Поурочный план на тему ""Определение КПД" (7 класс)

Мектеп: Талдықорған қаласындағы физика-математика бағытындағы  Назарбаев Зияткерлік мектебі

Мұғалім: Балажігітова Нұртілеу Құрманәліқызы, физика пәнінің мұғалімі.

Сабақтың тақырыбы: Денені бірқалыпты көтеру кезіндегі жұмысты анықтау. Жай механизмдердің ПӘК-ін анықтау.

Сынып: 7 сынып оқушылары

Сабақтың мақсаты :

Білімділік: Денені h биіктікке бірқалыпты тік жоғары көтергенде істелетін пайдалы жұмыстың сол денені осы биіктікке көлбеу жазықтық бойымен көтергенде істелетін толық жұмыстан кем болатынын көрсету. Жай механизмдердің ПӘК- ін есептеу.

Тәрбиелік: Аспаптармен өлшеу жүргізгенде ұқыптылықты, топпен жұмыс істеу дағдысын қалыптастыру.

Дамытушылық: Өлшеуіш аспаптарды қолдана алу дағдысын қалыптастыру.

Сабақтың типі: Интерактивті, онлайн сабақ

Сабақтың түрі: Практикалық сабақ

Сабақтың құрылымы:

      Ұйымдастыру кезеңі

      Үй жұмысын тексеру

      Практикалық жұмысты орындау үшін қайталау сұрақтарына жауап беру

      Практикалық жұмыс «Денені бірқалыпты көтеру кезіндегі жұмысты анықтау. Көлбеу жазықтықтың және жылжымалы блоктың ПӘК-ін анықтау

Ұйымдастыру кезеңі

     Оқушы алдына сабақтың мақсат, міндеттерін қою.

Практикалық жұмысты орындау үшін қайталау сұрақтарына жауап беру

 а) Толық жұмыс пен пайдалы жұмыстың айырмашылығы неде?

б) Пайдалы әрекет коэффициенті қалай анықталады, өлшем бірлігі неге тең?

в) Жұмысты қалай анықтайды, өлшем бірлігі қандай?

Практикалық жұмыс «Көлбеу жазықтықтың ПӘК-ін анықтау»

1.      Қондырғыны жинаңдар.

2. Динамометр көмегімендененіңсалмағынанықтаңдар

1.      Денені тақтай үстіне орналастырып,

динамометрді оған бекітіңдер.

4. Тұрақты жылдамдықпен көлбеу бойымен денені жоғары қарай жылжытыңдар.

5. Тарту күші F өлшеңіздер.

6. Сызғыштың көмегімен дененің жүрген жолын S және көтерілу биіктігін h табыңдар.

Есептеу жүргізіңіздер.

1.      А_п=Рh формуласы бойынша пайдалы жұмысты, ал А_т=Fs формуласымен толық жұмысты есептеңдер.

2.      Көлбеу жазықтықтың ПӘК-ін анықтаңдар

3.      Өлшеу және есептеу нәтижесін кестеге толтырыңдар

№	h,м	Р, Н	Ап, Дж Ап=Ph	s, м	F,H	Ат, Дж Ат =Fs	h=
1	0,08	0,85	0,068	0,5	0,45	0,068	30%

ž  Пайдалыжұмыстолықжұмыстан кем

ž  Жұмыстың бір бөлігі, яғни  70% пайдасыз шығындалған

ž  Бұл шығын көлбеу жазықтықтағы үйкелісті және ауадағы кедергі күшін жоюға жұмсалған.

ž  Кез келген механизмдер сияқты, көлбеу жазықтықтың ПӘК -і 100% -  ға жетпейді

Мұғалім:Көлбеу жазықтықтың ПӘК-і  білеуше көтерілетін биіктікке тәуелді ме?

Бұл сұраққа жауап беру үшін көлбеу жазықтықтың биіктігін өзгертіп, жоғарыдағы тәжірибені қайталап жасаймын. Көлбеу жазықтықтың ПӘК-ін анықтаймын.

