Презентация (8класс) Қалқанша бездің құрылысы мен қызметі

• 1 слайд

  Тянова Гүлназ Бисенбекқызы
  Маңғыстау облысы
  Маңғыстау ауданы
  Ұштаған орта мектебі
  
  

• 2 слайд

  Үйге берілген тапсырма:
  Сұрақ - жауап
  Қандай ішкі секреция бездерін білесіңдер?
  
  2. Ішкі секреция бездері қайда орналасқан?
  
  3.Гипофиз артқы бөлігінің гормондары қалай әсер етеді?
  
  4.Гипофиздің алдыңғы бөлігінің гормондары қалай әсер етеді?
  
  5.Өсу гормоны жетіспесе не болады?
  
  6. Гормондардың негізгі қасиеттерін атаңдар?
  
  7. Организмде жүретін процестердің гуморальдық реттелуінің мәні неде?
  
  

• 3 слайд

  Қазанның жиырма төрті
  
  Қалқанша бездің құрылысы мен қызметі
  

• 4 слайд

  Сабақтың мақсаты:
  Білімділік: Адам организмінің физиологиялық функциясының гуморальдық реттелуі, ішкі секреция бездерінің маңызы туралы оқушыларға білім беру.
  
  Дамытушылық: Адам организміндегі мүшелер жүйелері қызметінің үйлесімділігі, ішкі секреция бездері тарауын қорытындылау
  
  Тәрбиелік: Салауатты өмір салтын қалыптастыру, адам ағзасына қажетті йод тапшылығының мағызына білім бере отырып саналы ұрпақ тәрбиелеу.
  
  Сабақтың түрі: жаңа білім қалыптастыру сабағы
  
  Сабақтың әдісі: Түсіндіру, баяндау, тірек – сызбамен жұмыс.
  
  Сабақтың көрнекілігі: кеспелер, суреттер, тірек сызбалар, слайдтар.
  
  Пәнаралық байланыс: медицина, химия
  

• 5 слайд

  Сабақтың жүрісі:
  І. Ұйымдастыру бөлімі.
  ІІ. Жаңа сабақ
  а) Мағынаны ажырату сатысы
  ә) Тірек-сызба,топтастыру.
  б) Біз білемізбе ?
  в) Биологиялық диктант
  с) Сергіту сәті «Дәрігер-эндокринолог» ойыны.
  д) Тренинг . Жеке тұлғаны дамыту
  ІІІ. Бекіту (Аннаграмма)
  ІҮ. Қорытындылау
  Ү. Үйге тапсырма
  
  

• 6 слайд

  Мағынаны ажырату сатысы.
  Секреция бездері
  Сыртқы
  (жас, сілекей, тер)
  Ішкі
  (гипофиз, қалқанша маңы, тимус, бүйрек үсті безі)
  Аралас
  (ұйқы, жыныс)
  

• 7 слайд

  Тірек - сызба
  Гуморальдық реттелу
  Гипофиз
  Қалқанша без
  Бүйрек үсті безі
  Вазопрессин
  Тироксин
  Адреналин, ацетилхолин
  

• 8 слайд

  Топтастыру әдісі.
  Ішкі секреция бездерінің гормондары.
  
  Гормон-дар
  тераксин
  Самототропин (өсу)
  Вазопериссин
  Окситоцин
  Тимозин
  Паратгормон
  Инсулин
  Адреналин
  Тестостерон
  Эстроген
  

• 9 слайд

  Қалқанша бездің қызметі бұзылған кезде адамда әртүрлі аурулар пайда болады. Ересек адамда қалқанша бездің гормондары жеткіліксіз бөлінсе, микседема ауруы дамиды. Бұл кезде зат алмасу, әсіресе нәруыз алмасу баяулайды. Дене температурасы, жүрек әс әрекеті төмендейді. Тері астында су жиналады. Тері ісінеді және құрғайды. Шаш түседі әрі сирейді. Бұл ауруды өмір бойы тироксин гормонын енгізу жолымен емдейді.Ол гармонның синтезі организмдегі йод мөлшеріне байланысты.
  

• 10 слайд

  Балаларда қалқанша бездің қызметі жеткіліксіз болғанда, ойлау процесі баяулайды, дене бітімі мен үлкен ми сыңарлары қыртысының қызметі бұзылады, өсу және жыныстық жетілу тоқтайды. Мұндай ауру кретинизм деп аталады. Егер дер кезінде емдесе, ауру салдарынан арылуға болады.
  

• 11 слайд

  Егер тағам құрамында йод жетіспесе, адамда эндемиялық зоб ауруы пайда болады. Бұл ауру суы мен топырақ құрамында йод жетіспейтін аймақта кезедеседі. Сондықтан ауру адам йодты тамақпен бірге йод қосылған калий және натрий арқылы алады. Адам тәулігіне 0,15 – 0,20 мг йод қабылдауы керек. Біздің республикамызда йодтың тәуліктік мөлшерін толтыру үшін йодталған тұз, йодталған су, йодталған нан сатылады.
  

