Презентация "Газданты авд афсымары"

• 1 слайд

  Проект бацæттæ кодта ирон æвзаг æмæ литературæйы ахуыргæнæг Малиты С.А.
  

• 2 слайд

• 3 слайд

  Хæст лæгмар у, цард та дзы-æнуд.
  Тугæмхæццæ уæнгты уайы сурхид…
  Адæм, цæнгта бафистæг кæнут,
  Æмæ хæстæн бахæцæм йæ хурхыл!
  

• 4 слайд

  Гӕздӕнты авд ӕфсымӕры.
  

• 5 слайд

  Фыдыбæстæйы сæрвæлтау, залиаг калмы хъæлæсæй
  дзыллæйы сæрибар байсынмæ Ирыстонæй ацыди
  
  90(науœдз) мин адæймаджы.
  

• 6 слайд

  6
  Уыдонæй
  47 мин адӕймаджы нал раздæхтысты хæсты быдырæй.
  
  

• 7 слайд

• 8 слайд

  Мæхæмæт
  

• 9 слайд

  Мæнæ хистæр фырт Мæхæмæт.  «Уæ, мæ хæстæфхæрд ныййарæг, 
  Мад æм бадзуры фæлмæн:  Ма кал, ма, мæныл цæссыг, 
  «Уæ, мæ фыццаг хур, дæ мæлæт  Мауал кæн мæ фæдыл хъыг, 
  Никæд бауырндзæни мæн...  Ды мæнæй фæдæ æдарæг;
  Хæст йæ дыккаг боны бацыд,  Æз лæг нал дæн, фæлæ — рыг...
  Сауыгътай дæ цухъа уæд,  Севастополы къуыпрагъыл 
  Араст дæ фыдбоны балцы,  Рацыд танчыты зæй махыл;
  Нал дæ кой ис, нал дæ фæд...  Загътон: ме знæгтæй мæ маст 
  Æз дæ кæстæрты дæ фæстæ  Ацы тохы хъуамæ райсон! 
  Уымæн арвыстон, цæмæй  Фарсыл авд гранаты 'рбастон 
  Ме 'взонг, ме 'рыгон цæргæстæ  Æмæ карз фыдгултæн раст 
  Зынты уой ныфсджын дæуæй,  Фатау смидæг дæн сæ гуылфы, 
  Æмæ знæгты скъуыной хæсты, —  Фехæлдтæн æмæ сæ хуылфы 
  Уæд цы ран хæцут, цы бæсты,  Сау рыг фестадтæн æваст. 
  Иунæг хабар уæ куы нæй!..»  Уæдæ мауал кæс æнхъæлмæ: 
    Ахæм уавæры фæдæн — 
  Цухъа ризгæ къухты змæлы,  Мин мин азмæ дæр фæстæмæ 
  Ингæнау ныссабыр къæс,  Нал ис раздæхæн мæнæн».
  Æмæ мады хъусты зæлы 
  Дардæй хистæры хъæлæс: 
   
  
  

• 10 слайд

  Дзæрæхмæт
  

• 11 слайд

  Мад йæ дыккаг хурмæ бацыд, Бабырстон фыдгултæм тыгъды,   Фехстон развæлгъау гранат
  Дзуры цухъамæ: «Мæнæй  Æмæ суагътон автомат,
  Араст дæ дыццæджы балцы,  Гъестæй бацыдтæн æрмхæсты... 
  Иуæн кард тъыссын йæ цæсты, 
  Иу хабар дæуæй дæр нæй.  Иннæмæн рæхойын риу, 
  Уæд кæм дæ — цы дон, цы хусыл?  Фæлæ кæм! — æмдых куынæ сты 
  Ныр дæумæ куы сидын æз».  Хæсты бирæ æмæ иу...
    Ме знæгтæ дæр кодтой ме 'мтох, — 
  Æмæ мад кæцæйдæр хъусы  Фараст дзы куыд фæдæн цагъд, 
  Уæд Дзæрæхмæты хъæлæс:  Афтæ дæсæмæн йæ джебогъ
  «Ма хон, ма, гыцци, дæ цурмæ  Раст мæ зæрдæйы ныссагъд... 
  Ды Мæскуыйы зæххæй мæн:  Уæдæ мауал кæс æнхъæлмæ; 
  Сау сыджыт кæй айсы, — хурмæ  Саумæр мæ нæ уадзы мæн, — 
  Уымæн нал вæййы цæуæн...  Мин мин азмæ дæр фæстæмæ 
  Хæст Мæскуыйы цур куы ссыгъди, —  Нал ис раздæхæн мæнæн». 
  Тас Фыдыбæстæм куы 'рцыд, 
  Уæд лæджы мæлæт куы хъуыд: 
   
