Поурочный план по познанию мира на тему "Жердің өз білігінен айналуы. Күн мен түннің ауысуы"

Федоров ауданы әкімдігінің білім бөлімінің «№2 орта мектебі» КММ

Ашық сабақ

Тақырыбы: Жердің өз білігінен айналуы. Күн мен түннің ауысуы

Сынып жетекшісі: Ержанова Ж.Т.

Сыныбы: 4

2015-2016 жж.

Сабақтың тақырыбы: Жердің өз білігінен айналуы. Күн мен түннің ауысуы.

Сабақтың мақсаты:

1) Білімділік: Оқушыларға Жердің өз білігінен айналу қозғалысы нәтижесінде күн мен түннің ауысатындығы туралы түсіндіру. Оқушылардың ойлау қабілетін, сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету.

2) Дамытушылық: Оқушылардың іскерлігі мен біліктілік дағдыларын жетілдіре отырып, ойлау, қабылдау, меңгеру қабілеттерін дамыту. Сөйлеу мәдениетін қалыптастыру, картамен жұмыс жасауға машықтандыру.

3) Тәрбиелік: Туған елге, жерге деген сүйіспеншілікке, ұлтжандылыққа, адамгершілікке тәрбиелеу; рухани байлығын қалыптастыру, тапқырлық, ізденімпаздық қасиеттерін қалыптастыру, ұлттық құндылықтарды сүйе білуге дағдыландыру; қоршаған ортаға құрметпен қарауға баулу,

Міндеттері:

1. Жердің өз білігінен айналуынан күн мен түннің ауысатындығын түсіндіру.

2. Танымдық қызығушылықтарын, бақылай білу, талдау, қорытынды жасай білу дағдыларын дамыту.

3. Ғарыштық әлемге қызығушылығын ояту.

Көрнекілігі: Глобус, Жердің физикалық-географиялық картасы, ақыл тақтасы, құрастырмалы дидактикалық материал

Сабақтың түрі: ізденіс сабақ

Пәнаралақ байланысы: астрономия, география, тарих

Сабақта қолданылатын технология: СТО, АКТ

І.Қызығушылықты ояту

Оқушыларды сабаққа дайындау. Зейіндерін аудару.

Табиғат біздің анамыз

Біз табиғатқа баламыз (хормен айтады)

Ауа райын бақылау күнделігімен жұмыс

Ітоп:-Жылдың қай мезгілі? — Қыс мезгілі.

ІІ топ:-Қазір қай ай? — Қазір ақпан айы. Ақпан биыл 28 күннен аяқталады.

ІІІ топ: -Бүгін қай күн? — Бүгін 12 ақпан. Аптаның үшінші күні, яғни бүгін сәрсенбі.

ІҮ топ: -Бүгін ауа райы қандай? — Бүгін күн ... . Далада жауын-шашын ... . Ауа температурасы ... градус, желдің бағыты ... .

Бүгінгі сабағымызда топтық жұмыс түрінде өтеді. Топ ережелерін еске түсіру.

Жасырылған сөздер

Біз қазір қандай тарауды өтіп жатырмыз?

Берілген кестеден ғарыш тақырыбына байланысты сөздерді тауып көрсетіңдер.

П

Л

А

Н

А

Э

А

С

Т

Р

Б

Ә

К

П

О

Л

Ж

А

Р

Т

Ж

А

Т

Е

Й

С

Г

А

Г

О

У

В

І

М

Е

Ю

С

Т

Е

Ы

Е

К

Ү

Н

Ы

З

И

Р

А

Н

Ә

О

Р

В

Р

И

Д

И

Р

Ш

Р

Ж

Ұ

Л

Д

Р

Н

С

А

О

М

И

Я

Э

К

В

Я

А

Н

А

М

Ұ

Б

А

В

К

И

А

Р

А

Т

О

Р

Р

Э

Ъ

С

П

У

Т

Н

П

А

Л

Л

Е

Л

Ь

Орнын тап.

Тапқан сөздерге анықтама бере отырып, тиісті ұяшықтарына салады.

