқ» жауап беретін сұрақтар қою арқылы жұмбақталған оқушыны анықтау.

Сұрақтар мынадай болуы мүмкін:

- Ол қыз ба?

- Иә

- Оның екі бұрымы бар ма?

- Жоқ және т.с.с.

2-топ: Оқушылардың бірі белгілі бір пәнді жұмбақтайды. Қалған оқушылар оның қандай пән екенін анықтайды.

3-топ: 1-ден 100-ге дейінгі сандар жұмбақталады. Тақтаға сандар осі салынады. Сұрақ қоя отырып, оқушылар жұмбақталған санды анықтауы керек. Сұраққа «Иә» немесе «Жоқ» деген жауап болуы керек. Мысалы:

- Бұл сан елуден көп пе?

- Иә (осіндегі 0-ден 50-ге дейінгі аралық сызылады, өйткені оған ойлаған сан кірмейді) және т.с.с.

V. бағамдау-бағалау

Сабақтың мақсатына қалай қол жеткізгендігің туралы эссе жаз.

______________________________________________________

№4 сабақ

МҰҒАЛІМГЕ АҚПАРАТ s

Тақырыбы:
		• Ақпарат және оны бағалау
Күтілетін нәтиже:
	Жаңа білім		•Сигнал терминін таниды •Сигнал мен ақпараттың өзара байланысын бейнелеп айтады
	Түсінік		•Сигналдарды физикалық табиғаты және қабылдау тәсілі бойынша айырып таниды. •Аналогтық және дисктреттік сигналдар арасындағы байланыстыңтүсіндірмесін береді
	Қолданыс		•Ақпарат көлемінің өлшем бірліктерін қолдана отырып хабардың ұзындығын есептеп шығарады.
	Анализ		• Берілген беттер мен символдар арқылы сыйымдылығы белгілі дискетаға қанша ақпарат орналаса алатынын бөлшектеп қарастырады.
	Синтез		•Ақпараттың негізгі өлшем бірліктерін (бит, байт) қолдана отырып одан да үлкенірек ақпарат көлемін есептеуге болатынын жоспарлайды.
	Баға		•Ақпараттың көлеміне сәйкес ең тиімді өлшем бірлікті қолдануды түйіндейді. •Сигналдың ақпарат таситын ең маңызды құрал екендігін ерешелейді
Сабақ құрылымы:
		І. Ақпарат алмасу (15 мин.). ІІ. Алғашқы бекіту (5 мин.). ІІІ. Құзырлылық қалыптастыру (15 мин.). ІV. Шығармашылық қалыптастыру (5 мин.). V. Бағамдау-бағалау 5 мин.).
Сабақ типі:
		• Сабақта жаңа білімді игеру
Оқыту әдісі:
		• Түсіндірмелі-иллюстративтік, репродуктивті, топтық
Мұғалім іс-әрекетінің тәсілі: • Жаңа терминологиямен таныстыру • Тапсырмаларды орындауда көмектесетін нақты мысалдарды көрсету
Негізгі ұғымдар мен терминдер:
		•Қауіпсіздік техникасының ережелері, Дербес Компьютерде жұмыс істеу кезінде қойылатын талаптар, алғашқы көмек, көз жаттығулары
Оқушыда дағды қалыптастыру:
		•Жаңа өткен тақырыпты толық игеру •Қажет болған жағдайда мұғалімнен көмек сұрау •Өтілген тақырыпты бекіту мақсатында үй жұмысын, деңгейлік тапсырмаларды толығымен өз бетімен орындау
Ақпарат көздері:
		1. Информатика. Ермеков Н., Стифутина Н. Атамұра, 2007 2. Информатика и ИКТ. Учебник для 7 класса. Босова Л.Л. 3. Информатика и ИКТ. Учебник для 7 класса. Угринович Н.Д.
Қосымша материалдар: 1. Термометр. Cілтеме: http://www.infoplease.com/ 2. Ноталар. Сілтеме: http://guitaralliance.com/ 3. Аналогтық процесс. Cілтеме: http://www.analog.com/ 4. Дискреттік процесс. Сілтеме: http://docs.oracle.com/ Оқушы жетістігін бағалау:
		• Оқушының негізгі бағасы деңгейлік тапсырмаларды орындауына байланысты қойылады. Қосымша бағаны (бонус) алу үшін топтық тапсырманы орындау қажет.
Үй тапсырмасы:
		• Келесі сабаққа дайындық тапсырмасы Анықтамаларды жаттау, өмірде кездесетін сигналдарға мысалдар келтіру.
		• Бонус-балл тапсырмасы Тарихтан сигнал арқылы жіберілген ақпарат туралы қызықты мәлімет табу.

САБАҚ БЛОКТАРЫ s

і. аҚПАРАТ алмасу

Тақырып жоспары:

1. Сигнал, сигналдың түрлері, ақпарат жіберудің анықтамасы

2. Аналогтық және дискреттік процестерге қысқаша шолу

3. Хабардың ақпарат көлемі, оның өлшем бірліктері

Слайдтар:

1-слайд (титул)

2-слайд

Сабақтың мақсаты

3-слайд

Тақырып жоспары

4-слайд

1-тақырыпша Сигнал, сигналдың түрлері, ақпарат жіберудің анықтамасы

5-слайд Жалпы ақпарат

• Ақпараттық түсініктерді зерттейтін ғылыминформатика деп аталады.

• Ақпараттық процесті жүзеге асыратын негізгі құрылғыкомпьютер деп аталады.

• Ақпаратты автоматты түрде өңдеу кезінде компьютер алдын ала берілген бағдарлама бойынша ақпаратты өңдеуді алғашқы мәліметтер енгізуден бастап нәтижені алғанға дейін жүргізеді.

6-слайд Сигнал

• Ақпарат оны тіркейтін құрылғыға дыбыс, электромагнитті сәуле, физикалық әрекет түрінде келіп түседі. Бұл әрекеттер сигнал деп аталады.

• Сигнал дегеніміз - оның көмегімен адам немесе құрылғы ақпарат қабылдайтын процесс.

Сигнал - ақпарат тасуыш.

Ақпарат жіберу дегеніміз - сигналдар жіберу.

7-слайд Физикалық табиғаты бойынша: сигналдардың түрлері:

• Электромагниттік

• Жарық

• Жылулық

• Дыбыс

• Механикалық

• Биохимиялық

8-слайд Қабылдау тәсілі бойынша сигналдардың түрлері:

• Көру

• Есту

• Дәмді сезу

• Аурулық

• Физиологиялық

9-слайд 2-тақырыпша Аналогтық және дискреттік процестерге қысқаша шолу

10-слайд Сигналдардың түрлері

Сигналдар

Аналогтық (үздіксіз)

Дискретті (үзілісті)

11-слайд Мысалдар

Аналогтық сигналдарға мысалдар:

• Температура

• Ток

• $Description: C:\Documents and Settings\ADMIN\Рабочий стол\informatika rabota\температура (1).jpg$ Кернеу, яғни уақыт аралығында үздіксіз өзгеретін процесс.

12-слайд Мысалдар

Дискретті сигналдарға мысалдар:

• Сан қатары

• Алфавит әріптері

• $Description: C:\Documents and Settings\ADMIN\Рабочий стол\informatika rabota\img914308074.jpeg$ Музыкалық ноталар

13-слайд Аналогтық және дискреттік арасындағы байланыс

• Уақыт аралығын неғұрлым көбірек алған сайын, кернеудің уақыт аралығында өзгеру процесін соғұрлым дәлірек сипаттаймыз.

• Керісінше дискретті процесті аналогтық процеске айналдыруға болады.

• Адам сезім мүшелері арқылы сигналдарды аналогтық түрде қабылдайды, ал есептеуіш техникалары негізінде дискретті түрдегі сигналдармен жұмыс істейді.

Надпись: Аналогтық процестің графигі өтетін және одан төмен орналасқан шаршылар (клеткалар) боялады. Басқа тәсіл, мысалы, көп бөлігі графиктен төмен орналасқан шаршыларды бояуды ұсынуға
да болады. Надпись: 14-слайд Аналогтық процесті дискретті түрде көрсету

$Description: C:\Documents and Settings\ADMIN\Рабочий стол\informatika rabota\931950d1383df62f189391605a61dfdb_clip_image004.gif$ Надпись: Жоғарғы шаршылардың орталарын қосып, аналогтық сигналдың үздіксіз сызығын жүргізуге болады, және дискретті сигналды аналогтық түрде көрсетудің басқа тәсілін таңдауға болады. 15-слайд Дискретті процесті аналогтық түрде көрсету

16-слайд Бағалы ақпарат дегеніміз не?

• Ақпарат адам үшін жаңа, белгісіз болу керек. Хабар бізге ақпарат алу деген бізге Түсінікті болуы керек. Сол салада біліміміз жеткілікті болуы керек.

• Егер ақпарат біз үшін толық, объективті, жаңа, пайдалы, әрі нақты болса ол біз үшін бағалы болады.

17-слайд 3-тақырыпша Хабардың ақпарат көлемі, оның өлшем бірліктері

18-слайд Ақпарат көлемі

• Хабардың ақпарат көлемі дегеніміз- хабардың ұзындығы, яғни
символдар саны.

• Ендеше техникада кез-келген сақталатын,берілетін ақпарат көлемінің ең кіші өлшем бірлігі екілік разрядқа немес 1 битке тең болады.Яғни ақпаратты өлшеу бірлігі бір битке тең. Одан кейін 1 байт.

19-слайд Ақпарат көлемі туралы анықтама

• Хабардың ақпарат көлемі- оның бит немесе байтта өлшенетін ұзындығы.

