Поурочный план по казахскому языку на тему "Сөйлеу мәдениеті"

Қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы: сөйлеу мәдениеті

Сабақтың түрі: сөйлесу

Мақсаты: Білімділік: Оқушылардың білімдерін ауызша тіл дамыту жұмыстары арқылы бекіту;

Дамытушылық: Тіл мен сөйлеу мәдениетін дамыту. Пәнге қызығушылығын, танымдық белсенділігін арттыру;

Тәрбиелік: Мемлекеттік тілді құрметтеуге, отансүйгіштікке тәрбиелеу.

Пәнаралық байланыс: әдебиет, әдеп, и

Көрнекілік: интерактивті тақта, слаидтар, кесте,

Сабақ барысы:

1.     Ұйымдастыру. Сабақтың тақырыбы, мақсаты (2 мин)

2.     Үй жұмысын тексеру (8 мин)

РАФТ стратегиясы бойынша бірнеше оқушы автор орындығына отырып, өздерінің шығармашылық жұмыстарын оқиды

Дастан: Рөл – ақын, аудитория – көрермен, форма - өлең, тақырыбы – Ана тілім – тірлігімнің айғағы

Ана тілім – тірлігімнің айғағы,

Мен айтайын өлеңімді ойдағы.

Талай ұрпақ өсті одан сусындап,

Басын имей кешті тағдыр тайғағын

             Тілім менің – жарқ-жұрқ еткен найзағай,

             Тиген жерін тесіп шығар найзадай.

              Мемлекеттік мәртебе алып бүгінде,

              Желбіретті тәуелсіздік байрағын.

Айғаным: Рөл – тілші, аудитория – оқырман, форма - эссе, тақырыбы – Туған тілдің болашағы туралы ой.

3.     Өткен сабақты қайталау (5 мин)

сұрақ – жауап

1)    Адамдар арасындағы қарым-қатынас дегенді қалай түсінесіз?

2)    Мәдениеттің адам бойында қалыптасуы туралы пікіріңіз қандай?

3)    Тіл мәдениеті, оның адам бойындағы мәдениеттілікті қалыптастырудағы орнын қалай түсінесіз?

4)    Тілдік қарым-қатынаста сөз мәдениетін қанша түрге бөліп қарауға болады?

4. Жаңа сабақ  Бүгінгі сабағымыздың сұрақтары мынадай:

1)    Ауызекі сөйлеу тілі және жазба тіл дегенді қалай түсінесің?

2)    Ауызекі сөйлеудің өзіндік стильдік ерекшеліктерін айтыңыз.

3)    Тыңдай білу әдебіне не жатады?

4.     Үндемей, сөйлеушінің сөзін бөлмей тыңдаудың ерекшелігі неде?

5.     Сөйлеушінің сөзіне араласып, өзара ой алмаса тыңдау, оның өзіндік мәні туралы айтыңыз?

6.     Тыңдаудың түрлеріне ой жібере отырып, «тыңдау» деген ұғымға қандай түйіндеу жасайсыз. (Тыңдау деген не?)

7.     Сөйлеу әдебіне не жатады

8.      Жүйелі, мәнді сөйлеудің негізгі сапалары қандай?

9.      Сөйлеу сапасына қандай нәрселер кері әсерін тигізеді?

Бізде үш топ бар. Осы сұрақтарға жауап беру үшін әр топ үш сұрақтан бөліп алады. Жауаптарын оқулықтың 17-21беттеріндегі «Тіл табыса білу де - өнер», «Тыңдай білу әдебі»(1-топ), «Тыңдай білу әдебі»(2-топ), «Сөйлеу әдебі», «жүйелі, мәнді сөйлеудің негізгі сапалары»(3-топ) мәтіндерін оқып табады.

Дайындалуға 15 мин.

Ортадағы трибунаға келіп, әр оқушы бір сұрақтан таңдап, жауап береді, яғни басқаларына түсіндіреді. Оқушы жауабы талданады, толықтырылады.

5.Тыңдалым. 8мин. «Сөз атасы – құлақ» Тақтада мәтін беріледі, мәтінді мұғалім дауыстап оқиды. Оқушылар мәтін бойынша тапсырмалар орындайды.

