Презентация на тему "Башкорт уйындары"

Министерство образования Республики Башкортостан

Государственное  бюджетное профессиональное

 образовательное учреждение

Акъярский горный колледж имени И. Тасимова

Тема:

«Баш6орт халы6 уйындары»

«Башкирские народные игры»

2015 йыл

  Баш6орт теле у6ытыусы3ы

Ма6сат: балалар8ы т1рби1л1981 уйындар айырыуса 8ур урын тота. Уйын улар 2с2н донъяны танып беле9 сара3ы, хе8м1т м1кт1бе 31м 31р я6лап гармониялы 94е9 сы7ана7ы. Та7ыла бала уйнап физик к2с2рг1нешк1 бирел1, тим1к ул уй8ары мен1н ген1 т9гел б1т1н т1ненд1ге к981н1ге мен1н 941, развиваться ит1. Ш1п 6ыбырла7ан уйындар мен1н берг1 яйлап уйлай то6ан уйындар, а8а6тан баш6ортостан тура3ында викторина 3орау8ары.

:улланмалар: туп, а6бур, яулы6, 6ы57ырау, йоморт6а, 6ала6, магнитафон, баш6орт бейе9 к2й2, й282к.

Уйын барышы:

I.                  Инеш 398.

№аумы3ы7ы8 балалар. Б2г2нг2 бе8 баш6орт уйындарын 2йр1н1бе8 д1ресебе8 тышта, матур я8лы ая8 к2нд1 9т1. Ба7ышлан7ан ул баш6орт халы6 уйындарына.

Нисек уйлай3ы7ы8 был уйындар 6ай8ан барлы66а килг1н?

Баш6орт халы6 эпосы, легенда 31м 1ки1тт1рен1н к9ре9енс1, уйындар, т2рл2 ярыш-3ынау8ар борон-борондан халы6 тормошонда бик 8ур 31м м23им урын алып килг1н. Й1ш19 2с2н т2п сы7ана6 бул7ан хайуандар8ы, й1нлект1р8е, т1ол1 6оштар8ы аулау, улар8ы эй1л1штере9 борон7о кешел1р 2с2н бик 9к е5елд1н булма7ан. Былар бары3ы ла 3унарсынан м1рг1нлек, ете8лек, и7тибарлылы6, т98емлек, ма6сат6а ярашлы ынтылыш талап итк1н.

   Ололар8ы5 32йл19е буйынса, борон, балалар8ы м1рг1нлекк1, сосло66а 2йр1те9 ма6сатында балда6 атыш, шар, бура, туп 3у7ыу ке9ек махсус ярыштар ойошторор бул7андар. Физик 31м 1хл16и я6тан сыны6тырыу7а 6орол7ан бындай уйындар, асылда, 3унарсыны5, малсыны5, балы6сы5ы5 к2нд1лек хе8м1те 1с1н мотла6 к9некм1 булып тор7ан.

II.               Практик 2л2ш2.

- ике каманда7а б9лене9.

- камандалар8ы5 таныштырыуы

-«Айыу мен1н 6уян уйыны». Уйнар7а тел1г1н балалар Бер ерг1 йыйыла 31м айыу 3айлар 2с2н бер ген1 тап6ыр 3анашма6 1йт1л1р. Баш6а уйнаусылар 6уяндар7а 19рел1 31м айыу8ан 6аса. Айыу улар8ы ба4тырып тотор6а тырыша. №1р тотол7ан 6уян айыу7а 1йл1н1 бара Уйын б2т1 балалар айыу7а 1йл1неп б2тк1нсе дауам ит1.

-«А6 тир1к- к9к тир1к». Бер т2рк2м 6ул7а -6ул тотоноша, 1 икенсел1ре т9б1нд1гес1 3ама6лай.

:абыр-6абыр 6абырса6,

Ат башындай кимерс1к.

А6 тир1к, к9к тир1к,

Бе881н 3е8г1 кем к1р1к?

Теге я6та7ылар 6аршы уйнаусыны5 исемен 1йт1л1р. Шул Кеше, 6ул7а-6ул тотоношоп то7ан я66а й9гереп барып, бер1й араны 282рг1 тейеш. !г1р араны 281 алма3а, шул я6та тороп 6ала, 2831-теге я6тан Бер уйнаусыны алып 6айта. Уйын дауам ит1. Х18ер икенсе я6 3ама6лай.

-«Ат булышып уйнау». Был уйын мен1н, 7181тт1, кеск1й балар уйнай. Уйында Бер баланы5 ат, икенсе3ене5 3ыбайлы булыуы ет1. №ыбайлы ат бул7ан Баланы, яурынбашына ике метр о8онло7онда7ы епте5 урта 2л2ш2н 3алып, 1 остарын 6улты6 а4тарынан 9тк1реп й9г1нл1й81 ике3е л1 й9гереп сы7ып кит1.

