Презентация "Байна Буйнта - Тугтна нутгин билгт"

• 1 слайд

  
  
  
  
  
  
  
  Байна Буйнта-Тугтн хотна билгт
  Презентац-зурац белдснь: 10 классин сургульч Лижин Ангира. МКОУ « Тугтунская СОШ им. Б.Б. Дорджиева» Хальмг литературин кичял.
  

• 2 слайд

  
  
  
  
  Мана Тугтн селәнд билгтә шүлгч Байна Буйнтаг цугар меднә. Буйнта Шорваевна школд сурчасн цагасн авн эклж, шүлгүдт седклән , дуран нерәдсмн.
  Жил ирвәс, билгтин шүлгәнә келнь улм өсәд-байҗад йовсмн.Заяни билгтә Байна Буйнта эвряннь чееҗднь уудсн шүлгүдән олна оньгт тусхаж, нерәдгдг болв. Энуня еңгсг айста шүлгүднь олн әмтнә седклд ирлцҗ таасгдв.
  Байна Буйнта ах-үйин бичәчнрин, шүлгчнрин үүдәврмүдәс үлгүр-бәрмтг авч, нег цагт эднлә харhҗ шүлгүдән эднд умшч оньгтнь тусхасмн.
  
  
  
  

• 3 слайд

  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Байна Буйнтан экнь дорвн класс чиләсн умшдг, бичдг, домбр цокдг, тууль-тууж, меддг, келнә билгтә билә.
  Баавнь-Байна Шорв Торскән Харсгч дәәнә орлцач, белг бәрдг,эрк эргулҗ ном умшдг, сүзгч күн билә. Тегәд чигн бичкн күүкн Буйнта эднәс бат сурhмҗ, медрл, келнә билг хоршаҗ чееҗлҗ авсмн.
  Хурц, байн, уул хальмг келиг сәәнәр меддг толәдән Буйнта Шорваевна мана хальмг улсин заң- бәрц, авьясас, тууҗас олн тоот чееҗәр меддг төләднь чигн энүня үүдәлт өргн, у, гүн учр-утхта. Аав-ээҗәснь күртсн эрдмнь эндр олн-әмтнд
  гегян-герлин,сойлын зөор болҗ бәәнә.
  

• 4 слайд

  
  
  
  
  
  
  1. Төрсн-өссн hазр-усндан.
  2. Хальмг келнд
  3. Хальмг теегтән
  4. Дәәнә төр
  5. Экнрин болн элгн-садна төр
  6. Бурхн-Шаҗна төр
  7. Үр-иньгүтән,селәнә эгл билгтнрт
  Шүлгүдинь олн-зүсн төрмүдәр салhҗ болхмн:
  

• 5 слайд

  Мини бичкн төрскн-Тугтн
  Төрскн эңкр hазрм,
  Тәвсн хөв-кишгм,
  «Тук-тук»-зүркм
  Теегән үзхнь бульглна.
  
  Кишгтә мөрн сарлань
  Бахтҗ торhуд биилнә,
  Күүнә нүд авлсн
  Бамб цецгүд урhна.
  Хаврин сувсн сөөднь
  Холын одд гилвкнә,
  Хәәртә үүрмүдинь инәдн
  Хорха Тугтндм соңсгдна.
  

• 6 слайд

  
  
  
  
  Хальмг келнд
  Тачкнсн Сиврин киитнд
  Частран соңсад оркхла,
  Чинән-чидл орулдг
  Чинртә хальмг келн.
  Ухаһан гееснд
  Уха орулм,
  Уудлҗ чилшго
  Үнтә хальмг келн.
  Экин омаhас унснас авн
  Эврә келндән дуртав,
  Ээҗин үлдәсн зөөр-
  Элвг хальмг келн.
  

• 7 слайд

  
  
  
  Хальмг теегтән
  Ончта таалта нарар.
  Оньдин теегм дүүүрнә,
  Зул цецгудяр,ноhahaр,
  Зальтрҗ оньдин кеернә.
  Хавр болhн цецглҗ ,
  Ханлт, Байр дурдна.
  Хавр болhн иигҗ ,
  Халун зуркн авлна.
  hәрд җиврән делшң ,
  hаран деерән делнәв.
  Талвhр сәәхн седкләр,
  Теегин салькнла күүнднәв-гиҗ хальмг теегтән дуртаhан медулҗәнә.
  

• 8 слайд

  Дәәнә төр
  Харсачнртан
  Өршәнhу уга дән-
  Өцклдүр болсн болна.
  Эцкнрин батр йовдл,
  Эндр чееҗәсм hархш.
  Күчтә хортна чидлиг,
  Күүчәд hазрасн көөсн,
  Күүг даҗрхар ирсиг,
  Күмнд герчләд цоксн.
  Әмд әмәрн доләд,
  Әдстә нутган аврсн
  Мана аавнр,ахнр-
  Мартҗ болгшго ачта.-гиҗ мана алдр харсачнрт, герлтә- нарта амулңг җирhл маднд делдсн хәәртә ахнрт нерәджәнә.
  
  

• 9 слайд

  Экин болн элгн-садна төр
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  «Эк» -гидг шулгтән иигж, сәәхн кевәр, экин хәәртә дуриг иим үгмүдәр медулҗәнә:
  
  Экин сәәхн седклиг
  Эс медсндән hунднав .
  Ээдрәд hарсн нульмсан,
  Эҗго теегт арчнав.
  Күндтә экиинь өмн
  Көлән сөгдҗ мөргҗәнәв.
  Эңкр мини үүрмүд,
  Экнрән бичә hундатн,
  Сәәхн әрүн седклинь
  Сәкүс кеҗ йовтн.
  

• 10 слайд

  Бурхн Шаҗна төр
  Хөрн җилдән
  Хан хатн хойр
  Хәәкрдг үрн уга
  Харм төрәд йовҗ.
  Нег асхн хатнд
  Җигтә зүүдн орна:
  Барун хәврhәснь хзан хатхна,
  Экин кевтрт үрн тогтна.
  Хан,сөөвң,әмтн
  Ханҗ,цуhар байрлна,
  Хурhарн өдрмүд тоолҗ,
  Хөвтә өдр күләнә.
  

• 11 слайд

  Действующие лица
  Үр-иньгүтән,селәнә эгл улст
  Баһ цагтан эцкән гееhәд,
  Баhлцган шамлҗ көдлмшт тахшла.
  Бичкн дүүнртән түшг болҗ,
  Баавин ормд суула.
  Мал,хөөдән, өскҗ,
  Маши залдг дасч,
  Медәтнрин селвг соңсч,
  Мана күн өслә,
  Цаhан җиврән днләд,
  Цаг өмәрән ниснә,
  Цугтан дүүнрнь өсәд,
  Цецн ахдан ханна.