Поурочный план на тему "Металдардың табиғаттағы және адам өміріндегі рөлі"

Ашық сабақ. Химия, 9 сынып

Күні: 14.02.2015ж

Сабақтың тақырыбы: Металдардың табиғаттағы және адам өміріндегі рөлі.

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға металдар және олардың қасиеттері туралы, адамға қажеттілігі, көп мөлшерде болса зиянды әсері туралы ұғындыру. Металдар туралы алған білімдерін қорыту, өзіндік жұмысқа баулу, ойлау, шығармашылық қабілеттерін дамыту, оқушы белсенділігін арттыру.

Көрнекілік: 1. Ешқашан да бәрін білемін, енді маған бұдан артық үйренетін ештеңе жоқ деп санаушы болма.                                                   Н.Д.Зелинский

2. Туған жердің қара тасын мақтан ете білмеген азамат бөгде жердің алтын тасын да мақтан етіп жарытпас.                                                Қ.И.Сәтбаев

3. «Адам ағзасында кездесетін металдар» макет

4. «Кейбір элементтердің биологиялық рөлі» кесте

Сабақтың түрі: «5-тік кімге бұйырады? » сайысы

Сабақтың әдісі: сөзжұмбақ шешу, сайыс, сұрақ-жауап, «екі жұлдыз, бір тілек».

Пән аралық байланыс: география, биология, тарих, әдебиет

Сабақтың барысы: І.Қызығушылықты ояту (тренинг)

Тапқыр, білгір, дарынды

Жарыс бар, бүгін қарымды

Химия пәнін сүйсең сен

Ортаға сал барыңды. Сайысқа қатысушыларға сәттілік тілеу.

		М	а	г	н	и	й
	Г	Е	р	м	а	н	и	й
		Т	е	м	і	р
	Н	А	т	р	и	й
	А	Л	л	т	ы	н
Р	а	Д	и	й
	Қ	А	л	А	й	ы
Қ	о	Р	ғ	а	с	ы	н

Сөзжұмбақ «Металдар»

1.                 Күмістей ақшыл жеңіл металл

2.                 Мемлекеттің атымен аталатын металл

3.                 Магниттік қасиеті бар металл

4.                 Сілтілік металл

5.                 Бағалы металл

6.                 Радиактивті металл

7.                 Ауыр металл

8.                 Оқтың құрамына кіретін металл

ІІ.Мағынаны тану

Бүгінгі сабағымыз «5-тік кімге бұйырады?» атты сайыс түрінде, яғни «Миллион кімге бұйырады? » бағдарламасының ізімен өтетін болады.

Сұрақтар	Жауап құны	Бағалары
1 сұрақ	100 тг
2 сұрақ	200 тг
3 сұрақ	400 тг
4 сұрақ	500 тг	1–күймейтін кезең «3»
Іріктеу сұрағы:
5 сұрақ	1000 тг
6 сұрақ	10 000 тг
7 сұрақ	25 000 тг
8 сұрақ	100 000 тг
9 сұрақ	250 000 тг
10 сұрақ	500 000 тг	2–күймейтін кезең «4»
11 сұрақ	600 000 тг
12 сұрақ	700 000 тг
13 сұрақ	800 000 тг
14 сұрақ	900 000 тг
15 сұрақ	1 000 000 тг	3–күймейтін кезең «5»

Көмек болатын 3 жеңілдік бар:

1.     Зал көмегі

2.     50/50

3.     Досыңа телефон шалу

Ойыншы кез келген уақытта ойынды тоқтата алады, чек жазып беріледі. Жинаған сомасына сәйкес бағасын алады.

Сонымен, «5-тік кімге бұйырады?» қатысатын адамдарды іріктеп алайық.