• 1 байт=8 бит;

• 1 кбайт(килобайт)=1024 байт;

• 1 мбайт(мегабайт) =1024кбайт;

• 1 гбайт(гигабайт) =1024 мбайт.

іі. алғашқы бекіту

Мына кестені толтыра отырып сабақтың мазмұны бойынша қорытынды шығар.

Сигнал дегеніміз не?

Бағалы ақпарат дегеніміз не?

Ақпарат көлемі

Ақпарат оны тіркейтін құрылғыға дыбыс, электромагнитті сәуле, физикалық әрекет түрінде келіп түседі. Бұл әрекеттер сигнал деп аталады.

Сигнал - ақпарат тасуыш.

Ақпарат жіберу дегеніміз - сигналдар жіберу.

Сигналдардың түрлері

Аналогтық (үздіксіз) Дискретті (үзілісті)

Ақпарат адам үшін жаңа, белгісіз болу керек. Хабар бізге ақпарат алу деген бізге Түсінікті болуы керек. Сол салада біліміміз жеткілікті болуы керек.

Егер ақпарат біз үшін толық, объективті, жаңа, пайдалы, әрі нақты болса ол біз үшін бағалы болады.

Хабардың ақпарат көлемі дегеніміз - хабардың ұзындығы, яғни символдар саны. Ендеше техникада кез-келген сақталатын, берілетін ақпарат көлемінің ең кіші өлшем бірлігі екілік разрядқа немесе 1 битке
тең болады.

Ақпаратты өлшеу бірлігі бір битке тең.
Одан кейін 1 байт.

Қорытынды:___________________________________________________________________________________________________________________________________________

ііі. құзырлылық қалыптастыру

Деңгейлік тапсырмалар:

І деңгей тапсырмалары

1. Сигнал дегеніміз не?

____________________________________________________________

2. Сигналдардың түрлерін атап өтіңіз

____________________________________________________________

3. Ақпарат жіберу дегеніміз не?

____________________________________________________________

4. Хабардың ақпараттық көлемі деген не?

____________________________________________________________

5. Ақпарат қашан бағалы болады? .

____________________________________________________________

6. Аналогтық және дискреттік сигналдар арасындағы байланыс қандай?

____________________________________________________________

ІІ деңгей тапсырмалары

Берілген сөйлемнің (фразаның) ақпараттың көлемін анықтаңдар.

ІІІ деңгей тапсырмалары

290 беттік кітаптың бір бетінде 39 жол, әр жолда 67 символ бар. Сыйымдылығы 1,44 Мбайт дискетте оны орналастыруға бола ма?

______________________________________________________

іV.шығармашылық әрекет

Топтық жұмыс.

Сынып оқушылары 3 топқа бөлінуі тиіс.

1-топ: Аналогтық сигналдарға мысалдар:

2-топ: Дискретті сигналдарға мысалдар

3-топ: Аналогтық және дискреттік арасындағы байланыс

______________________________________________________

V. бағамдау-бағалау

Сабақтың мақсатына қалай қол жеткізгендігің туралы эссе жаз.

______________________________________________________

№5 сабақ

МҰҒАЛІМГЕ АҚПАРАТ s

Тақырыбы:

• Компьютердің аппараттық қамтамасыз етуі

Күтілетін нәтиже:

Жаңа білім

• Компьютердің ерекше параметрлерін атап шығады.

• Дербес компьютердің құрылғыларының әрқайсысын белгілі бір категорияларға жатқызады.

Түсінік

•Жүйелі блоктың қызметін түсінеді

•Оның құрылысындағы маңызды бөліктеріне түсіндірмесін береді.

Қолданыс

• Компьютердің енгізу және шығару құрылғыларын толығымен пайдаланады.

• Процессор мен микропроцессор жұмысының байланысын анықтайды

Анализ

• Жедел жадтың жұмыс істеу кезеңдерін бөлшектеп қарастырады

Синтез

• Алдағы уақытта процессорды жадысына байланысты қарастыруды жоспарлайды.

Баға

• Микропроцессордың процессор үшін маңыздылығын ерекшелейді

• Қазіргі кездегі компьютерлердің дамуы мен микросхемалар даму үрдісінің байланысын анықтайды

Сабақ құрылымы:

І. Ақпарат алмасу (15 мин.).

ІІ.Алғашқы бекіту (3 мин.).

ІІІ.Құзырлылық қалыптастыру (15 мин.).

ІV.Шығармашылық қалыптастыру (7 мин.).

V.Бағамдау-бағалау (5 мин.).

Сабақ типі:

• Сабақта жаңа білімді игеру

Оқыту әдісі:

• Түсіндірмелі-иллюстративтік, репродуктивті, топтық

Мұғалім іс-әрекетінің тәсілі:

• Жаңа терминологиямен таныстыру

• Тапсырмаларды орындауда көмектесетін нақты мысалдарды көрсету

• Оқушыларға тапсырманы өз бетімен орындап көруге мүмкіндік беру.
Өз бетімен орындауда нәтижелер оң болмаған жағдайда, нұсқаулар беру

Негізгі ұғымдар мен терминдер:

•

Принтер, дыбыс колонкалары, құлаққап, дисплей, графопроектор, пернетақта, сканер, тышқан, трекбол, терте, микрофон, модем

Оқушыда дағды қалыптастыру:

• Жаңа өткен тақырыпты толық игеру

• Қажет болған жағдайда мұғалімнен көмек сұрау

• Өтілген тақырыпты бекіту мақсатында үй жұмысын, деңгейлік тапсырмаларды толығымен өз бетімен орындау

Ақпарат көздері:

1. Информатика. Ермеков Н., Стифутина Н. Атамұра, 2007

2. Информатика и ИКТ. Учебник для 7 класса. Босова Л.Л.

3. Информатика и ИКТ. Учебник для 7 класса. Угринович Н.Д.

Қосымша материалдар:

1. Дербес компьютер. Cілтеме: http://www.schultzeworks.com/

2. Монитор. Сілтеме: http://upload.wikimedia.org/

3. Процессор. Cілтеме: http://www.tayloredge.com/

4. Пернетақта. Сілтеме: http://upload.wikimedia.org/

Оқушы жетістігін бағалау:

• Оқушының негізгі бағасы деңгейлік тапсырмаларды орындауына байланысты қойылады. Қосымша бағаны (бонус) алу үшін топтық тапсырманы орындау қажет.

Үй тапсырмасы:

• Келесі сабаққа дайындық тапсырмасы

Осы тақырыптарға дайындалып келу. Дербес компьютер. Компьютермен танысу. Компьютердің құрылымы.

• Бонус-балл тапсырмасы

Сыртқы құрылғылар туралы сөзжұмбақ, ребус құрастыру.

САБАҚ БЛОКТАРЫ s

і. аҚПАРАТ алмасу

Тақырып жоспары:

1. Компьютер параметрлері, дербес компьютерге қысқаша шолу

2. ДК жүйелік блогының сипаттамасы

3. Компьютердің негізгі, сыртқы, шығару, енгізу-шығару құрылғылары

4. Процессор, жедел жады, дисплейге анықтама

Слайдтар:

1-слайд (титул)

2-слайд

Сабақтың мақсаты

3-слайд

Тақырып жоспары

4-слайд

1-тақырыпша Компьютер параметрлері, дербес компьютерге қысқаша шолу

5-слайд Компьютер

• Компьютер сөзі «есептеуіш» дегенді білдіреді, яғни есептеуге арналған құрылғы.

• Қазіргі компьютерлер тек есептеп қана қоймай, цифрлық емес (мәтіндер, дыбыстар, графика және т.б.) ақпaратты өңдейді, әр түрлі технологиялық процестерді, деректер базасын және т.б. басқарады

6-слайд Компьютерлер осы параметрлермен ерекшеленеді

• Өнімділігі

• Жадының сыйымдылығы

• Бірқатар функционал мүмкіндіктері

7-слайд Дербес компьютер

• Дербес компьютер өнеркәсіп бұйымы ретінде өзара жалғастырушы кабельдермен байланыстырылған бірнеше блоктардан тұрады.

• Компьютер жұмыс істеуі үшін, үш блоктан тұратын
жинақ керек

8-слайд Қосымша құрылғылар

Шығару құрылғылары:

Енгізу құрылғылары:

• Принтер

• Дыбыс колонкалары

• Құлаққап

• Дисплей

• Графопроектор

• Пернетақта

• Сканер

• Тышқан

• Трекбол

• Терте

• Микрофон

9-слайд 2-тақырыпша ДК жүйелік блогының сипаттамасы

10-слайд ДК жүйелік блогы

ДК жүйелік блогы – компьютердің негізгі тораптары орналасқан
тік төртбұрышты қорапша

• Микропроцессоры мен жедел жады

• Аналық тақша

• Адаптерлер

11-слайд ДК жүйелік блогы

• Қоректендіру блогы

• Контролер ажыратпалар

• Иілгіш және қатқыл дискідегі жинақтауыштар

12-слайд

3-тақырыпша Компьютердің негізгі, сыртқы, шығару,
енгізу-шығару құрылғылары

13-слайд Құрылғылардың ең негізгісі

14-слайд Сыртқы құрылғылар

• Әрбір сыртқы құрылғы процессормен арнайы блоктар – адаптер немесе контролер арқылы жалғасады.

• Контролер немесе адаптердің міндеті – процессордан келіп түскен ақпаратты құрылғылардың жұмысын басқаратын сәйкес сигналдарға айналдыру.

15-слайд

4-тақырыпша Процессор, жедел жады, дисплейге анықтама

16-слайд Жүйелік блок

Жүйелік блок - мұнда компьютердің негізгі құрылғылары орналасқан.

• қосып өшіру батырмасы

• дискжетек

• компакт-дискіні оқитын CD-ROM

• аналық плата

• процессор

• бейнетақташа

• дыбыс тақташасы

17-слайд Процессор

Процессор - компьютердің ең басты бөлігі немесе компьютердің «миы».