«Білгіштер клубы» әр топқа сұрақтар қояды.

(Оқушылар бір біріне сұрақ қояды.)

Ітоп:-Астрономия ғылымы нені зеттейді? (Ғарыштық денелерді зерттейтін ғылым. Алғашқы астрономдарды жұлдыз санағыштар деп атаған.)

ІІ топ: -Ғарыштық денелер туралы не білесің?

ІІІтоп:- Күнді неше ғаламшар айналып жүреді?

ІҮтоп:-Ғарышқа кімдер ұшты?

Тыныштық сәті.

Балалар, мен сіздерді «тыныштық сәтіне» шақырамын. Қазір біз ғажайып саяхатқа шығамыз. Көздерімізді жауып, ғарыш зымыранынан өз орындарыңызды табыңыздар. Ғарышқа ұшуға дайындалыңыздар. Ал енді біз отырған зымыран жоғары көтеріліп жатқанын елестетіңіздер (үзіліс). Біз әлемнің құшағы – ашық ғарышқа жеттік. Денеміз бос. Ғарыш зымыранының ішінде өзімізді жеңіл сезініп, ұшып жүрміз (үзіліс). Зымыранның әйнегінен қарасақ, біздің ғаламшарымыз – Жер жақсы көрінеді. Ол қандай тамаша, көк түске боялған. Ғаламшарымыздың жартысына күн сәулелері түсіп, жарқырап жатқанын және қалған жартысында қараңғы болып тұрғанын көрдік. Ғаламшарымыз қандай әсем, нәзік болып көрінгенімен, шың мәнінде өте мықты және үлкен (үзіліс). Жерімізде қаншама елдер орналасқан. Жерді баяу айналып, қаншама елдердің арасынан өз елімізді көріп тұрмыз. Отанымыздың шынын ақ мұз басқан тауларын, мөлдір әрі таза өзен-көлдерін, сан алуан өсімдіктер мен жануарлар дүниесіне бай ормандары мен даласын, көз жауын алатын қалалары мен ауылдарын көріп тұрмыз (үзіліс). Осы сәтті есте сақтайық (үзіліс). Еліміздің үстінен ұша жүріп, біздің мектепті көріп тұрмыз. Баяу ғана алдына қондық, ғарыштық зымыранымыздан шығып, сынып бөлмемізге қарай қозғалдық (үзіліс). Мінекей, сүйікті сыныбымызға да жеттік! Ал енді көзімізді ашамыз.

Әңгімелесу.

Балалар, өздеріңізді қалай сезіндіңіздер?

Неліктен ғарышта денең жеңіл болып, ұшып жүресің?

Ғаламшарымызды қалай елестеттіңіздер?

Неліктен Жердің жартысы жарық, ал жартысы қараңғы болып тұр деп ойлайсыздар?

Ендеше біздің бүгінгі жаңа сабағымыздың тақырыбы да осыған байланысты болмақ. Яғни бүгін біз «Жердің өз білігінен айналуы. Күн мен түннің ауысуы» туралы өтеміз. Бүгінгі сабақта неліктен күн мен түн ауысады, күн мен түннің ауысуының қандай әсері бар, неліктен Жер айналғанын сезбейміз деген сұрақтарға жауап іздейміз.

ІІ. Мағынаны тану.

Өткен сабақта 2-топтың оқушыларына үйге тапсырма ретінде әр түрлі тақырыптарда ізденіс жұмыстары берілді.

Сіздер берілген тақырыптарды жұп бойынша бөлісіп, дайындалып келулеріңіз қажет болған.

Берілген тақырыптар:

1.            Ерте замандардағы адамдардың Жер туралы және ғарыштық денелер туралы ой-пікірлері. Күн мен түннің ауысуы жайлы пікірлері.

2.            Қазіргі замандағы ғалымдардың зерттеулері нәтижесіндегі белгілі болған ғарыштық денелер және күн мен түннің ауысуы туралы білімдері.