1 оқушы. 1.Металдардың периодтық жүйедегі орны. ( сол жақ, төменгі бұрышы)

2. Адамның қанында болып, оған қызыл түс беретін металл (Ғе)

3.  Тыңайтқыш ретінде қолданылатын сілтілік металл (К)

4. Тығыздығы ең көп металл? (осмий)      Құттықтаймыз 1-ші кедергіден өттіңіз

5. Іріктеу сұрағы: Кеме жасайтын металл? (титан)

2 оқушы. 1. Периодтық жүүйедегі сілтілік металдардың орны.( 1 топ н/топша )

2.Қазақстан жерінде ежелде металдан жасалған бұйымдар ( қару-жарақ, әшекей бұйым)

3.Ең қатты металл (хром)

4. Сүйекте қаптайтын металл (Са)  Құттықтаймыз 1-ші кедергіден өттіңіз

5. Іріктеу сұрағы: Ата-бабаларымыз жас нәрестені 40-нан шыққанда шомылдыратын суға қандай металдан жасалған теңгелерді салған   (Аg)

3 оқушы.1. Периодтық жүйедегі сілтілік жер металдардың орны

2. Бекзат металдар ( аса бағалы Ag, Au, Pt)

3. Металдардың айналадығы ортамен әрекеттесіп бүлінуі (коррозия)

4.Адам алақанында балқитын металл (цезий)   Құттықтаймыз 1-ші кедергіден өттіңіз

5. Іріктеу сұрағы: Қандай металл Американың бір штат атымен аталады? (Калифорный)

4 оқушы. 1. Қанатты металл (Al)

2.Ең қиын балқитын металл (W)

3. Асыл  металдар (Ag, Au)

4.Өте активті , яғни белсенді металдар (Мg дейінгі металдар) Құттықтаймыз 1-ші кедергіден өттіңіз

5. Іріктеу сұрағы: Гипстің құрамында болатын металл (Са)

5 оқушы. 1. Сүйек пен тісте кездесетін металл (Са)

2.Ең сұйық металл (Нg)

3.Ең жеңіл металл (Li)

4.Темірдің маңызды құймалары ( шойын, болат)  Құттықтаймыз 1-ші кедергіден өттіңіз

5. Іріктеу сұрағы: Табиғатта металдардың таралуы бойынша 1-ші орын алатын металл? (Al)

6 оқушы. 1. Аспан тасы (Метероид)

2. Электр шамдарының жіңішке сымдарын қай металдан жасайды. (W)

3.Орташа белсенді металдар (Mg – H дейінгі металдар)

4. П.Ж. Темір қандай топшада орналасқан (қосымша)  Құттықтаймыз 1-ші кедергіден өттіңіз

5.Іріктеу сұрағы: Кальций оксидінің техникалық атауы (сөндірілмеген әк)

7 оқушы. 1. Бұл металдарды пышақпен кесуге болады (сілтілік металдар)

2. Белсенділіктері тым төмен металдар (Cu, Au, Ag, Pt, Pt)

3. Пириттің құрамында бар металл (Ғе)

4. Ыстыққа төзімді металл (титан)   Құттықтаймыз 1-ші кедергіден өттіңіз

5. Іріктеу сұрағы: Азот қышқылы әрекеттеспейтін металл (Аl)

8 оқушы. Кермектіктің неше түрі бар, қандай (2, уақытша, тұрақты)

2. Қазақстан дүние жүзінде қай кен орнының қоры жөнінде І орын алады  (W)

3. Темірдің тотығу дәрежелері ( +2 + 3)

4. Екі дайлылық қасиет көрсететін металл (Аl)  Құттықтаймыз 1-ші кедергіден өттіңіз

5. Іріктеу сұрағы: Кермек судың құрамында қандай металдың тұздары болады (Mg,Ca)

9 оқушы. 1. Қазақстанда кен қоры жағынан ТМД елдерінің арасында 3 орын, әлемде 8-орын алатын металл (Ғе)

2.Қосылыстарында +2 тотығу дәрежесін көрсететін металл (Са)

3. Жеңіл түсті металдар (Al, Ti, Mg)

4.Адам «қаназдық» ауруына қандай металдар жетіспегенде ұшырайды (Fe, Al, Pb, K) Құттықтаймыз 1-ші кедергіден өттіңіз

5. Іріктеу сұрағы: Қара металлургия – Қазақстанның маңызды экспорттық саласы. Негізінен қара металлургия өнімдерін сатып алушылар (Ресей, Қытай, Еуропа елдері)

10 оқушы. 1.Ертедегі алхимиктердің пікірі бойынша ай мен күнді қандай металдарға теңеген (Аu, Ag)

2. Бактерияларды залалсыздандыратын металл (Ag)

3. Адамзат алғаш ашқан металл (Au)

4.Адамзат тарихында қандай дәуірлер өтті (Сu, Қола, Ғе) Құттықтаймыз 1-ші кедергіден өттіңіз