• компьютердің жұмысын басқарады

• бағдарламадағы барлық командаларды орындайды

Іс жүзінде компьютердің орындайтын жұмысының бәрін оның бас микросхемасы – микропроцессор атқарады.

18-слайд Қосымша ақпарат

• Қазіргі кезде ең көп тараған «пентиум» процессор. Сондықтан компьютер де пентиум деп аталады.

• Процессор жадпен жұмыс істейді.

Жад микросхемасынан процессор өзіне қажетті ақпаратты алады.

19-слайд Жедел жад

• Жедел жад - бұл компьютердің ішкі жады.

Жедел жад немесе оперативті жадтайтын құрылғы (ОЖҚ) – ол қажет ақпараттарды өзіне жылдам жазуға және одан оқуға мүмкіндік береді.

Компьютерді өшіргенше

• Ақпараттар уақытша сақталады

Компьютер өшсе

• Жедел жадтағы барлық ақпарат өшеді

20-слайд Компьютердің ішкі жады

• Тұрақты жадтайтын құрылғы ТЖҚ

• Ақпарaтты уақытша сақтайтын жад

21-слайд

Дисплей

• Дисплей - компьютердің экранына ақпаратты шығаратын құрылғы.

• Дисплей құрылысы: электрондық - сәулелі түтікше (ЭСТ) қоректендіру блогы сәулелі басқарушы электрондық блогы

Монитор

• түрлі түсті

• монохромды

іі.алғашқы бекіту

Мына кестені толтыра отырып сабақтың мазмұны бойынша қорытынды шығар.

Дк-нің жүйелік блогы

Процессор

Жедел жад

Дисплей

ДК жүйелік блогы – компьютердің негізгі тораптары орналасқан тік төртбұрышты қорапша

Процессор - компьютердің ең басты бөлігі немесе компьютердің «миы».

Іс жүзінде компьютердің орындайтын жұмысының бәрін оның бас микросхемасына – микропроцессор атқарады.

Жедел жады –

бұл компьютердің ішкі жады.

Дисплей – компьютердің экранына ақпаратты шығаратын құрылғы.

Дисплей құрылысы: электрондық – сәулелі түтікше (ЭСТ); қоректендіру блогы; сәулелі

басқарушы электрондық блогы

Қорытынды:___________________________________________________________

ііі.құзырлылық қалыптастыру

Деңгейлік тапсырмалар:

І деңгей тапсырмалары

1. Компьютердің негізгі құрылғыларын ата.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Компьютердің жадының қандай түрлерін білесіңдер?

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Тұрақты жад пен жедел жадтың айырмашылығын атаңдар.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Компьютердің негізгі құрылғыларын ата.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Ақпаратты енгізу – шығару құрылғыларын ата.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. Компьютердің сыртқы құрылғыларын ата.

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

ІІ деңгей тапсырмалары

1. Компьютердің енгізу және шығару құрылғыларының қолданысына тоқталу.

2. Процессор мен микропроцессор жұмысының байланысын түсіндіріп беру.

ІІІ деңгей тапсырмалары

Жедел жадтың жұмыс істеу кезеңдерін бөлшектеп сипаттау

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

іV.шығармашылық әрекет

Топтық жұмыс.

Сынып келесі топтарға бөлініп, әрбір топ өз тақырыбына сай сипаттама береді:

1-топ – Процессор

2-топ – Жедел жады

3-топ – Дисплей

V.бағамдау-бағалау

Сабақтың мақсатына қалай қол жеткізгендігің туралы эссе жаз.

______________________________________________________

№6 сабақ

МҰҒАЛІМГЕ АҚПАРАТ s

Тақырыбы: • Компьютер жады Күтілетін нәтиже:
	Білім		•Компьютер жадының атқаратын қызметін біледі. •Байттың адресін байт нөмірі арқылы табуды біледі.
	Түсінік		•Жадтың екі негізгі түрін айырып таниды. •Ішкі жадтың үш түрінің түсіндірмесін береді
	Қолданыс		DRAM, SRAM, SIMM модулдерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін ажыратып көрсету үшін кестені қолданады.
	Анализ		•Әр түрлі көлем өлшемдерінің қайсысымен қандай ақпарат түрін беруге, өндеуге, сақтауға болатынын ерекшелейді.
	Синтез		•Контроллердің функцияларын кэш-жадтың дәл түсу, түспеуіне байланысты категорияларға бөледі.
	Баға		•SIMMдардың не себептен көп қолданысқа ие еместігіне сыни талдау жасайды. •Қарапайым флеш-жинақтаушының құрылысын сипаттайды.
Сабақ құрылымы:
	І. Ақпарат алмасу (15 мин.). ІІ. Алғашқы бекіту (3 мин.). ІІІ. Құзырлылық қалыптастыру (15 мин.). ІV. Шығармашылық қалыптастыру (7 мин.). V. Бағамдау-бағалау (5 мин.).
Сабақ типі:
	• Сабақта жаңа білімді игеру
Оқыту әдісі:
	• Түсіндірмелі-иллюстративтік, репродуктивті, топтық
Мұғалім іс-әрекетінің тәсілі:
		• Жаңа терминологиямен таныстыру • Тапсырмаларды орындауда көмектесетін нақты мысалдарды көрсету • Оқушыларға тапсырманы өз бетімен орындап көруге мүмкіндік беру. Өз бетімен орындауда нәтижелер оң болмаған жағдайда, нұсқаулар беру
Негізгі ұғымдар мен терминдер:
	•Жады, жад ұяшықтары, DRAM, жад регенациясы, SIMM модулі, кэш-жад, контроллер, SRAM, флеш-жинақтаушы.
Оқушыда дағды қалыптастыру:
	• Жаңа өткен тақырыпты толық игеру • Қажет болған жағдайда мұғалімнен көмек сұрау • Өтілген тақырыпты бекіту мақсатында үй жұмысын, деңгейлік тапсырмаларды толығымен өз бетімен орындау
Ақпарат көздері:
	1. Информатика. Ермеков Н., Стифутина Н. Атамұра, 2007 2. Информатика и ИКТ. Учебник для 7 класса. Босова Л.Л. 3. Информатика и ИКТ. Учебник для 7 класса. Угринович Н.Д.
Қосымша материалдар: 1.Жад. Cілтеме: http://www.schultzeworks.com/ 2. Флешка. Сілтеме: http://upload.wikimedia.org/ Оқушы жетістігін бағалау:
	• Оқушының негізгі бағасы деңгейлік тапсырмаларды орындауына байланысты қойылады. Қосымша бағаны (бонус) алу үшін топтық тапсырманы орындау қажет.
Үй тапсырмасы:
	• Келесі сабаққа дайындық тапсырмасы Анықтамаларды жаттау, жад ұяшықтары туралы қосымша мәлімет жинау.
	• Бонус-балл тапсырмасы Жадтың әр түрлі жұмысқа ең тиімді көлемін есептеп шығару.

САБАҚ БЛОКТАРЫ s

і. аҚПАРАТ алмасу

Тақырып жоспары:

1. “Компьютер жады” терминінің анықтамасы. Жад ұяшықтары.

2. Жад көлеміне қысқаша шолу.

3. Жадтың түрлерін ажыратып көрсету

4. DRAM, SIMM модулі, SRAM.

5. Кэш-жад және контроллер.

Слайдтар:

1-слайд (титул)

2-слайд Сабақтың мақсаты

3-слайд Тақырып жоспары

4-слайд

1-тақырыпша “Компьютер жады” терминінің анықтамасы. Жад ұяшықтары.

5-слайд Компьютер жады

• Компьютер жады екілік есте сақтау элементтерінен құралған –8 биттен біріктірілген топтар, яғни бұлар байттар деп аталады. (жад өлшем бірлігі ақпарат өлшем бірлігімен сәйкес келеді).

• Барлық байттар нөмірленген.

Байт нөмірін оның адресі деп атайды.

6-слайд Жад ұяшықтары

• Байттар ұяшықтарға біріге алады, олар сондай-ақ сөздер деп аталады.

• Әрбір компьютер үшін сөз ұзындығы анықталған – екі, төрт немесе сегіз байт.

Бұл ұзындығы басқа жад ұяшықтарын қолдана беруге болмайды деген сөз емес. (мысалы, жартысөз, екі сөз).

7-слайд 2-тақырыпша Жад көлеміне қысқаша шолу

8-слайд Жад көлемі

Үлкен көлемді жад көлемінің өлшем бірлігі көп қолданылады: Kuлoбайт,Мегабайт, Гигабайт, сондай-ақ соңғы уақытта, Терабайт
және Петабайт.

Қазіргі компьютерлер арнауы бойынша бір-бірінен едәуір ажыратылатын көптегенесте сақтау құрылғыларына ие: уақытшамінездемесісақталатын ақпаратбіркелкі ақпарат көлемінсақтау құрылғылары

9-слайд 3-тақырыпша DRAM, SIMM модулі, SRAM

10-слайд Жадтың түрлері

Жадтың екі негізгі түрі

Ішкі жады

• жедел жад

• кэш-жад

• арнайы жад

Сыртқы жады

11-слайд 4-тақырыпша Жадтың түрлерін ажыратып көрсету

12-слайд Жедел жад

• Жедел жад (ОЗУ, англ. RAM, Random Access Memory - өзінше ені жады) — бұл процессормен баланысқан және есептеу жазбалары және орындалатын бағдарламалар және осы бағдарламалармен өңделетін берілгендерді сақтау үшін тез есте сақтау құрылғысы.