3.            Күн мен түннің ауысуының Жер бетіндегі тіршілікке тигізетін әсері.

Жауаптары:

1.            Ерте заманнан адамзат аспан әлемін танып білуге асықты. Ондағы денелердің қозғалысын бақылады. Ол уақытта қазіргі кездегідей ғарыш әлемін зерттейтін құралдар мен ғарышқа ұшу мүмкіндіктері болған жоқ. Тек кейінгі уақытта аспан әлемін бақылауға арналған телескоп деген аспап шықты. Сондықтан адамдардың ғарыш туралы түсінігі қате қалыптасқан. Олар Жердің беті тегіс деп түсінді. Ал Ай, Күн, жұлдыздар секілді аспан денелері Жерді айналып жүреді деп ойлады. Күн Жерді айнала отырып, шығыстан шығып, батыста жоғалады, сондықтан күн мен түн ауысады деп ойлады.

2.            Қазіргі заманда көптеген зерттеулер мен ғарышқа ашық сапардан кейін аспан әлемі туралы нақтысын біле аламыз. Бізге Жердің шар тәрізді екендігі белгілі. Жер шар тәрізді болғанымен қатыр, Күнді өз орбитасы бойымен айналып жүреді. Және де Жердің қақ ортасынан Солтүстік және Оңтүстік полюстерін қосатын білігі бар. Жер өз білігінен батыстан шығысқа қарай айналады. Жердің осылай өз білігінен айналуынан оның Күнге қатысты беті өзгеріп тұрады. Сондықтан күн мен түн ауысады. Күн Жерге үнемі жарық беріп тұрады. Жарық түскен жақта күндіз болады, ал қараңғы жақта түн болып тұрады. Жер өз білігін 24 сағатта айналып шығады. Осы уақыт аралығын тәулік деп атайды.

3.            Жердің өз білігінен айналуының арқасында күн мен түн ауысып отырады. Егер Жер өз білігінен айналмаса, бір жағында үнемі күндіз болып, қатты ысып кетеді. Екінші жағында үнемі түн болып, қатты суып кетер еді. Сондықтан Жердің өз білігінен айналуының арқасында жердегі тіршілік сақталады.

Қызықты логикалық сұрақтар:

1.            Ғарышкерлер тістерін қалай тазалайды? (кәдімгі тіс пастасын қолдана алмайды, сондықтан арнайы жасалынған бөлінбейтін тіс пастасы қолданылады, бір уақыттарда тісті тазалау үшін сағыз қолданылған).

2.            Жер айналғанда оңтүстікте, яғни планетаның астында орналасқан адамдар неге құлап түспейді? (себебі планетаның асты жоқ, оның барлық бетіндегі үсті болып келеді. Жер бетіндегі адамдар, заттар, үйлер, барлығын жердің көзге көрінбейтін ауырлық күші ұстап тұрады).

3.            Ғарышта жаңбыр жауа ма? (жаумайды, себебі онда ауа да, бұлт та жоқ).

4.            Егер ғарышта қалам жазбаса, онда жазу үшін нені қолданады?

5.            Ғарышта адам жылай ма?

ІІІ. Ой толғау.

Сәйкестікті тап.

Жердің диаметрі		1жылда , 365 немесе 366 күнде
Жарық күннен Жерге дейін қанша уақытта жетеді?		8 минут
Жер Күнді қанша уақытта айналып өтеді?		12740 км
Шолпаннан нешінші планета?		3

Топтық жұмыс.

«Жер – біздің үйіміз» тақырыбында жобалық жұмыстарын ұсынады.

Бағалау.

Менің жетістігім. Ғарыштық зымыранға әр оқушы өзінің сабақтағы жұмысына баға береді. Тақтаға ілініп талданады.

Үй тапсырмасы. 1-топ тақырып бойынша 7-сұрақтың тест тапсырмаларын құрап келеді, де келесі сабақта басқа оқушыларға осы тест тапсырмаларын қояды.

2-топ «Жер – ғарыштық кеме» тақырыбында сурет салып келеді.

