Презентация к уроку "Хĕлле": "Асамçă хĕл çитрĕ" (5 класс)

• 1 слайд

  
  Асамçă хĕл çитрĕ
  

• 2 слайд

  Хĕлле
  Хирсемпе сăртсем шуралчĕç. Юхан шыв пăрпа витĕнчĕ, шăпланчĕ, юмахри пек ыйха кайрĕ.
  Çÿрет Хĕл тусем, варсем, айлăмсем тăрăх. Пысăк çемçе кăçатăпа шăппăн пусать урине. Хăй йĕри-тавралла пăхать.
  Акă хир варринче тĕмеске. Аскăнчăк çил унăн шурă çĕлĕкне вĕçтерсе янă. Ăна çĕнĕрен çĕлĕк тăхăнтармалла. Ак йывăç тĕмĕсем хушшипе кăвак мулкач сиккелесе çÿрет. Начар ун пурнăçĕ ку тумпа – шурă юр çинче тискер кайăксем ăна тÿрех асăрхаççĕ.
  – Эсĕ те, чалăш куç, шурă кĕрĕк тăхăн, – терĕ Хĕл. – Вара юр çинче сана часах асăрхаймĕç.
  Чее тилле вара шурă тум кирлĕ мар. Вăл тарăн шăтăкра пурăнать, тăшманран çĕр айне пытанать. Ăна илемлĕрех те ăшăрах кăна тумлантармалла. Хĕл тилĕ валли илемлĕ кĕрĕк хатĕрленĕ. Тилĕ мамăклă хÿрине пăркалать те – юр çийĕн хĕлхем сирпĕннĕ пек туйăнать.
  
  
  

• 3 слайд

  Ваттисен сăмахĕсем
  Хĕл хĕрĕх тĕслĕ.
  Хĕл хырăмĕ аслă.
  Хĕлле çурт ăшши, çулла хĕвел ăшши.
  Хĕлрен чун хăрать, çуркуннене чун савать.
  Хĕл чунĕ таса.
  
  

• 4 слайд

  Сăвă йĕркисем
  Пĕрремĕш юр
   
  Юр çăвать, пĕрремĕш юр…
  Юр çăвать, тухса эс кур…
  Савăнăçлă эсĕ пул.
  Ут эс тÿрĕ урампа,
  Юр пĕрчи вылять санпа:
  Пит çине ачаш ÿкет,
  Кăтăклать те ирĕлет.
   
  Юр çăвать, пĕрремĕш юр…
  Сахăр пек таса, шап-шур.
  Кăмăла çĕклентерет,
  Йăпатать те илĕртет.
  Ман çÿрес килет каçчен
  Нăтăрт-нăтăрт юр çинче.
  Николай Сандров
  Хĕл çитсен
   
  Васкаса кĕр кунĕ иртрĕ,
  Çулçă пĕтрĕ тăкăнса.
  Сисĕнмесĕр хĕл те çитрĕ
  Шурă шупăр тăхăнса.
   
  Çырмасем те, кÿлĕсем те
  Пăрпа витĕнчĕç каллех.
  Коньки хатĕр, сыр-ха йĕлтĕр,
  Ярăнма каяр халех.
   
  Вĕренмешкĕн те, канма та
  Пултаратпăр вăхăтра.
  Çитĕнсе ÿссе пыратпăр
  Хамăр савнă çĕршывра.
  Иван Малкай
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Хĕлле
  Лапка-лапка юр çăвать,
  Хура çĕре шуратать.
  Хура çĕре шуратать,
  Кĕрхи куна ăсатать.
   
  Вăштăр-вăштăр çил вĕрет,
  Пите сивĕ чĕпĕтет.
  Пите сивĕ чĕпĕтет,
  Хĕл çитнине пĕлтерет.
   
  Ача-пăча ярăнать,
  Тăвайккине якатать.
  Тăвайккине якатать,
  Хĕл кунĕпе савăнать.
  В.Давыдов-Анатри
  

• 5 слайд

  Ачасен сăввисем
  Хĕлле
   
  Юр çусассăн урамра –
  Шап-шурă йĕри-тавра.
  Йывăçсем, пÿрт тăррисем
  Витĕннĕ юрпа вĕсем.
   