• Жедел жад тек қана бағдарламалар мен берілгендерді уақытша есте сақтау үшін қолданылады. Машина өшірілген уақытта ОЗУ тұрған барлық ақпарат жоғалады.

• Жедел жад элементтерінеену – жадтың әрбір байты өзіндік адреске ие
дегенді білдіреді

13-слайд Жедел жад (ОЗУ, англ. RAM, Random Access Memory)

• ОЗУ көлемі әдетте 32-512 Мбайтты құрайды. Қазіргі уақытта бағдарламалық жабдықтаудың тиімді жұмысы үшін 256 Мбайт ОЗУ кем болмағаны жөн.

• Әдетте ОЗУ DRAM жадтың интегралдымикросхемасымен орындалады.

• Dynamic RAM — динамикалық ОЗУ. DRAM микросхемалары басқа түрлі жадтарға қарағанда ақырын жұмыс істейді, бірақ арзан.

14-слайд DRAM

• DRAMәрбір ақпараттық бит кіші конденсаторлар жартылай өткізгіш кристалл құрылымында будандалған электрлік заряд түрінде есте сақталады.

• Ток күші берілмеген жағдайда бұндай конденсаторлар тез разрядталады, және оларды оқтын-оқтын арнайы құрылғы зарядтап тұрады (мысалы әрбір
2 миллисекундта). Бұл процесс жад регенациясы деп аталады (Refresh Memory).

• Қазіргі уақыттағы микросхемалар 1-16 Мбит және одан жоғары сыйымдылыққа ие. Олар қорапқа орнатылып жад модуліне жиналады. Көптеп тараған модулдер типі DIMM және SIMM.

15-слайд SIMM модулі (1)

• SIMM модулінде жад элементтері ұзындығы 10 см болатындай кіші баспа платасында жиналады. Бұндай модульдердің сыйымдылығы әртүрлі - 256 Кбайт, 1, 2, 4, 8, 16, 32 және 64 Мбайт.

• SIMM-нің әртүрлі модульдері әртүрлі микросхемалар санына ие болуы мүмкін - тоғыз, үш немесе бір және әр түрлі контактылар санымен - 30 немесе 72.

16-слайд SIMM модулі (2)

• Жад модулдерінің ең керек мінездемесі –берілгендерге ену уақыты әдетте
60-80 наносекундқұрайды.

• Қазіргі уақытта SIММ'дар көп қолданылмайды.

Оларды ауыстыруға қазір DIMM'дар келді, ал DIMMдарға DDR және RIMM келіп жатыр, бірақ DIMM салыстырғанда олар өте жоғарғы баға тұрады және сәйкесінше алмасу жылдамдығы артады.

17-слайд 5-тақырыпша Кэш-жад және контроллер

18-слайд КЭШ-жад

• КЭШ-жад (англ. сасhe), немесе жоғарғы жедел жад - сыйымдылығы кіші өте жылдам есте сақтау құрылғысы.

• Бұл бірнеше шама төмен әрекет жасайтын және процессормен ақпаратты өңдеу жылдамдығы арасындағы айырмашылықтың орнын толтыру үшін жедел жад пен микропроцессор арасында ақпарат алмасу кезінде қолданылады.

• Кэш-жадты арнайы құрылғы басқарады -контроллер.

19-слайд Контроллердің функциясы

Бұл орындалып жатқан бағдарламаға анализ жасайкеліп, жақын арада процессорға

қандай командаларкерек екенін алдын ала көруге тырысады және олардыкэш-жадқа тартып алады. Бұл кезде "дәл түсу", сондай-ақ "дәл түспеу" болуымүмкін.

• Егер дәл түскен жағдайда, яғни егер кэш керекті берілгендер тартып алынған

болса, оларды жадтан ажырату тоқтаусыз болып жатады.

• Егер де керек ақпарат кэш болмаса, онда процессор оны жедел жадтан оқиды.

20-слайд SRAM

• Кэш-жад SRAM статистикалық кэш жад микросхемаларында таралады
(Static RAM). Бұл DRAM-ға қарағанда жылдам, қымбат және аз сыйымдылық.

• Қазіргі уақытта микропроцессорлар енгізілген кэш-қа ие, бұларды 8-16 Кбайт көлеммен бірінші деңгейлі кэш жад деп атайды. Бұдан басқа
компьютердің жүйелік платасында екінші деңгейлік кэш орнатылуы мүмкін,
сыйымдылығы - 64 - 256 Кбайт

21-слайд Флеш-жинақтаушы

• Қарапайым USB Flash Drive құрылғысы («Saitek» фирмасының өнімінің мысалында:
1 - USB-ажырату; 2 - микроконтроллер;
3 - бақылау нүктелері; 4 - флэш-жадының микросхемасы; 5 - кварцты резонатор;
6 - жарықтандырғыш-диод; 7 - «жазудан қорғаушы» ауыстырып-қосқыш; 8 - қосымша микросхема жадына орын.

іі. алғашқы бекіту

Мына кестені толтыра отырып сабақтың мазмұны бойынша қорытынды шығар.

Компьютер жады дегеніміз не?

DRAM, SIMM модулі,SRAM

КЭШ-жад

Компьютер жады екілік есте сақтау элементтерінен құралған - 8 биттен біріктірілген топтар, яғни бұлар байттар деп аталады. (жад өлшем бірлігі ақпарат өлшем бірлігімен сәйкес келеді).

Барлық байттар нөмірленген.

Байт нөмірін оның адресі деп атайды.

DRAM әрбір ақпараттық бит кіші конденсаторлар жартылай өткізгіш кристалл құрылымында будандалған электрлік заряд түрінде есте сақталады.

SIMM модулінде жад элементтері ұзындығы 10 см болатындай кіші баспа платасында жиналады.

Бұндай модульдердің сыйымдылығы әртүрлі - 256 Кбайт, 1, 2, 4, 8, 16, 32 және 64 Мбайт.

Кэш-жад SRAM статистикалық кэш жад микросхемаларында таралады (Static RAM). Бұл DRAM-ғақарағанда жылдам, қымбат және аз сыйымдылық.

КЭШ-жад (англ. сасhe), немесе жоғарғы жедел жад - сыйымдылығы кіші өте жылдам есте сақтау құрылғысы.

Кэш-жадты арнайы құрылғы басқарады - контроллер.

Қорытынды:__________________________________________________________

______________________________________________________________________

ііі. құзырлылық қалыптастыру

Деңгейлік тапсырмалар:

І деңгей тапсырмалары

1. Компьютер жады дегеніміз не?

_________________________________________________________

2. Жадтың негізгі түрлері?

__________________________________________________________

3. Жеделжадтыңағылшыншаатауықандай?

__________________________________________________________

4. DRAM дегеніміз не?

__________________________________________________________

5. Кэш жад дегеніміз не?

__________________________________________________________

6. Контроллер дегеніміз не?

__________________________________________________________

ІІ деңгей тапсырмалары

Кестеге әрқайсысының артықшылықтары мен кемшіліктерін толтыру

Атауы	Артықшылықтары	Кемшіліктері
DRAM
SRAM
SIMM модулі

ІІІ деңгей тапсырмалары

Төменде көрсетілген көлем өлшемдерінің қайсысымен қандай ақпарат түрін беруге, өндеуге, сақтауға болатынын кестеге толтыру.

Процесс	Беру	Сақтау	Өңдеу
Килобайт
Мегабайт
Гигабайт
Терабайт
Петабайт

іV.шығармашылық әрекет

Топтық жұмыс.

Сынып келесі топтарға бөлініп, әрбір топ өз тапсырмасына сай жауабын дайындайды:

1-топ: Контроллердің функциялары

2-топ: Жедел жадтың функциялары

3-топ: Флеш-жинақтаушы құрылғының құрылысы

V. бағамдау-бағалау

Сабақтың мақсатына қалай қол жеткізгендігің туралы эссе жаз.

__________________________________________________________

№7 сабақ

МҰҒАЛІМГЕ АҚПАРАТ s

Тақырыбы: • Ақпарат және ақпараттық үдерістер Күтілетін нәтиже:
		Білім	•Операциялық жүйе ұғымын біледі. •Операциялық жүйенің функцияларын атап шығады.
		Түсінік	•Операциялық жүйенің төрт негізгі түрін айырып таниды. •Операциялық жүйенің жіктелуінің мағынасын түсіндіреді.
		Қолданыс	• Файл және оның типіне байланысты қажетті бағдарламаны қолданады.
		Анализ	•Операциялық жүйелердің аттарын жазып, олардың кемшіліктері мен артықшылықтарын бейнелеп айтады.
		Синтез	•Қазіргі ОЖ-ларды артықшылықтары мен кемшіліктеріне байланысты категорияларға бөледі.
		Баға	• Дербес компьютерде жұмыс істеу үшін операциялық жүйенің маңыздылығын бағалайды. •Транслятор, компилятор, интерпретаторды бір-біріне қарсы қойып салыстырады.
Сабақ құрылымы:
	І. Ақпарат алмасу (10 мин.). ІІ. Алғашқы бекіту (5 мин.). ІІІ. Құзырлылық қалыптастыру (20 мин.). ІV. Шығармашылық қалыптастыру (5 мин.). V. Бағамдау-бағалау (5 мин.).
Сабақ типі:
	• Сабақта жаңа білімді игеру
Оқыту әдісі:
	• Түсіндірмелі-иллюстративтік, репродуктивті, топтық
Мұғалім іс-әрекетінің тәсілі:
	• Жаңа терминологиямен таныстыру • Тапсырмаларды орындауда көмектесетін нақты мысалдарды көрсету • Оқушыларға тапсырманы өз бетімен орындап көруге мүмкіндік беру. Өз бетімен орындауда нәтижелер оң болмаған жағдайда, нұсқаулар беру
Негізгі ұғымдар мен терминдер:
	•Операциялық жүйе, драйверлер, MS DOS Операциялық Жүйесі, бағдарлама-қабықшалар, Windows, Unix, Linux, транслятор, компилятор, интерпретатор.
Оқушыда дағды қалыптастыру:
	• Жаңа өткен тақырыпты толық игеру • Қажет болған жағдайда мұғалімнен көмек сұрау • Өтілген тақырыпты бекіту мақсатында үй жұмысын, деңгейлік тапсырмаларды толығымен өз бетімен орындау
Ақпарат көздері:
	1. В. Э. Фигурнов «IBMPC для пользователя» 156-160 беттер 2. Информатика и ИКТ. Учебник для 7 класса. Босова Л.Л. 3. Информатика и ИКТ. Учебник для 7 класса. Угринович Н.Д. Қосымша материалдар: 1. Флэш карталар. Cілтеме: http://www.redorbit.com/ 2. Файлдар. Сілтеме: http://2.bp.blogspot.com/ 3. Windows. Cілтеме: http://dimadr.me/ 4. Linux. Сілтеме: http://2.bp.blogspot.com/
Оқушы жетістігін бағалау:
	• Оқушының негізгі бағасы деңгейлік тапсырмаларды орындауына байланысты қойылады. Қосымша бағаны (бонус) алу үшін топтық тапсырманы орындау қажет.
Үй тапсырмасы:
	• Келесі сабаққа дайындық тапсырмасы Анықтамаларды жаттау, операциялық жүйелердің функцияларын және негізгі түрлерін талдау.
	• Бонус-балл тапсырмасы Ең көп қолданылатын драйверлер туралы ақпарат табу.