3-топ үйде оқулықта сипатталған тәжірибені жасап келеді. Ал қорытындысын сыныпта барлық оқушыларға талдап айтып бересіздер. 4-топқа ізденіс жұмысын беремін. Жер өз білігінен айналу нәтижесінде күн мен түн ауысатындығын білдік. Ал Жер тек өз білігінен ғана айналып, бір орында тұра ма?

Жердің Күнді айналуы туралы мына сұрақтар бойынша ізденіс жұмыстарын жүргізу: 1. Жердің Күнді айнала қозғалуы табиғатқа қалай әсер етеді?

2. Жыл мезгілдерінің ауысуы қалай жүреді?

3. Күн тоқырауы дегеніміз не? Ол неден болады?

Қорытынды. Бүгінгі сабақтан не үйрендіңіздер?

Үлестірме қағаздар

П

Л

А

Н

А

Э

А

С

Т

Р

Б

Ә

К

П

О

Л

Ж

А

Р

Т

Ж

А

Т

Е

Й

С

Г

А

Г

О

У

В

І

М

Е

Ю

С

Т

Е

Ы

Е

К

Ү

Н

Ы

З

И

Р

А

Н

Ә

О

Р

В

Р

И

Д

И

Р

Ш

Р

Ж

Ұ

Л

Д

Р

Н

С

А

О

М

И

Я

Э

К

В

Я

А

Н

А

М

Ұ

Б

А

В

К

И

А

Р

А

Т

О

Р

Р

Э

Ъ

С

П

У

Т

Н

П

А

Л

Л

Е

Л

Ь

П

Л

А

Н

А

Э

А

С

Т

Р

Б

Ә

К

П

О

Л

Ж

А

Р

Т

Ж

А

Т

Е

Й

С

Г

А

Г

О

У

В

І

М

Е

Ю

С

Т

Е

Ы

Е

К

Ү

Н

Ы

З

И

Р

А

Н

Ә

О

Р

В

Р

И

Д

И

Р

Ш

Р

Ж

Ұ

Л

Д

Р

Н

С

А

О

М

И

Я

Э

К

В

Я

А

Н

А

М

Ұ

Б

А

В

К

И

А

Р

А

Т

О

Р

Р

Э

Ъ

С

П

У

Т

Н

П

А

Л

Л

Е

Л

Ь

П

Л

А

Н

А

Э

А

С

Т

Р

Б

Ә

К

П

О

Л

Ж

А

Р

Т

Ж

А

Т

Е

Й

С

Г

А

Г

О

У

В

І

М

Е

Ю

С

Т

Е

Ы

Е

К

Ү

Н

Ы

З

И

Р

А

Н

Ә

О

Р

В

Р

И

Д

И

Р

Ш

Р

Ж

Ұ

Л

Д

Р

Н

С

А

О

М

И

Я

Э

К

В

Я

А

Н

А

М

Ұ

Б

А

В

К

И

А

Р

А

Т

О

Р

Р

Э

Ъ

С

П

У

Т

Н

П

А

Л

Л

Е

Л

Ь

1.            Ерте замандардағы адамдардың Жер туралы және ғарыштық денелер туралы ой-пікірлері. Күн мен түннің ауысуы жайлы пікірлері.

Ерте заманнан адамзат аспан әлемін танып білуге асықты. Ондағы денелердің қозғалысын бақылады. Ол уақытта қазіргі кездегідей ғарыш әлемін зерттейтін құралдар мен ғарышқа ұшу мүмкіндіктері болған жоқ. Тек кейінгі уақытта аспан әлемін бақылауға арналған телескоп деген аспап шықты. Сондықтан адамдардың ғарыш туралы түсінігі қате қалыптасқан. Олар Жердің беті тегіс деп түсінді. Ал Ай, Күн, жұлдыздар секілді аспан денелері Жерді айналып жүреді деп ойлады. Күн Жерді айнала отырып, шығыстан шығып, батыста жоғалады, сондықтан күн мен түн ауысады деп ойлады.