№	h,м	Р, Н	Ап, Дж Ап=Ph	s, м	F,H	Ат, Дж Ат =Fs	h=
1	0,08	0,85	0,068	0,5	0,45	0,068	30%
2	0,22	0,85	0,187	0,5	0,52	0,225	83%

Қорытынды: Көлбеу жазықтықтың ПӘК-і көлбеу жазықтықтың биіктігіне тура пропорционал. .

Мұғалім:Енді, көлбеу жазықтықтың ПӘК-і дененің массасына тәуелді ме деген сұраққа жауап беріп көрейік.

Ол үшін  білеушенің массасын арттыра отырып, жоғарыдағы  тәжірибені қайталап жасаймыз.

№	h,м	Р, Н	Ап, Дж Ап=Ph	s, м	F,H	Ат, Дж Ат =Fs	h=
1	0,22	0,85	0,187	0,5	0,52	0,225	83%
2	0,22	1,4	0,308	0,5	0,74	0,37	83%

Қорытынды. Көлбеу жазықтықтың ПӘК-і дененің массасына тәуелді емес.

Мұғалім: Қалай ойлайсыңдар күштен 2 есе ұтыс алу үшін көлбеу жазықтықтың көлбеулігін қандай бұрышпен орналастырғанымыз дұрыс?

Ол үшін көлбеу жазықтықтың биіктігін ұзындығынан 2 есе кіші етіп алуымыз керек, яғни көлбеу жазықтықтың көлбеулік бұрышы 30⁰ –қа тең болу қажет.

Жылжымалы блоктың ПӘК ін өлшеу

Құрал жабдықтар: 1) блок, 2)  оқу динамометрі, 3)өлшеуіш таспа, 4)  массасы 100 г жүк- 3 шт., 5) штатив, 6) ұзындығы 50 см жіп ұшында ілмегі бар.

Жұмыстың орындалу реті

1. Суреттегідей етіп жылжымалы блокпен қондырғыны жинаңдар. Жіптің бір ұшын  штативке, екінші ұшын динамометрге іліңдер.Блоктың ілмегіне 100 г үш жүк іліңдер.
2. Динамометрді қолымызға алып, вертикаль бағытта блок пен жүкті ұстап тұрамын, жіптің керілу күшін өлшеймін.
3. Жүктерді бірқалыпты жоғары көтеріңдер және жүктің, динамометрдің столға қатысты орын ауыстыруын өлшеңдер.
4. Пайдалы және толық жұмысты есептеңдер.

5.     Жылжымалы блоктың ПӘК ін есептеңдер.                                                                                        

Иіндіктің ПӘК-ін өлшеу.

ž    Иіндіктің ұзын және қысқа иініне массасы әртүрлі жүктерді ілеміз.Жүк     биіктікке көтерілгенде, иіндіктің күш түсірілген нүктесі    төмен түседі

ž    Сызғыштың көмегімен      және      биіктіктерді өлшейміз

ž  Иіндіктің ПӘК-ін есептеу үшін мын формуланы пайдаланамыз

Сұраққа жауап беріңіздер:

Жай механизмдердің ПӘК ін қалай арттыруға болады?

Үй жұмысы.

·         Тепе -теңдікте тұрған стерженнің бір ұшын майыстыратын болсақ, не болар еді? Жауаптарыңды тәжірибе жасап дәлелдеңдер.

·         Сызғыш тепе- теңдікте тұратындай етіпортасына қарындашты орналастырыңдар. Рычагтың сол жағына бір монета, оң жағына үш монета қойып тепе -теңдік қалыпқа келтіріңдер. Күш түсірілген иіндерді өлшеңдер және рычаг ережесін тексеріңдер.

·          Күштен  үш есе ұтыс алатындай көлбеу жазықтықтың көлбеулігін таңдаңдар. Сызғыш пен динамометрді пайдаланыңдар.

Пайдаланылған әдебиеттер.

1.      Физика 7. Р. Башарлұы, У. Тоқбергенова

2.      Физика 7. Л.А.Кирик. Самостоятельные работы Москва ИЛЕКСА 2010

3.      http://www.fizika.ru/theory/tema-15/15a.htm

4.      http://home-edu.ru/user/uatml/00000800/prost_meh.htm