САБАҚ БЛОКТАРЫ s

і. аҚПАРАТ алмасу

Тақырып жоспары:

1. Операциялық жүйенің анықтамасы, оған байланысты терминдер

2. Драйверлер.

3. Операциялық жүйенің файлдық жүйесі

4. Бағдарлама-қабықшалар

5. Операциялық жүйелердің түрлері

Слайдтар:

1-слайд (титул)

2-слайд

Сабақтың мақсаты

3-слайд

Тақырып жоспары

4-слайд

1-тақырыпша Операциялық жүйенің анықтамасы, оған байланысты терминдер

5-слайд Операциялық жүйе

• Операциялық жүйе - компьютерді қосқан кезде ең бірінші жүктелетін және басқа бағдарламаларды қамтамасыз ететін жүйе.

• Жүйелік бағдарламаларды байланыстыратын жиын компьютердің қолданушымен байланысын ұйымдастырады және барлық басқа бағдарламаларды қамтамасыз етеді.

Операциялық жүйе көбінесе компьютердің сыртқы жадында- дискіде сақталады. Компьютерді қосқан кезде, ол дисктік жадтан тексеріледі де, ОЕС-да (ОЗУ) орналасады. Осы процесті операциялық жүйенің жіктелуі деп атайды.

6-слайд Операциялық жүйенің функциялары (1)

• Қолданушымен сұхбатты жүзеге асыру

• Бағдарламаларды орындалуға еңгізу

• Бірнеше көмекші операцияларды қамтамасыз ету

• Әр түрлі сыртқы құрылымдар арасында ақпараттарды беру

7-слайд Операциялық жүйенің функциялары (2)

• Енгізу-шығару және деректермен басқару

• Перифериялық құрылымдарды бағдарламалық қолдау жұмыстары

• Ресурстарды орналастыру

• Бағдарламалардың өндеу процесін жоспарлау және ұйымдастыру

8-слайд Операциялық жүйенің түрлері (1)

ОЖ төрт негізгі түрі бар:

• Бір пайдаланушылық бір есептік, олар бір пернетақтаны қолдайды және тек бір есеппен жұмыс істей алады;

• Бір пайдаланушылық бір есептік фондық мөрімен, негізгі есеппен бірге қосымша есепті енгізе алады және ақпаратты мөрге бағыттайды. Бұл көп көлемді ақпараттарды мөрге жіберу жұмысың тездетеді;

9-слайд Операциялық жүйенің түрлері (2)

• Бір пайдаланушылық көп есептік,бір қолданушыға көп есептермен жұмыс жасап, өңдей алады. Мысалы, бір компьютерге бірнеше принтерлер қосуға болады және әрқайсысы өз жұмысын атқарады;

• Көп пайдаланушылық көп есептік, бір компьютерде бірнеше қолданушылармен бірнеше есептер енгізе алады.Осы ОЖ өте күрделі және бірталай машиналық ресурстарды керек етеді.

10-слайд Дербес компьютер және ОЖ

Дербес компьютерлер үшін операциялық жүйе профессионалдық қолдану іске асыру үшін келесі негізгі компоненттерден тұру керек:

• Енгізу/ шығару бағдарламаларын басқару;

• Файлдық жүйемен және компьютер үшін жоспарланған тапсырмалармен басқаратын бағдарламалар;

• Командалық тіл процессоры, ол ОЖ бағытталған командаларды қабылдайды, талдау жасайды және орындайды.

11-слайд Пайдаланушы мүмкіндіктері

Әрбір ОЖ өз командалық тілі болады, пайдаланушы ол арқылы бірнеше әрекеттер орындай алады

· Сыртқы жетек таңбаларды орындау

· Басқа әрекеттер

· Бағдарламаларды енгізу

· Каталогтарды қарау

12-слайд 2-тақырыпша Драйверлер

13-слайд Драйверлер

• Компьютердің сыртқы құрылғыларын басқару үшін арнайы жүйелік бағдарлама қолданады -драйверлер.

• Стандарттық құрылғы драйверлер енгізу-шығару базалық жүйе жиынын құрайды.

14-слайд 3-тақырыпша Операциялық жүйенің файлдық жүйесі

15-слайд Операциялық жүйенің файлдық жүйесі дегеніміз не?

• Файл (file – бума, десте) - белгілі бір атпен магниттік дискіде жазылған біртектес ақпараттар жиыны.

• ОЖ жұмысы үшін керекті мәліметтер рөлін әртүрлі типтегі файлдар атқарады.

• Файл бағдарламадан, не оларға қажетті берілген сандар тобынан, мәтіннен тұруы мүмкін.

• Әрбір файлдың файлдар каталогында тіркелген өзіндік аты болуы керек.

16-слайд Файлдың аты

• Файлдың толық атауы екі бөліктен тұрады: аты және типі.

• Файлдың аты – 8 таңбаға дейінгі әріптен басталатын сандар мен әріптер жиыны, ал оның 3 таңбадан аспайтын екінші бөлігі оның типі не атының кеңейтілуі деп те айтылады.

• Бір каталогта аттары бірдей файлдар болмауы тиіс. Файлдың типі кейде болмауы мүмкін.

• Файлдың аты мен типі нүктемен бөлінеді.

17-слайд MS DOS Операциялық Жүйелердің құрылымы

• MS DOS (Microsoft Disk Operating System) операциялық
жүйесі - 16-разрядты персональдық компьютерлерде өте кең таралған ОЖ.

• Ол келесі негізгі модульдерден тұрады:

• Енгізу/шығару базалық жүйе (BIOS);

• Алғашқы қосылу блогі (Boot Record);

• Енгізу/шығару базалық жүйенің кеңейту модулі (IO.SYS);

• Өңдеуді тоқтату модулі (MSDOS.SYS);

• Командалық процессор (COMMAND.COM);

• MS DOS утилиттары.

18-слайд 4-тақырыпша Бағдарлама-қабықшалар

19-слайд Бағдарлама – қабықшалар

• Қабықшалар/Оболочки - бұл күрделі бағдарламалау жүйелерімен мысалы DOS – пен жұмыс істеу кезінде жұмысты жеңілдету үшін құралған бағдарламалар.

• Олар қолайсыз командалық қолданушы интерфейсін, графикалық интерфейсін немесе «мәзір» типті интерфейсін өзгертеді.

• Қазіргі дербес компьютердің көп таралған қабықшалардың бірі - Norton Commander пакет бағдарламасы.

20-слайд 5-тақырыпша Операциялық жүйелердің түрлері

21-слайд Windows операциялық жүйелері

· Қазіргі кезде әлем бойынша көптеген компьютерлер Microsoft фирмасының Windows жүйесінде жұмыс жасайды.

Оның версиялары

• Windows NT

• Windows 95

• Windows 98

• Windows 2000 Professional

• Windows CE

22-слайд Unix операциялық жүйесі

• Unixоперациялық жүйесі Bell Telephone Laboratories-та құрылған. Unix - өте көп қолданушылардың жұмыстарын бір мезгілде қамтамасыз ете алатын көп міндетті операциялық жүйе.

• UNIX атақтылық себебі:

• Код жүйесі биік деңгейдегі С тілінде жазылған, өте түсінікті және тиімді.

• UNIX - көп міндеттік көп қолданушылық жүйе.

• Стандарты бар.

23-слайд Linux операциялық жүйесі

• Linuxжүйесінің бастапқы құрылуы 1991 ж. фин студенті Линус Торвальдс (Linus Torvalds) бастаған.

• 1991 жылдың қыркүйек айында ол e-mail арқылы өзінің операциялық жүйесінің бірінші қадамын таратты және оның жұмысына көніл аударған адамдарға артықшылығымен кемшілігін көрсетуге көмек сұрады.

• Осы уақыттан бастап көптеген программистер Linux-ті қолдай бастады.

• Қазіргі ауқытта Linux — өте алымды жүйе, және тегін (free).