  Вăрманта та урăхла:
  Сасă çук халĕ унта.
  Мулкач сикет юр çинче,
  Улăштарнă хăй тумне.
    Настя Фомина
  
  Юр çăвать
   
  Юр çăвать, çăвать, çăвать…
  Çил вĕрет те чарăнать.
  Сивĕтет те ăшăтать.
  Хăш чухне хĕвел пăхать.
   
  Ярăнатпăр савăнса,
  Тăвайккине якатса.
  Часах Çĕнĕ çул çитет,
  Вăл парне илсе килет.
    Диана Романова
  

• 6 слайд

  Ачасен сăввисем
  Хĕллене эп юрататăп
   
  Хĕлле мана килĕшет:
  Юр пĕрчи вĕçсе ÿкет,
  Пур çĕрте те шурă юр,
  Çĕнĕ çул уявĕ пур.
   
  Хĕллене эп юрататăп,
  Юр кĕлеткесем тăватăп,
  Конькипе те ярăнатăп,
  Тус-юлташсемпе вылятăп.
  Даша Михайлова
  
  Хĕлле çитрĕ
   
  Кĕркунне те иртсе кайрĕ,
  Хĕвел те сахал пăхать.
  Кайăксем те вĕçсе кайрĕç,
  Халĕ шурă юр çăвать.
   
  Шкулалла утса килетĕп –
  Урамра шур юр выртать.
  Эп каникула кĕтетĕп –
  Юрпа выляма пулать.
    Артем Батраков
  Хĕлле
   
  Хĕлле! Хĕлле! Юр çăвать.
  Часах Çĕнĕ çул çитет.
  Хĕл Мучи çула тухать,
  Ачасем патне килет.
   
  Ача-пăча савăнать,
  Çунашкапа ярăнать.
  Пурте пĕрле пухăнса
  Юр кĕлетке йăвалать.
   
  Шурă-шурă юр çинче
  Тĕрлĕ чĕр чун сиккелет.
  Пакша йывăç тăрринче
  Сарă мăйăр шĕкĕлчет.
    Любимова Даниэла
  
  

• 7 слайд

  Ўкерчĕксем
  

• 8 слайд

  Ўкерчĕксем
  

• 9 слайд

  Кайăксем
  Сорока – чакак
  Ворона – ула курак
  Воробей – çерçи
  Снегирь – уйăп
  Свиристель – шăлинкурăс
  Голубь – кăвакарчăн
  Дятел – улатакка
  Клест – кукăр сăмса
  Поползень – шăван кайăк
  Синица – кăсăя
  Галка – чана
  Тетерев – ăсан
  Сова – тăмана
  Щегол – шăкăлчи
  Дрозд – пилеш кайăкĕ
  
  

• 10 слайд

  Чĕр чунсем
  Мулкач – заяц
  Кашкар – волк
  Çÿлевĕç – рысь
  Пакша – белка
  Тилĕ – лиса
  Пăши – лось
  Чĕрĕп – еж
  Упа – медведь
  Хир сысни - кабан
  
  
  

• 11 слайд

  Хĕллехи тумтир
  

• 12 слайд

  Çыру ĕçĕ
  Точкăсем вырăнне тĕрĕс сăмахсем лартăр:
  
  Хĕл …, … хĕлле, хĕллехи …, хĕллене …;
  Юр …, юрлă …, юрпа …, юртан …;
  Сивĕ …, сивве …, сивĕрен …, … сивĕ;
  Пăр …, пăрлă …, … пăр, пăр çинче … .
  
  
  
  

• 13 слайд

  Хушăм ĕç
  Çак сăмахсене ăнлантаракан сăмахсем тупăр:
  
  Хĕл (мĕнле?) –
  Юр (мĕнле?) –
  Пăр (мĕнле?) –
  Çил (мĕнле?) –
  Сывлăш (мĕнле?) –
  Çанталăк (мĕнле?) –
  Кăмăл (мĕнле?) –