Сөз атасы – құлақ

     Мазмұнды сөзге құлақ қойып, ықыласпен тыңдай білуге де дағды керек. Орамды тілдің эстетикалық әсеріне, айтылған ойдың мазмұнына қанық болу үшін кісінің «көкірегі сезімді» болуға тиіс. Абай ақыл сөзді кімнің қалай ұғатыны туралы былай дейді: «Қарны тоқ аса маңғаз ұқпас сөзді, сөзді ұғар көкірегі болса көзді...» Солай болғандықтан сөзді әркім әртүрлі тыңдауы мүмкін. Айтылған ғибратты асыл сөз бір құлақтан кіріп, бір құлақтан шығып жатса, онда не пайда?

     Сондықтан кісіні тыңдай білу де – мәдениеттілік. Көбіміз басқа біреудің айтқанын тыңдай білмейміз, оның сөзін орынсыз бөліп, жөн-жосықсыз бірдеңелерді қыстырмалап білгішсінетіндер де болады. Бәрінен де ойсыз, есалаң сөзге есеңгіреген жаман.

     Ертегілер айтқандай, адамның аузы біреу, құлағы екеу болғандықтан, мылжыңдап көп сөйлемей, көп тыңдай білу де керек. Сөйлей білу адамға қаншалықты керек болса, тыңдай білу де соншалықты керек.

     Тапсырма

1.     Қарамен терілген сөз тіркестері мен сөйлемдерге түсініктеме беріңдер.

2.     Мәтіндегі айтылған ойдың «тыңдау әдебі» деген ұғыммен қандай байланысы барына салыстырмалы түрде өз пікірлеріңді айтыңдар.

3.     «Сөз атасы – құлақ» сөзін қалай түсіндіңдер?

6. Жазылым. 15мин.

1.  Көп нүктенің орнына керекті сөздер мен сөз тіркестерін тауып

               қойыңдар.

2.     Берілген мақал-мәтелдердің, қанатты сөздердің «Сөйлеу әдебі» тақырыбымен қандай байланысы бар? Өз түсініктеріңді ауызша баяндаңдар.

3.     Мақал-мәтелдер мен қанатты сөздерді оқып, бір қанатты сөзді тақырып етіп шығарма жазыңдар.

1. Тіл – адам ойының ... . 2.Аңдамай сөйлеген ... ... . 3. Ойнап сөйлесең де, ... ... . 4.Тисе терекке, тимесе ... . 5.Айтылған сөз -  ... оқпен тең. 6.Бал тамған тілден ... тамар. 7.Көп сөз - ... ... . 8. Көп сөз – күміс, аз сөз - ... . 9.Жасыңда қылжың болсаң, өскенде ... ... . 10.Таза сөйлеу – биік ... . 11.Көңілсіз ... – ойға олақ.

         Керекті сөздер: құлақ, мылжың боласың, мәдениеттілік, у, атылған, бос сөз, айнасы, ауырмай өледі, ойлап сөйле, алтын, бұтаққа.

7. Сұхбат. 7мин. «Риза көңіл», «Су сепкендей басылған көңіл»

Компьютерде жазылған сұхбаттар тыңдалады. Ауызекі сөйлеу тілі қалай берілгендігі, өзіндік ерекшеліктері талданады.

8. Білімдерін тексеру. Тест. 10 мин.

1. Сөз мәдениетін нешеге бөліп қарастыруға болады?

А) 1

Ә) 2

В) 3

2. Ауызекі сөйлеу деген не?

А) іскерлік қарым-қатынас жасау

Ә) жазу арқылы жүйелеп сөйлеу

В) бетпе-бет көріп өзара пікір алмасу

3. Тыңдау деген не?

А) біреудің сөзін қабылдау

Ә) сұрақ қою

В) жауап беру

4.     Таза сөйлеу – биік ...

А) сыпайылық

Ә) мәдениеттілік

В) өрескелдік

5.     Сөз мағынасын түсінбей қате сөйлеу неге жатады?

А) тыңдай білу әдебіне

Ә) ауызша сөйлеудің стильдік ерекшелігіне.

В) сөйлеу сапасына кері ықпал ететін нәрсеге