24-слайд Транслятор. Компилятор. Интерпретатор

Транслятор (англ. translator - переводчик) - бұл аударма-бағдарлама.
Ол белгілі бір жоғарғы деңгейде жазылған тілді бағдарламаға, машиналық командалардан тұратын бағдарламаны құрайды. Компилятор/құрастырылған (англ. compiler - құрушы, жинаушы) тұтас бағдарламаны оқиды, оны аударады және машиналық тілде бағдарламаның аяқтау вариантын құрады, сосын ол орындалады. Интерпретатор /түсіндіріп беру (англ. interpreter - жорушы, ауысша аудармашы) аударады және бағдарламаны қатар қатарымен орындайды.

іі. алғашқы бекіту

Мына кестені толтыра отырып сабақтың мазмұны бойынша қорытынды шығар.

Операциялық жүйе

ОЖ –гі файлдық жүйе

Операциялық жүйенің түрлері

Операциялық жүйе - компьютерді қосқан кезде ең бірінші жүктелетін және басқа бағдарламаларды қамтамасыз ететін жүйе.

Жүйелік бағдарламаларды байланыстыратын жиын компьютердің қолданушымен байланысын ұйымдастырады және барлық басқа бағдарламаларды

қамтамасыз етеді.

Файл (file – бума, десте) - белгілі бір атпен

магниттік дискіде

жазылған біртектес ақпараттар жиыны.

ОЖ жұмысы үшін керекті мәліметтер рөлін әр түрлі типтегі файлдар атқарады.

Файл бағдарламадан, не оларға қажетті берілген сандар тобынан, мәтіннен тұруы мүмкін.

Әрбір файлдың файлдар каталогында тіркелген өзіндік аты болуы керек.

Қазіргі кезде әлем бойынша көптеген компьютерлер Microsoft фирмасының Windows жүйесінде жұмыс жасайды.

Unixоперациялықжүйесі Bell Telephone Laboratories-тақұрылған. Unix — өтекөпқолданушылардыңжұмыстарынбірмезгілдеқамтамасызетеалатынкөпміндеттіоперациялықжүйе.

Linuxоперациялық

жүйесінің бастапқықұрылуы

1991 ж. финстудентіЛинусТорвальдс (Linus Torvalds) бастаған.

Қорытынды:_________________________________________________________________________________________________________________________________

ііі. құзырлылық қалыптастыру

Деңгейлік тапсырмалар:

І деңгей тапсырмалары

1. Операциялық жүйе дегеніміз не?

______________________________________________________

2. Операциялық жүйе не үшін қажет?

______________________________________________________

3. Операциялық жүйелер қалай жіктеледі?

_______________________________________________________

4. Файл объектісінің қасиеттеріне сипаттама бер.

______________________________________________________

5. Бір міндетті және көп міндетті операциялық жүйелердің

айырмашылығы қандай?

______________________________________________________

ІІ деңгей тапсырмалары

Файл және оның типін көрсете отырып, ол үшін қандай бағдарламаны қолдану керек екендігін кестеге толтыру.

Файлдың аты	Файлдың типі	Қажет бағдарламаның аты

ІІІ деңгей тапсырмалары

Төмендегі кестеге операциялық жүйелердің аттарын жазып, олардың кемшіліктері мен артықшылықтарын көрсету.

Операциялық жүйенің аты	Артықшылықтары	Кемшіліктері

іV.шығармашылық әрекет

Топтық жұмыс.

Сынып келесі топтарға бөлініп, әрбір топ өз тапсырмасына сай жауабын дайындайды:

1-топ: ОЖ-нің файлдық жүйесі

2-топ: Бағдарлама-қабықшалар

3-топ: Транслятор. Компилятор. Интерпретатор

V. бағамдау-бағалау

Сабақтың мақсатына қалай қол жеткізгендігің туралы эссе жаз.

______________________________________________________

№8 сабақ

МҰҒАЛІМГЕ АҚПАРАТ s

Тақырыбы: • Бақылау жұмысы. 1-тоқсан.
Мақсат:
	Жаңа білім	1-тоқсан бойы өткен материалды есіне түсіреді.
	Түсінік	•Ақпарат, ақпаратты ұсыну тәсілдерінің, компьютердің құрылысының, операциялық жүйелердің жіктелуінің түсіндірмесін береді
	Қолданыс	•Ақпаратты сақтау, өңдеу, жеткізу жайлы алған білімін компьютердің аппараттық қамтамасыз ету құрылғыларын толықтай игеру үшін қолданады.
	Анализ	•Ақпарат, компьютер және операциялық жүйелердің функцияларының арасындағы байланысты анықтайды.
	Синтез	• Бақылау жұмысына байланысты Синтез орындалмайды
	Баға	• Сабақта жазған бақылау жұмысына сыни талдау жасайды.
Сабақ құрылымы:
	І. Ақпарат алмасу (4 мин.). ІІ. Алғашқы бекіту (1 мин.). ІІІ. Құзырлылық қалыптастыру (40 мин.). ІV. Шығармашылық қалыптастыру (0 мин.). V. Бағамдау-бағалау (0 мин.).
Сабақ типі:
	• Оқушылардың білімін бақылау, бағалау.
Оқыту әдісі:
	• Бақылау жұмысы
Мұғалім іс-әрекетінің тәсілі:
	• Оқушыларға есептерді бірнеше нұсқа ретінде ұсыну • Нұсқаларды дайындау үшін деңгейлік тапсырмалар ретін ауыстыру
Негізгі ұғымдар мен терминдер:
	•Ақпарат, сигналдар, байт, eкілік алфавиті, АSСІІ коды, аналогтық, дискретті, ақпарат көлемі, жүйелік блок, процессор, жедел жад, дисплей, КЭШ-жад, операциялық жүйе, драйверлер, файл, қабықшалар, транслятор, компилятор, интерпретатор.
Оқушыда дағды қалыптастыру:
	• Бақылау жұмысына дайындық мақсатында барлық слайд материалдарын, деңгейлік тапсырмалар мен үй жұмысы тапсырмаларын қайталау.
Ақпарат көздері: 1. Информатика. Ермеков Н., Стифутина Н. Атамұра, 2007
	2. Информатика и ИКТ. Учебник для 7 класса. Босова Л.Л. 3. Информатика и ИКТ. Учебник для 7 класса. Угринович Н.Д. 4.Методическая копилка учителя информатики.Ақпарат көзі: http://www.metod-kopilka.ru/page-1-2-3.html 5. В. Э. Фигурнов «IBMPC для пользователя» 156-160 беттер
Оқушы жетістігін бағалау:
	• Оқушының негізгі бағасы деңгейлік тапсырмаларды орындауына байланысты қойылады. Қосымша бағаны (бонус) алу үшін топтық тапсырманы орындау қажет.
Үй тапсырмасы:
	• Бақылау жұмысында шығара алмаған немесе шешіміне сенімді емес есептерді қарау, қатемен жұмысқа дайындалу
	• Бонус-балл тапсырмасы Ежелгі кезде ақпаратты қандай тәсілдермен жеткізіп сақтағандығы туралы мағлұматтар жинап келу.

САБАҚ БЛОКТАРЫ s

і. аҚПАРАТ алмасу

Тақырып жоспары:

1. Қауіпсіздік талаптарына шолу

2. Ақпаратқа шолу

3. Ақпарат және оны бағалау

4. Компьютер

Слайдтар:

1-слайд (титул)

2-слайд

Сабақтың мақсаты

3-слайд

Тақырып жоспары

4-слайд 1-тақырыпша Қауіпсіздік талаптарына шолу

5-слайд ДК-мен жұмыс кезіндегі қауіпсіздік талаптары:

• ЭЕМ-да жұмыс істеу кезінде көздің экраннан ең қолайлы қашықтығын (60-70см)сақтау керек. Мүмкін қашықтық - 50 см.

• Көз талғанда немесе шаршағанда орнынан тұрмай көзді демалдыратын бірнешежаттығу орындау керек.

• Оқушылар электр тогымен зақымданғанда алғашқы медициналық көмек көрсету әдістерін, өрт сөндіргішпенжұмыс істеу және өрт сөндіру әдістерін білуі керек.

Оқушылар көзді дем алдыру жаттығуларын білуі керек

6-слайд 2-тақырыпша Ақпаратқа шолу

7-слайд Ақпаратқа байланысты ұғымдар

• Ақпарат – бұл бізді қоршаған әлемді таңбалар мен сигналдардың
көмегімен бейнелеу

• “Ақпарат” сөзі латынның түсіндіру, баяндау, мәлімет деген үғымдарды білдіретін informatio сөзінен шыққан.

8-слайд Ақпараттарды ұсыну тәсілдері

• Ақпаратты белгілі бір алфавит арқылы ұсынуды кодтау деп атайды.

• Барлық ақпаратты дербес компьютер сигналдар түрінде қабылдай алады.

• Екілік алфавиті 0 және 1 таңбаларымен ұсынылады.

8 биттен тұратын кодты байт деп атайды.

9-слайд ASCII коды

Кодтау кестесі

• 16 жол

• 16 баған

10-слайд Компьютердің ақпараттық құралдары:

• Ішкі және сыртқы болып бөлінетін, деректерді, бағдарламаларды

сақтауға арналған компьютерлік жады

• Мәліметтерді өңдеу процесін басқаратын процессор және өңдеу нәтижелерін шығаратын-шығару құрылғылары

• Барлық құрылғылар арасында ақпарат жеткізу қызметін атқаратын ақпараттық құрылғылар

11-слайд Сигналдар

• Сигналдардың түрлері:

• Аналогтық (үздіксіз)

• Дискретті (үзілісті)

12-слайд 3-тақырыпша Ақпарат және оны бағалау

13-слайд Бағалы ақпарат. Ақпарат көлемі

• Егер ақпарат біз үшін толық, объективті, жаңа, пайдалы, әрі нақты болса ол біз үшін бағалы болады

• Хабардың ақпарат көлемі дегеніміз- хабардың ұзындығы, яғни
символдар саны.