• 12 слайд

  Қалқанша бездің қызметі шамадан тыс жоғарыласа және организмде гормондар артық мөлшерде болса, зат алмасу қарқындылығы артады, жүрек қағуы жиілейді, жүйке жүйесінің қозуы жоғарылайды. Адам көп тамақ ішсе де, қатты арықтайды. Сонымен қатар өте ашуланшақ, қатты терлегіш келеді. Көз қарасы таңырқаулық танытып, көзі бадырайып тұрады. Бұл ауру базедев ауру немесе бадырақ көз деп аталады. Ауруды хирургиялық жолмен қалқанша бездің бір бөлігін алып тастап, сондай ақ рентген сәулесімен және қалқанша бездің қызметін баяулататын препараттармен емдеуге болады.
  

• 13 слайд

  Біз білеміз бе?
  
  Адамдағы эндокриндік бездердің барлық салмағы небәрі 100 грамм.
  - Ине егу жүйке талшықтарын тітіркендіре отырып – гипофиздің ауруды
  сезінуін тежейтін зат бөлінуіне әкеп соғады.
  - Гипофиз мидың 100 мың жүйке талшықтарымен байланысқан.
  - Экстирпация – безді толық немесе жартылай алып тастау әдісі.
  - Парабиоз – екі жануардың тиісті қан тамырларын жалғастырып, қан айналысын ортақтастырып, біреуінің безін алып тастап, оның дене қызметін- дегі өзгерістерді зерттеу әдісі.
  

• 14 слайд

  Биологиялық диктант
  
  

• 15 слайд

  Сергіту сәті «Дәрігер эндокринолог» ойыны. Суретке қарап диагноз қою.
  Миксидема. Қалқанша безінің қызметі және азық-түлікте йод жеткіліксіз болғанда пайда болады.
  
  Кретинизм. Балалық кезде қалқанша безінің төмендеуі салдарынан пайда болады.
  

• 16 слайд

  Эндемиалық зоб: Қалқанша бездің 1 кг ұлғайып өсуі. Жүйкенің жоғарғы қозғыштығы байқалады. Адам ентігеді
  Бақшаңкөз. Қалқанша безінің қызметінің шамадан тыс болуынан пайда болады.
  
  Акромегалия. Ересек адамдарда өсу гормоны көп бөлінгенде пайда болады.
  Алыптық, ергежейлік. Балалық кезде өсу гормоны көп немесе аз бөлінгенде пайда болады.
  
  

• 17 слайд

  Тренинг.
  Жеке тұлғаны дамыту
  Аз уақыт ішінде оқушының есте сақтау қабілетін
  дамыту. Оқушыларға 12 термин сөздерді 20 секунд
  ішінде көргендерін есте сақтап,мүмкіндігінше
  көбірек термин сөздерді жазып шығу керек.
  
  Гормон, гипофиз, самототропин, вазопрессин,
  окситоцин, тироксин, тимозин, паратгормон, инсулин, адреналин, тестостерон, эстроген.
  

• 18 слайд

  Жұмбақты анаграмма
  «Гормондар»
  
  

• 19 слайд

  1. Әсері оның өте күшті- болар дауыс жіңішке
  Әйелдерге ғана тән гормон ол,ойлан жауаптар ізде. (эстроген)
  2. Гипофизде артқы бөлік-қан қысымын реттейді
  Аты-заты не екенін-көп ізденген көздейді (вазопрессин)
  3. Көбірек бөлсе-бақшаңкөз, ал аз бөлсе –ақылес кем болар,әрі ез.(тироксин)
  4. Айырша без арттырады-ауруға қарсы тұруды,
  Көп шұғылдан спортпенен-жеңерсің сен ауруды. (тимозин)
  5. Зат алмасуды реттер-бүйректің боз қабаты,
  Сонда қай зат –анықта, зерделе сен оны. (кортизон)
  6. Қанда болар қантты реттейді-ол қосымша жұмыс істейді (инсулин)
  7. Көңіл күйге байланысты өзгеріп тұрар - әсері,
  Бұл гормонға тәуелді болар бар мүшелер іштегі. (адреналин)
  8. Өзі сонша титтей ғана -әсері оның үлкен зор
  Өсуге ол жауап берер-қайсы гормон екен ол? (соматотропин)
  9. Жауырыны қақпақтай,даысы болар жұп-жуан,
  Қай жынысқа тән екен ол-жауаптарды жібер бол. (андроген)
  Жауаптары
  
  

• 20 слайд

  Бағалау
  Үйге тапсырма
  §9 Қалқанша бездің құрылысы мен қызметі