5.Іріктеу сұрағы: Неліктен алюминий зауыттары су электр станцияларына жақын орналасады. (электр энергиясын көп қажет етеді)

11 оқушы. 1.Дұрыс пайдалансаң емдейді, бұрыс пайдалансаң мүгедек етеді (мыщяк)

2.Консерві қалбыры жасалатын металл (қалайы)

3.Түсті металлургия қандай металдар ( Сu, Mn, т.б   Fe-нан басқалары)

4.Қазақстанның қазба байлықтарының металогендік картасын жасаған ғалым (Қ.Сәтбаев)  Құттықтаймыз 1-ші кедергіден өттіңіз

5.Іріктеу сұрағы: Зевстің қаһарына ұшыраған Танталдың қызының есіміне берілген металл (Ниобий)

12 оқушы. 1.Қанның ұюына әсер ететін металл (Са)

2. Қазақстанда Au өндіретін кен орындарын ата (Бақыршақ, Майқайың,Жетіқара)

3. Түркістанда құйылған тайқазанның құрамында неше металл бар (7)

4. Ми аурулары қандай металл жетіспегеннен болады (Na) Құттықтаймыз 1-ші кедергіден өттіңіз

5. Іріктеу сұрағы: Ертеде Сібір ұстазы Енесейден 1749 ж таза Fe тұратын метероид тапқан. Алғашында оны не үшін пайдаланған (емдік қасиетке)

-                     Жаңа тақырып түсіндіру. «Металдардың табиғаттағы және адам өміріндегі рөлі» оқушылар презентациясы.

ІІ. Мақал сөзде металл да жүреді,

Металл қадірін халқым біледі.

1 оқушы. 6. Қойдың сүті - ...  Pq

7. Нені ... қызған кезде соқ.     Fe

8.Ертеден белгілі жетеудің бірімін

Электроника саласында ірімін

Көптеген құймаларға кіремін

Әдемілігім жөнінде Au –мен тең жүремін     (Cu)

9.Менделеев ауылының 6-шы көшесінде тұрамын,

Әр түнде адамдармен жүздесіп тұрамын

Мені балқыта алмай, қиналады көбісі

Қазақстан әлемінде кенім жөнінде бірінші  (W)

Құттықтаймыз 2-ші кедергіден өттіңіз

10.Натрий тұздары жолында қандай түске бояйды

А)көк            +В)сары       С)жасыл       Д)қараша

11.Мына минералдың формуласы берілген, ол қалай аталады Al ₂O₃*2SiO₂*2H ₂O

А)боксит       В)флюорит      +С)Каолинит     Д)Корунд

12.Өте улы Хорезмнің ұлы ғалымы  Бируни өз заманында жерлестеріне құны 40 000 динарға ( 1 динар-4,23г алтын) бағаланатын қымбат тас болатынын айтқан. Бұл металл Бериллийдің алмаздан да қымбат бағалы жасыл түсті минералы

+А)изумруд      В)аквомарин     С)воробъеват      Д)гелиодар

13.Есеп. 8 г магний ауада жанғанда түзілген магний оксидінің MgO массасы қанша?

А) 480        В)4,8       С)133            + Д)13,3

2 оқушы. 6. От көмір жейді

Тот ... не жейді?   (Ғе)

7. Арпа - бидай ас екен

... не тас екен?   Au,Ag

8.Қара металлургияның  жанымын

Машина, трактордың  қанымын

VІІІ-ның қосымша топшасында болсам да,

Металл атаулының ең көп қолданатын санымын. Ғе

9.Н.Чернышевский «Не істеу керек» атты романында одан жасалған заттарды суреттей келе, оны «социолизм металы» деп атаған. Бұл қай металл (Al)

Құттықтаймыз 2-ші кедергіден өттіңіз

10.Адамдар мені салмақты деп атайды,

Сонда да мен химиктерге жақпаймын

Өндірісімді  ТМД елдерінде

Бірінші қылмай тынбаймын.

А)Ag          B)Au     C)Cu      Д)Fe

11. Мына минералдың формуласы берілген, ол қалай аталады CaSO₄ * 2H ₂O

А)флюрит       +В)гипс      С)фторапатит     Д)ғаныш

12. Ол туралы геохимик академик А.Е.Ферсман «Тіршілік пен ақыл-ой элементі»- деген бейметалл

+А)Р       В)Na    C)Hi      Д)Zn

13. Мырыш пен оттек әрекеттескенде 44г ZnO түзіледі. Реакция қатысқан оттек массасы  қанша?