• 1 байт=8 бит

• 1 кбайт(килобайт)=1024 байт

• 1 мбайт(мегабайт) =1024кбайт

• 1 гбайт(гигабайт) =1024 мбайт

14-слайд 4-тақырыпша Компьютер

15-слайд Дербес компьютер

• ДК жүйелік блогы – компьютердің негізгі тораптары орналасқан тік төртбұрышты қорапша

• Құрылғылардың ең негізгісі:

Монитор, Жүйелік блок, Пернетақта

16-слайд Компьютердің аппараттық қамтамасыз етуі

• Жүйелік блок - мұнда компьютердің негізгі құрылғылары орналасқан. Процессор - компьютердің ең басты бөлігі немесекомпьютердің «миы». Жедел жады - қажет ақпараттарды өзіне жылдам жазуға және одан оқуға мүмкіндік береді.

• Дисплей – компьютердің экранына ақпаратты шығаратын құрылғы.

17-слайд Компьютер жады

• Компьютер жады екілік есте сақтау элементтерінен құралған - 8 биттен біріктірілген топтар, яғни бұлар байттар деп аталады.

• Байт нөмірін оның адресі деп атайды.

• Жадтың екі негізгі түрі бар:

Ішкі жады

Сыртқы жады

КЭШ-жад (англ. сасhe), немесе жоғарғы жедел жад - сыйымдылығы кіші өте жылдам есте сақтау құрылғысы.

18-слайд Операциялық жүйе

• ОЖ төрт негізгі түрі бар:

Бір пайдаланушылық бір есептік

Бір пайдаланушылық бір есептік фондық мөрімен

Бір пайдаланушылық көп есептік

Көп пайдаланушылық көп есептік

19-слайд Драйверлер. Файл. Қабықшалар

Компьютердің сыртқы құрылғыларын басқару үшін арнайы жүйелік бағдарлама қолданады - драйверлер.

Файл (file - бума, десте) - белгілі бір атпен магниттік дискіде жазылған біртектес ақпараттар жиыны.

Файлдың толық атауы екі бөліктен тұрады: аты және типі.

• Қабықшалар/Оболочки - бұл күрделі бағдарламалау жүйелерімен
мысалы DOS –пен жұмыс істеу кезінде жұмысты жеңілдету үшін
құралған бағдарламалар.

20-слайд Транслятор. Компилятор. Интерпретатор

• Транслятор (англ. Translator - переводчик) - бұл аударма-бағдарлама.
Ол белгілі бір жоғарғы деңгейде жазылған тілді бағдарламаға, машиналық командалардан тұратын бағдарламаны құрайды.

• Компилятор/құрастырылған (англ. Compiler - құрушы, жинаушы) тұтас бағдарламаны оқиды, оны аударады және машиналық тілде бағдарламаның аяқтау вариантын құрады, сосын ол орындалады.

• Интерпретатор /түсіндіріп беру (англ. Interpreter - жорушы, ауысша аудармашы) аударады және бағдарламаны қатар қатарымен орындайды.

іі. алғашқы бекіту

Мына кестені толтыра отырып сабақтың мазмұны бойынша қорытынды шығар.

Ақпарат және оған байланысты ұғымдар

Компьютердің аппараттық қамтамасыз етуі

Операциялық жүйе

Ақпарат – бұл бізді қоршаған әлемді таңбалар мен сигналдардың көмегімен бейнелеу

"Ақпарат" сөзі латынның түсіндіру, баяндау, мәлімет деген ұғымдарды білдіретін informatio сөзінен шыққан.

Жүйелік блок - мұнда компьютердің негізгі

құрылғылары орналасқан.

Процессор - компьютердің ең басты бөлігі немесе

компьютердің «миы».

Жедел жады - қажет ақпараттарды өзіне жылдам жазуға және одан оқуға мүмкіндік береді.

Дисплей – компьютердің экранына ақпаратты шығаратын құрылғы.

ОЖ төрт негізгі түрі бар:

Бір пайдаланушылық бір есептік

Бір пайдаланушылық бір есептік фондық мөрімен

Бір пайдаланушылық көп есептік

Көп пайдаланушылық көп есептік

Қорытынды:___________________________________________________________

ііі. құзырлылық қалыптастыру

Деңгейлік тапсырмалар:

І деңгей тапсырмалары

Дұрыс жауаптары курсивпен белгіленеді. Мысалы: дұрыс

1. “Ақпарат” сөзі латынның қандай сөзінен аударылған?

А)informatio Ә)informatik Б)information

2. Қоршағандүниетуралыжәнеондажүріпжатқанпроцестертуралы хабарлармен мағлұматтар

А)сигнал Ә)ақпарат Б) информатика

3. Адам қабылдайтын ақпарат неше топқа бөлінеді және оларды ата

А) таңбалы,мәтінді Ә) бейнелік, қатынас тіл Б) бейнелік,таңбалы

4. Ақпараттарды бір белгі тобынан екінші белгі тобына көшіру ережесі

А) сигнал Ә) код Б)ақпарат

5. Ақпараттың өлшем бірлігі

А)бид, байт Ә)код, бит Б)бит, байт

6. «Бит»сөзі қандай тілдегі қай сөзден қысқартылып алынған?

А)Ағылшын тіліндегі Binary digit

Ә)Латын тіліндегі Binary digit

Б)Ағылшын тіліндегі Binry dijit

7. Байт дегеніміз не?

А)10 биттен тұратын код Ә)8 биттен тұратын код Б)18 биттен тұратын код

8. Адам немесе құрылғы ақпарат қабылдайтын физикалық процесс....

А)сигнал Ә)ақпарат Б)информатика

9. Ақпараттық процестерді зерттейтін ғылым

А) физика Ә) ақпарат Б) информатика

10. Ақпараттық процестерді жүзеге асыратын құрал…

А)компьютер Ә)модем Б)сканер

11. Бағдарламалау жасақтамалары қандай топтарға бөлінеді ?

А)жүйелік, қолданбалы, бағдарламалау жүйесі

Ә)жүйелік, әмбебап, қолданбалы

Б)қолданбалы, бағдарламалау тілдері, операциялық жүйелер

12. Компьютердің барлық мәліметтерді өңдеу жұмысын ұйымдастыратын бағдарламалар жүйесі…

А)интерфейс Ә)операцилық жүйе Б)драйвер

13. Адам мен компьютер арасындағы қарым –қатынас тәсілі…

А)драйвер Ә)операциялық жүйе Б)интерфейс

14. Компьютердің ақпаратты сақтау құрылғысы неше топқа бөлінеді?

А) ішкі, сыртқы Ә) ішкі, тұрақты Б) сыртқы, тұрақты

15. Компьютердің негізгі құрылғыларын ата

А) пернетақта, жүйелік блок, тышқан

Ә) пернетақта, модем, тышқан

Б) пернетақта, жүйелік блок, монитор

16. Жүйелік блоктың ішінде қандай құрылғылар бар?

А) процессор, қатқыл диск, СD-RОМ, дискжетек

Ә) процессор, жады, электронды түтікше

Б) дискжетек, процессор, пернетақта

17. Компьютердің ең басты бөлігі немесе «миы»

А) монитор Ә) жүйелік блок Б) процессор

18. Компьютердің ақпаратты шығару құрылғыларын көрсет.

А) тұрақты, уақытша жадтайтын құрылғы

Ә) жедел, тұрақты жадтайтын құрылғы

Б) жедел, оперативті сақтайтын құрылғы.

19. Компьютердің ақпаратты шығару құрылғыларын көрсет.

А) монитор, сканер Ә) монитор, принтер Б) жүйелік блок, принтер

20. Компьютерге ақпаратты енгізу құрылғыларын көрсет

А) пернетақта, сканер, тышқан

Ә) монитор, принтер, пернетақта

Б) жүйелік блок, пернетақта, сканер.

ІІ деңгей тапсырмалары

1.Кестеге өзің ақпарат алған мысалдары мен олар алынған ақпарат көздерін жаз.

Ақпарат	Ақпарат көзі
1. Internet бүкіл әлеммен байланысты.	Инфоматика сабағы
2. Қосындылардың орнын ауыстырғанмен олардың мағынасы өзгермейді	Математика сабағы
3.	Биология оқулығы
4. Токқа қосылған үтікке қол тигізу қауіпті
5.	Қоңырау сағат

2.Берілген мысалдарда ақпарат көзін Қабылдаушы мен Ортасын белгілеңдер.

Мысал: Есікке қоңырау соғу.

Description: Description: 159de385973e21941d677ffd2249c979_clip_image001

a).Аңшы қоянның ізімен жүріп келеді.

(ақпаратты бір жаққа беру)

Description: Description: Macintosh HD:Users:skel:Downloads:c8ebb55a13cb0dd91ddc8f7d15c4148b_clip_image002.gif

b) Екі достың телефонмен сөйлесуі

(ақпарат алмасу)

Description: Description: Macintosh HD:Users:skel:Downloads:68a929811bc2fc7e13601440d78b00e8_clip_image003.gif

3. Оқулықтағы кесте бойынша Морзе әліппесімен «HAPPY END» хабарын кодта.

H	A	P	P	Y		E	N	D
....	._	._ _.	._ _.	_._ _		.	_ .	_ ..

4. Берілген сөйлемнің (фразаның) ақпараттың көлемін анықтаңдар.

Жауабы: 22 символ, 22 байт, 176 бит.

Жүйелік блогқа анықтама беру.

ДК жүйелік блогы – компьютердің негізгі тораптары орналасқан тік төртбұрышты қорапша

Жүйелік блогтың құрылысын сипаттап беру

• қосып өшіру батырмасы

• дискжетек

• компакт-дискіні оқитын CD-ROM

• аналық плата

• процессор

• бейнетақташа

• дыбыс тақташасы

6. Берілген мысалдардағы ақпарат қандай түрге жататынын анықта.