2.            Қазіргі замандағы ғалымдардың зерттеулері нәтижесіндегі белгілі болған ғарыштық денелер және күн мен түннің ауысуы туралы білімдері.

Қазіргі заманда көптеген зерттеулер мен ғарышқа ашық сапардан кейін аспан әлемі туралы нақтысын біле аламыз. Бізге Жердің шар тәрізді екендігі белгілі. Жер шар тәрізді болғанымен қатыр, Күнді өз орбитасы бойымен айналып жүреді. Және де Жердің қақ ортасынан Солтүстік және Оңтүстік полюстерін қосатын білігі бар. Жер өз білігінен батыстан шығысқа қарай айналады. Жердің осылай өз білігінен айналуынан оның Күнге қатысты беті өзгеріп тұрады. Сондықтан күн мен түн ауысады. Күн Жерге үнемі жарық беріп тұрады. Жарық түскен жақта күндіз болады, ал қараңғы жақта түн болып тұрады. Жер өз білігін 24 сағатта айналып шығады. Осы уақыт аралығын тәулік деп атайды.

3.            Күн мен түннің ауысуының Жер бетіндегі тіршілікке тигізетін әсері.

Жердің өз білігінен айналуының арқасында күн мен түн ауысып отырады. Егер Жер өз білігінен айналмаса, бір жағында үнемі күндіз болып, қатты ысып кетеді. Екінші жағында үнемі түн болып, қатты суып кетер еді. Сондықтан Жердің өз білігінен айналуының арқасында жердегі тіршілік сақталады.

А	С	Т	Р	Б	Ә	К
Г	А	Г	О	У	В	І
И	Р	А	Н	Ә	О	Р
Н	А	Б	О	М	И	Я
Ұ	С	А	Е	В	К	И
М	Ъ	С	П	У	Т	Н

1.  Жердің Күнді айнала қозғалуы табиғатқа қалай әсер етеді?

2.  Жыл мезгілдерінің ауысуы қалай жүреді?

3. Күн тоқырауы дегеніміз не? Ол неден болады?

Сәйкестікті тап.

Жердің диаметрі		8
Жарық күннен Жерге дейін қанша уақытта жетеді?		Ю.А.Гагарин
Күн жүйесінде неше ғаламшар бар?		12740 км
Бастапқы меридиан қай қаладан өтеді?		Лондон
Жер Күнді қанша уақытта айналып өтеді?		8 минут
Дүние жүзінде ғарышқа ең алғаш үшқан ғарышкер		108 минут
Тұңғыш ғарышкер ғарыштан Жерді қанша уақыт бақылады?		1жылда , 365 немесе 366 күнде
Шолпаннан кейін үшінші орналасқан планета		Жер

Сәйкестікті тап.

Жердің диаметрі		8
Жарық күннен Жерге дейін қанша уақытта жетеді?		Ю.А.Гагарин
Күн жүйесінде неше ғаламшар бар?		12740 км
Бастапқы меридиан қай қаладан өтеді?		Лондон
Жер Күнді қанша уақытта айналып өтеді?		8 минут
Дүние жүзінде ғарышқа ең алғаш үшқан ғарышкер		108 минут
Тұңғыш ғарышкер ғарыштан Жерді қанша уақыт бақылады?		1жылда , 365 немесе 366 күнде
Шолпаннан кейін үшінші орналасқан планета		Жер

Сәйкестікті тап.

Жердің диаметрі		8
Жарық күннен Жерге дейін қанша уақытта жетеді?		Ю.А.Гагарин
Күн жүйесінде неше ғаламшар бар?		12740 км
Бастапқы меридиан қай қаладан өтеді?		Лондон
Жер Күнді қанша уақытта айналып өтеді?		8 минут
Дүние жүзінде ғарышқа ең алғаш үшқан ғарышкер		108 минут
Тұңғыш ғарышкер ғарыштан Жерді қанша уақыт бақылады?		1жылда , 365 немесе 366 күнде
Шолпаннан кейін үшінші орналасқан планета		Жер