+А)8,7г         В)121 г      С)217г     Д)21,7г

3 оқушы. 6.Ескі мата боз болмас

Ескі ... не біз болмас 

А)қола      В)Cu      С)Sn      +Д)Fe

7.Бәлен жерде алтын бар,

Барсаң ... неде жоқ.           

+А)Cu      B)Au     C)бақырда  Д)Ғе

8.1969 жылы  Жетісу жерінен археолог Қ.Ақышев тапқан б.з.б. 5-6 ғ. Яғни ерте темір дәуіріне жататын (жасы 17-18-дердегі, бойы 165см шамасындағы мүрде) қорым қалай аталады?

+А)алтын киімді адам    В)Бес шатыр    С)Шірік Рабыт    Д)Далинное

9.Қазақстанда мыс өндіретін металл кен орындары

А)Қарағанды,Орал,Рудный     +В)Жезқазған,Ақтоғай,Айдарлы    С)Хромтау,Молавск,Көкшетау    Д)Текелі,Ақтөбе, Ащысай

Құттықтаймыз 2-ші кедергіден өттіңіз

10.Мына минералдың формуласы берілген, ал қалай аталады? Fe2O3

А)Фторепатит      В)Ғаныш    С)Корунд      +Д)Қызылтеміртас

11.Мына минералдыңформуласы қалай аталады? Al ₂O₃*nH ₂O

+А)боксит     В)гипс    С)Корунд    Д)магнитті теміртас

12.Мына минерал СаҒ₂ қалай аталады?

А)пирит         +В)флюорит     С)фторопатит       Д)Каолинит

4 оқушы

6.Ненің бір басы – ыстық,

Бір басы – суық       Ғе

7.Ағаш кессең ұзын кес, қысқарту оңай

... нені кессең қысқа кес, ұзарту оңай     Ғе

8.Табылса бұрын там-тұмнан

Қазір көп әр өлкеде

Қымбат болды алтыннан

Қандай металл ертеді?    Al

9.Ақ түйір айналады тыным таппай

Жүргендей су бетінен орын жаппай

Аздан соң суға сіңіп жоқ болады

Оқушым ал ойланғын қойма таппай  (натрий)

Құттықтаймыз 2-ші кедергіден өттіңіз

10.Іріктеме  сұрақ: Тарихшылар оны «революциянер металл» дейді, сонау ҰОС жеңісті жақындатқан металл  Ғе

5 оқушы .  6.Теріні илей білмеген –шірітер,

Нені еріте білмеген – ірітер

А)Au      + B)Ag      C)Fe      Д)Cu

7.Мылтықтың несін айтпа, тиісін айт

А)Au       +B)Ag     C)Fe      Д)Cu

8.Өзі ауыр металға жатады

Емшілер қорықтық құюға қолданылады

Ал, балалар, асыққа құйып атады. (қорғасын)

9.Су бетінде қалықтап

Қандай металл жүзеді

Айтшы ойланып, денеңде

Жетпейтін қай тұз еді

+А)Na, NaCl      B)Li2SO4      C)Ca(NO3)2           Д)KCl

10. Түркістан қаласында 7 металдан құйылған тайқазанда «Адамды сыйла, адамгершілікті әз тұт», «Мерейің үстем болсын», «Алла әкбар» деген сөздер жазылған екен. Осы құдіретті қасиетті 40 құлақты салмағы 2 тонна биіктігі 170см, қазанға 60л су кетеді. Бұл қазан қашан жасалған?

+А)1399ж       В)1499ж      С)1599 ж   Д)1699ж

ІІІ. Ойтолғаныс: Кері байланыс

Сабақ ұнады ма?    Не үйрендің?    «Екі жұлдыз бір жүрек»

 

-                                            Үйге §31, №5 жаттығу

-                                            Бағалау

-                                            Қорытынды

Қарлығаш Едресова

БҚО, Теректі ауданы

Қызылжар негізгі орта мектебі

Қызылжар жалпы білім беретін негізгі мектебі

Металдардың табиғаттағы және адам өміріндегі рөлі

Химия, 8 сынып  (ашық сабақ)

                                                                                               Химия пән мұғалімі: Қ.А.Едресова

Қызылжар ауылы