Кестенің сәйкес ұяшығына белгіше қой.

Бейнелі	Ақпарат	Таңбалық
		Тіл
		Табиғи	Жасанды
	Сынып журналындағы бағалар		+
+	Айвазовскийдің «Девятый вал» суреті
	Радиодан диктордың хабарлары	+
+	Компьютер ойыны
+	Апамның тоқашы
	Градусник көрсетуі		+
+	Ауру адамның түрі
+	Сағат тілдерінің көрсетуі		+
+	Сабақтан шығу қоңырауы
	Жол белгілері		+
	Мумба-Юмба тайпасының тіліндегі мәтін	+
+	Теледидардағы хоккей ойыны
	Бағдаршам сигналы		+
+	Жайсыз орындық
+	Фотосуреттер
	Көбейту кестесі		+
	«Соғыс және бейбітшілік» романы	+
+	Жұмсақ орындық
	Математикалық формула		+
+	Күлкі
	Ноталар		+
+	Жұлдызды аспан

7. Төмендегі әрекеттердің орындауға болатындарын жасыл қарындашпен, ал орындауға болмайтындарын қызыл қарындашпен бояңдар да, сөйлемдердің мағынасына қарай «болады» немесе «болмайды» сөздерін қосып жазыңдар.

Мұғалімнің рұқсатынсыз информатика кабинетіне кіруге болмайды	Компьютер сыныбына сабырлықпен кіріп өзіңнің жұмыс орнына отыруға болады
Компьютердің көзге түсерлік ақауы немесе бұзылған жері жоқ екеніне көз жеткізуге болады	Компьютер сыныбына кірерде бір-біріңді есікте итермелеуге болмайды
Байланыстырушы сымдардың ажыратылатын жеріне тиісуге болмайды	Компьютерде жұмыс істеуді тек мұғалімнің рұқсатымен бастауға болады
Сыныпқа басқа компьютерлерден компакт-диск пен дискет алып келуге болмайды	Компьютердің ақауларын немесе бұзылған жерін өз беттеріңмен жөндеуге болмайды
Компьютерде кір қолмен жұмыс істеуге болмайды	Пернетақтаны тоқпақтамай, жай басуға болады
Пернетақта пернелерін кернеу қосылғанда ғана басуға болады	Компьютерде су киіммен немесе су қолмен жұмыс істеуге болмайды
Компьютердің құрамдас бөліктеріне заттар қоюға болмайды	Жұмысты аяқтағаннан кейін жұмыс орнын ретке келтіруге болады

ІІІ деңгей тапсырмалары

1. Сенің ойыңша берілген ақпараттық процестердің қайсысы басым екенін кестеде өзің белгіле.

Процесс	Беру	Сақтау	Өңдеу
1. Кітап оқы	+
2. Күнделікке баға қою			+
3. Математикадан есеп шығару			+
4. Есікке қоңырау соғу	+
5. Компьютерде ойнау	+		+
6. Диктант жазу	+		+
7. Тақпақ жаттау		+
8. Суретке түсу	+	+
9. Балмұздақ сатып алу	+		+

2.ASCII кодтарымен «БОРАН» хабарын кодта.

Б		О		Р		А		Н
1	8	E	8	0	9	0	8	Д	8

«БОРАН» хабарын екілік кодпен кодта.

Б						О									Р
0	1	1	0	0	0	1	1	1	0	1	0	0	0	0	0	0	0	0	1	0	0	1

A								Н
0	0	0	0	1	0	0	0	1	1	0	1	1	0	0	0

3. 290 беттік кітаптың бір бетінде 39 жол, әр жолда 67 символ бар. Сыйымдылығы 1,44 Мбайт дискетте оны орналастыруға бола ма?

Шешуі:

Бір беттің ақпараттық көлемі

39Ч67 = 2613 символ = 2613 байт

Кітаптың ақпараттық көлемі

2913Ч290 = 757770 байт = 757770 :1024 = 740 Кбайт

740 : 1024 = 0,722 Мбайт

0,722 < 1,44

Жауабы: кітапты бір дискетте сыйғызуға болады.

4. Әр түрлі алфавитті қолданып, бір ғана ақпаратты түрлі жолмен беруге болатынын түсіндіру кезінде орындау ұсынылады.

Егер он және алты сандарының айырымын екіге көбейтсе, содан кейін үш пен бір қосындысына бөлсе, онда екі шығады
	Егер отыз және он сандарының айырымын бір, екі, үш, төрт сандардың қосындысына бөлсе, онда екі шығады.

V. бағамдау-бағалау

Сабақтың мақсатына қалай қол жеткізгендігің туралы эссе жаз.

______________________________________________________

№9 сабақ

МҰҒАЛІМГЕ АҚПАРАТ s

Тақырыбы:
		• Программалау – алгоритмді формалды жазу тәсілі
Күтілетін нәтиже:
		Білім	• I тоқсандық бақылау жұмысындағы қателермен жұмыс
		Түсінік	• I тоқсындық бақылау жұмысындағы қателермен жұмыс
		Қолданыс	• Паскаль тілінің қолданысы мен шығу тарихын түсінеді. • Паскаль тілінің қандай мақсатта қолданылатынын анықтайды. • Орындаушыларды көрсетеді. • Белгілі бір іс-әрекеттің орындаушысын болжайды.
		Анализ	• Паскаль тіліндегі программаның орындалу процессінің сызбанұсқасын сызып түсіндіреді.
		Синтез	•Паскаль тілінің ерекшелігін түйіндейді. • Программалаудағы алгоритмдердің маңызын түсіндіреді.
		Баға	• Формальды орындаушыларға мысал келтіреді. • Программалаудың өмірдегі маңызын түсінеді, программалаудың әр түрлі салалармен байланысын анықтайды.
Сабақ құрылымы:
	І. Ақпарат алмасу ( 10 мин.). ІІ. Алғашқы бекіту (5 мин.). ІІІ. Құзырлылық қалыптастыру (20 мин.). ІV. Шығармашылық қалыптастыру (5 мин.). V. Бағамдау-бағалау (5 мин.).
Сабақ типі:
	• Сабақта жаңа білімді игеру
Оқыту әдісі:
	• Түсіндірмелі-иллюстративтік, репродуктивті, топтық
Мұғалім іс-әрекетінің тәсілі:
	• Жаңа терминологиямен таныстыру • Тапсырмаларды орындауда көмектесетін нақты мысалдарды көрсету • Оқушыларға тапсырманы өз бетімен орындап көруге мүмкіндік беру. Өз бетімен орындауда нәтижелер оң болмаған жағдайда, нұсқаулар беру
Негізгі ұғымдар мен терминдер:
	• Орындаушылар, формальды және формальды емес орындаушылар, программа, Паскаль программалау тілі, транслятор, интерпретатор, компилятор, ассемблер.
Оқушыда дағды қалыптастыру:
	• Жаңа өткен тақырыпты толық игеру • Қажет болған жағдайда мұғалімнен көмек сұрау • Өтілген тақырыпты бекіту мақсатында үй жұмысын, деңгейлік тапсырмаларды толығымен өз бетімен орындау
Ақпарат көздері:
	1. Б.Бөрібаев, Б.Нақысбеков, Г.Мадиярова. 2005. Информатика және есептеуіш техника негіздері. Алматы: Мектеп. 2.Википедия. Блез Паскаль. Ақпарат көзі: ru.wikipedia.org/wiki/Паскаль,_Блез 3. Википедия. Никлаус Вирт. ru.wikipedia.org/wiki/Вирт,_Никлаус‎ 4. Общие сведения о языке программирования Паскаль. Ақпарат көзі: metodist.lbz.ru/authors/informatika/3/files/.../4.1.ppt
Қосымша материалдар:
		1. Дербес компьютер. Cілтеме: www.journaldunet.com 2. Паскаль. Сілтеме: lichnosti.net 3. Никлаус Вирт. Сілтеме: arhitectors.vov.ru
Оқушы жетістігін бағалау:
		• Оқушының негізгі бағасы деңгейлік тапсырмаларды орындауына байланысты қойылады. Қосымша бағаны (бонус) алу үшін топтық тапсырманы орындау қажет.
Үй тапсырмасы:
		• Келесі сабаққа дайындық тапсырмасы Анықтамаларды жаттау, Паскаль тілінің тарихын еске түсіру. Формалды орындаушыларға мысал келтіру.
		• Бонус-балл тапсырмасы Басқа программалау тілдерін тауып, олардың қай салада қолданылатынын іздену.

САБАҚ БЛОКТАРЫ s

і. аҚПАРАТ алмасу

Тақырып жоспары:

1. Орындаушылар.

2. Программалау тілдері.

3. Паскаль тілі туралы жалпы мағлұмат.

Слайдтар:

1-слайд (титул)

2-слайд

Сабақтың мақсаты

3-слайд

Тақырып жоспары

4-слайд 1-тақырыпша Орындаушылар

5-слайд Өткенді еске түсіру

Орындаушы

• Формальды

• Формальды емес

6-слайд Формальды орындаушы

Кейбір орындаушылар алгоритмді атқару барысында өз әрекеттерінің мағынасын түсінбейді. Сонда да, әрекеттерді бұлжытпай орындап, керекті нәтижеге жетеді. Мұндай орындаушыларды формальды деп атайды.

7-слайд

Компьютер – формальды орындаушы

Компьютер – формальды орындаушы, не істеп жатқанын түсінбейді, ойламайды, бірақ адам жасаған алгоритмді бұлжытпай орындайды.

8-слайд 2-тақырыпша Программалау тілдері