Презентация к докладу на тему "Хойуодуку-Короленко хайата"

• 1 слайд

  толордо: Свинобоева Саргылаана,
  Чакыр орто оскуолатын 7 кылааһын үөрэнээччитэ
  салайааччы: Тарасова С.Е.
  
  
  Хойуодуку-Короленко хайата
   
  
  

• 2 слайд

  Киһи барыта ытык сир ханна эрэ ыраах баарын курдук саныыр. Ол гынан баран бэйэтин дойдутун диэки тоҕо эрэ эргиллэн көрбөт.
  Төрүт итэҕэлбит үтүрүллэр кэмигэр Хойуодуку хайата оччотооҕу идеология күүһүнэн Короленко аатыра сылдьыбыта. Билигин төрүт үгэскэ төннүү кэлбитинэн, иккиэннэрин тэҥҥэ тутан ааттаан эрэллэрэ олус үчүгэй.
  Кинилэр кимнээх этилэрий? 1881-1884 сылларга Солобуодаҕа сыылкаҕа ыытыллан олорбут нуучча суруйааччыта, улуу гуманиһа Владимир Галактионович Короленкону уонна саха Үрүҥ Ойууна Хойуодуканы туох сибээстиирий?
  
  

• 3 слайд

  Үлэм сыала: Хойуодуку-Короленко хайата ытык сир буоларын аныгы ыччакка билиһиннэрии.
  Үлэм сыалын ситиһэргэ манык кэккэ соруктар тураллар:
  Темаҕа сыһыаннаах үлэни чинчийии
  В.Г. Короленко олоҕун билии, айымньыларын ырытыы
  Үрүҥ Ойуун Хойуодуку туһунан литератураны булан ааҕыы, үөрэтии
  Нуучча суруйааччытын, улуу гуманиһын Владимир Галактионович Короленконы уонна саха Үрүҥ Ойуунун Хойуодуканы туох сибээстиирин билии;
  
  
  

• 4 слайд

  Дьон сэргэ түҥ былыргыттан бу хайаҕа тахсан ийэ айылҕаларыгар сүгүрүйэр, Айыылардыын алтыһар, ыраастанар ытык сирдэрэ этэ
  

• 5 слайд

  Хойуодуку Үрүҥ Ойуун туһунан үһүйэннэр
  Норуот сэһэннинэн Хойуодуку Үрүҥ Ойуун эбитэ үһү. Кини нууччалар Саха сирин бастакы баһылыылларыгар баар киһи. Историческай докумуоннар көрдөрөллөрүнэн, 1641 с. кыһын Бороҕон бөрө бөтүҥнэр билиҥҥи сирдэриттэн наахаралары сэриилээн үүрбүттэрин сайыныгар, наахаралар көмүскэл көрдөһө, сүбэлэтэ киниэхэ тахса сылдьыбыттара. Хойуодуку оччолорго ити хайатыгар олороро үһү.
  Атын үһүйээн кэпсииринэн, кини суон сурахтаах Суола үрэх баһыгар биир улахан күөл таһыгар олохсуйбут. Ол баай балыктаах күөл билигин Хойуо диэн аатыран турар. Бу, арааһа, ойуун дьиҥнээх аата быһыылаах. Хойуодуку диэнин кэлин улуутутан ааттаабыт буолуохтарын сөп.
  Кини төһө да Эмис түгэҕэр түһэн хааллар, сөп буола-буола кэлэн Чакырын хайатын үрдүгэр тахсан, тапталлаах Амматын алҕаан, арчылаан, дьонун-сэргэтин араҥаччылаан төннөрө үһү.
  
  

• 6 слайд

  Үһүйээн быһыытынан Үрүҥ Ойуун өлбүтүгэр чакырдар киниэхэ алгыстаах хайатын үрдүгэр уҥуох туппуттар. Онтон ыла бу хайа кини аатынан Хойуодуку дэнэр буолбут.
  

• 7 слайд

  
  
  
  Ол иһин хойукку дьыллар мындааларыгар тиийэ кини маҥан ат буолан очуос туруору таас сирэйинэн таҥнары хааман киирэн уулаан тахсара кэпсэнэр.
  

• 8 слайд

  Нуучча государствота Саха сирин бастаан баһылыырыгар Айыы ойууннара ураты дьоҕурдарын, итэҕэлгэ, норуокка сабыдыаллара күүстээҕин билэн кинилэр миссияларын сокуонунан боппута. Эккирэтиигэ, кыыллааһыҥҥа түбэһиннэрбитэ. Ол иһин Айыы ойууннарын туһунан дьиҥнээх өйдөбүл даҕаны өлбөөдүйэр гына иҥэн-сүтэн симэлийэн хаалбыттара.
  Онон Айыы ойууна Хойуодуку эмиэ демократ Короленко курдук кыһарҕаҥҥа түбэспитэ чуолкай. Кини Амма сиригэр Чакырдары кытта кэлсибитэ, төрүкү кинилэр киһилэрэ буолара сабаҕаланар.
  
  

• 9 слайд

  Сыылынай Короленко бу очуоһу ис дууһатыттан сөбүлээн. Чакыр киэҥ нэлэмэн хочолорун кэрэхсии көрөрө, ыраах уҥуоргу саҕаҕынан ууннары тардыллыбыт арҕас хайалары хайгыы, умсугуйа одуулуура
  

• 10 слайд

  “Маруся сайылыга” диэн айымньытыгар:
  “Дорога наша подбежала к реке и прижалась к береговым утесам. Место было угрюмое и тесное, справа отвесной берег закрыл нас от метели...”. Манна туох да саарбаҕа суох хойукку күһүн хараҥа түүнүнээҕи Хойуодуку хайатын тэллэҕэ ойууламмыт
  

• 11 слайд

  Короленко өссө биир суруйуутугар, Хойуодуку үрдүгэр бэйэтэ оҥостубут беседкатыгар олордоҕуна, алларааттан олохтоох саха уһуктаах бэргэһэтэ урутаан тахсан сэһэргэспитин маннык кэпсиир: «Взобравшись на вершину утеса, я почувствовал усталость, прилег на траве и внезапно заснул... Над обрезом дороги опять появилась расцветшая физиономия якута. Он спешился, подвязал лошадь и сел на траве рядом со мной... Это оказался человек добродушный и разговорчивый. Происходил он из наслега, расположенного по ту сторону реки, за островом...».
  

• 12 слайд

  Хайа үрдүгэр В.Г. Корленко бэйэтэ беседка оҥостубута
  

• 13 слайд

  Маннык интэриэhинэй үлэни оңорон мин маннык түмүккэ кэллим:
  Үрүҥ Ойуун Хойуодуку, историческай докумуоннар көрдөрөллөрүнэн, нууччалар Саха сирин бастакы баһылыылларыгар баар киһи;
  Нуучча улуу суруйааччыта В.Г. Короленко уонна Хойуодуку Үрүҥ Ойуун бу очуоһу ис дууһаларыттан сөбүлээн сылдьар сирдэрэ этэ;
  Айыы Ойууна Хойуодуку эмиэ демократ Короленко курдук кыһарҕаҥҥа түбэспитэ чуолкай, кинилэр иккиэн ханыылыы дьылҕаламмыттара.