  

• 12 слайд

  Хадзысмел
  

• 13 слайд

  Мад æртыццæджы йæ къулыл 
  Иннæ цухъамæ кæсы 
  Æмæ йе 'ртыккаг хъæбулы — 
  Зараг хосдзауы — фæрсы: 
  «Уæ, Хадзысмел, мады 'нхъæлцау, 
  Ды хъуытазхъæлæс уыдтæ, 
  Цæй, уæд та ды зæгъ хуыздæр цау,— 
  Ныр кæм дæ æмæ куыд дæ?» 
  Æмæ фырт кæцæйдæр дзуры, 
  Дзургæ нæ, — цыма йын раст 
  Зары, раздæрау, йæ цуры 
  Æмæ мады риуæй суры 
  Судзаггаг зæрдæйы маст: 
   
  «О нæ мад, æрхуымæй ма кæс, 
  А уынгæг бон фидар лæуу, 
  Асур цæсгомæй дæ сагъæс, 
  Цард минутæй уæлдай нæу, 
  Лæг йæ зонд æмæ йæ къухтæй 
  Цард рæсугъд кæнынæн у, 
  Цардæн тас куы уа, рæсугъдæй 
  Хъуамæ радта уæд йæ уд... 
  Мысын, хос куыд карстон рагъыл, 
  Хауди уисы фæдыл уис, 
  Зарæг зарыдтæн... Уæд махыл 
  Сæмбæлд сау хабар: фæдис!.. 
  Зарын æз уæддæр нæ уагътон, 
  Заргæ рацыдтæн салдат, 
  Хæсты фондз сырды ныццагътон, 
  Стæй мæ хъуыры туг фæбадт... 
  Зар, зæгъгæ, мæм мауал бахат, — 
   
  Ам мæ хъæлæс у æмыр, 
  Æз фыццаг æмæ фæстаг хатт 
  Зарын дæлсыджытæй ныр. 
  Фæлæ хосгæрдæджы зарын 
  Рагъæй искæдбон цæуæд, — 
  Зон, мæхи дзæбæх ныййарæг, 
  Уый дæ хъæбул зары уæд». 
  

• 14 слайд

  Махарбек
  

• 15 слайд

  Иннæ цухъайæн йæ цуры 
  Мад æрлæууыдис æмæ 
  Сабыр къулбæрзæйæ дзуры 
  Ныр йæ цыппæрæм фыртмæ: 
  «Радзур-ма, ды та цы бадæ. 
  О мæ чиныгуарз Махар? 
  Ды цæуылнæ 'рвитыс мадæн 
  Иу зæрдæныфсы хабар?» 
   
  Цухъа ризаг къухты змæлы, 
  Ингæнау ныссабыр къæс, 
  Æмæ мады хъусты зæлы 
  Уæд Махарбеджы хъæлæс: 
   
   
  «О гыцци, ныууадз мæ, дардæй 
  Ды дæ цурмæ ма хон мæн, 
  Хæсты хорзæх æмæ кадæй 
  Æз æнæнымад куы дæн... 
  Клейсты 'фсад бырста Кавказмæ, 
  Æз Хъобаны был йæ размæ 
  Ме 'фсæддонтимæ лæууын... 
  Аскъуыд фронт... Фыдгул лæбуры 
  Æмæ мах йæ разæй суры, 
  Нал уыд, нал, нæ бон хæцын... 
  Худинаджы бæсты, — загътон, — 
  Знагæн исты скæнон хин... 
  Æмæ Клейсты 'фсадмæ радтон 
  Хæсты уацарæй мæхи: 
  «Æз сымах дæн, састы фестæм, —
  Дзурын, — акæнут мæ Клейстмæ, 
  Сусæг цаутæ йын хæссын...» 
  

• 16 слайд

  Созырыхъо
  Шамил
  

• 17 слайд

  Мад йæ фырттыл дарддæр зилы, 
  Ауыгъд цухъатæм кæсы, 
  Ныр Созыр æмæ Самилы 
  Уый зæрдæрыстæй фæрсы: 
   
  «Уæ, мæ дыууæ фаззон хуры, 
  Иумæ алæуут мæ цуры, 
  Иумæ уæм куы сидын ныр, 
  Æз сымах мæтæй куы нал дæн...» 
   
  Æмæ дзуапп дæттынц сæ мадæн 
  Уæд Самил æмæ Созыр: 
   
  «О нæ мад, æрхуымæй ма кæс, 
  Фаззон фырттыл ма кæн сагъæс, — 
  Мах хæрзамонд фестæм тынг: 
  Иумæ бадтыстæм нæ танчы, 
  Най дæр кодтам иумæ знаджы, 
  Бафтыдтам Германыл зынг. 
  Знæгтæ не 'ппæлдзысты махæй: 
  Ахæм най сын кодтам цалхæй — 
  Нал сæ къух уыд, нал дæр къах. 
   
  Фæлæ хæст хæст вæййы: знаджы 
  Бомбæ сæмбæлд æмæ танчы 
  Иумæ басыгъдыстæм мах...» 
   
  Мад дыууæ цухъайы дауы 
  Æмæ хусцæстæй лæууы... 
  Айнæг сау фæрчытæй хауы, 
  Арв цыхцырджытæй кæуы. 
  

• 18 слайд

  Хасанбек
  

• 19 слайд

  Мад йæ фæстаг фыртмæ бацыд, — 
  Уый хуыцаубон араст балцы. 
  «Уæ мæ уарзондæр, Хасан, 
  Уæд ды та кæм дæ, цы ран? 
  Ратт æхсызгон дзуапп, мæ кæстæр, 
  Ныр дæумæ куы сидын æз...» 
  Æмæ мад, цыма, кæцæйдæр 
  Хъусы йе 'вдæмы хъæлæс: 
   
  «Ма хон де 'намонд кæстæры 
  Ды дæ хæдзармæ, гыцци: 
  Уый уæлахизы къæсæрыл 
  Мард æнæнхъæлæй фæци... 
  Хæст Берлины цыд кæронмæ, 
  Сыгъд цъæх пиллонæй рейхстаг, 
  Акалдта йæ гæрзтæ знаг, 
  Уæд америкæгты бомбæ 
  Не 'хсæн фехæлди... Цæмæн?!. 
  Мад, лымæнтæ сæ куы хуыдтон, 
  Уæд гадзырахатæй уыдон, 
  Ау, цæмæн амардтой мæн?!. 
   
  Æви раздæры лымæн 
  Махæн баззайдзæни знагæн?.. 
  Охх, куыд зын мын у æнад 
  Ингæны хуыссын!.. Нæ мад. 
  Ды дæ фырттыл сагъæс ма кæн, 
  Уыдон номыл ма тыхс ды: 
  Авдæй дæр нæ цæфтæ махæн 
  Раст нæ тæккæ риуты сты. 
  Æмæ кадимæ нæ фæстæ 
  Зарæг анæрдзæни дард, — 
  Мах хæларæй радтам бæстæн 
  Авд æфсымæрй нæ цард!» 
  

• 20 слайд

• 21 слайд

  Памятник братьям Газдановым.
  Посвящен семи братьям Газдановым- Магомеду, и Дзарахмату,Хаджисмелу, Махарбеку, Созрыко, Шамилю и Хасанбеку, отдавшим свою жизнь за Родину годы Великой Отечественной войны.
  
  В 1963 г. здесь сооружен памятник семи братьям Газдановым, уроженцам этого селения, отдавшим жизнь за Родину на различных фронтах Великой Отечественной войны: Хаджисмел и Магомет погибли под Севастополем, Дзарахмат — под Новороссийском, Хасанбек — в Белоруссии, Созрико — в Киеве, Махарбек — под Москвой, Шамиль — в канун Дня Победы был смертельно ранен у стен Берлина.
  “Война идет жестокая, но если бы Вы знали, какие люди воюют рядом со мной! — писал Дзарахмат из-под Новороссийска родителям. — Они пройдут сквозь любой огонь и победят врага, пусть даже он будет в десять раз сильнее, чем сейчас”.