- «:ара т1к1». К2т29се тупты, ая7ы мен1н типкел1п, янында й2р2г1н ипт1шт1рене5 ая7ына тей8ерерг1 тырыша. Туп бере3ене5 ая7ына тейерг1 тей31, тупты ул й3р3т1 башлай, 1 баш6алар, туп тейе981н 3а6ланып, уны5 эрг14енд1 3икергел1шеп й2р2й81р. !г1р тупты к2т29се я8а тип41, балалар- тап 6ара т1к1не- тип, уны е5елс1 3у66ылап алалар.

-«:ы57ырау». Аранан бере3е урта7а сы7ып Бер ген1 м1рт1б1 3ынашма7 1йт1-

!мб1л- т2мб1л,

:а8ыял- 6у8ыял,

Сиды6- сиг1н1к,

Алабута, дег1н1к,

Майлы 6алас,

Ярсы6- йорсо6,

Балта5ды алып,

Й9гереп сы6.

 ..Сы6.. 398е тура килг1н баланы5 муйынына б1л1к1й 6ы57ырау та7алар, 1 6ал7ан балалр бары3ы ла к9881рен б1йл1й. К9881ре б1йл1нг1н балалр таралыш6ас, 6ы57ыраулы бала улар ара3ында 6ы57ырауын шылтырлатып тауышланып й2р2й башлай. Тегел1р уны тап6ырлап тотор7а ит1л1р, 1 ул тотолма46а тырыша.

-«Й282к кемд1».Балалар эск1мей1л1 те8елешеп ултыра. Араларынан Бер 9ге8 3айлана. Ул балалар7а 6аршы ултыр7ыс6а ултыра. Уйнаусылар мен1н 9ге8 ара3ы 2с- д9рт метр. Балалр ара3ынан уйынды алып барыусы- к2т29се 3айлана. Уйынды алып барыусы 6улына й282к й1ки бер1й б1л1к1й 1йбер алып, уны эск1мий1л1 ултыр7ан б2т1 балалр8ы5 да усына йомдор7ан ке9ек итеп р1тл1п й2р2п сы7а.Й282кт2 бер уйнаусы7а 7ына 3алып 6алдыра. №у5ынан 6аршыла и7тибар мен1н к981теп ултыр7ан баланан- (ге8, й282к кемд1?- тип 3орай. Эск1мий1л1 ултыр7ан уйнаусылар бары3ы ла й282кт2 98 устарында йрм7ан ке9ек ултыралар. (ге8 бере3ене5 исемен 1йт1. !г1р й282к унда бул3а, 9ге8 исеме 1йтелг1н баланы5 урынына барып ултыра. Х18ер уйынды й282к сы66ан уйнаусы алып бара, 1 башта й282к 3ал7ан к2т29се 9ге8 урынына- 6аршы7а ултыра.

-«Й1шерем яулы6». К2т29се бала, яулы6 тотоп т951р1к ситен1 сы7а ла б2т1 6ы88ар мен1н берг1 йырлай башлай. Был ва6ытта бала т951р1кте уратып й2р2рг1 те1еш 31м Бер у5айлы ва6ытта 3и88ерм1й ген1 яулы6ты Бер ипт1шене5 артына 3алып кит1. ! 98е 3аман яулы6ты й1шереп тот6ан ке9ек булып й2р2й. Артында яулы6 ят6ан бала, т951р1кте 1йл1неп килг1нсе, 98ене5 артында яулы6 ят6анын 3и8м1й ултыр3а, бала яулы6ты ти8 ген1 ала ла Баланы яулы6 мен1н 3у66ылап т951р1кте 1йл1неп сы6а.

-«Балы6 тотоу». Уйнаусылар 6ул7а-6ул тотоношоп т951р1к я3ай8ар. №ыу8ы5 т1р1нлеге к9кр1к ти5ен1н булыр7а тейеш. Т951р1к эсенд1 я6шы сума белг1н Бер бала булла. Ул т951р1кт1 то7ан ипт1шт1рене5 6ул а4тынан нисек бул3а ла тыш6а сы7ыр7а тырыша, й1 3ыу7а сума, й1 6ул Аша 3икер1.Т951р1кт1гел1р и31, уны йылым7а эл1кк1н балы6 ке9ек, т951р1к тышына сы7армайынса эст1 тотор7а тырыша. Т951р1к эсенд1ге бала кемде5 6ул а4тынан сы7а, шул балы6 була, 1 6ул а4тынан сы66ан уйнаусы т951р1кк1 ба4а.

III.           Йом7а6лау

№1р команданы5 м1р1й81рен 3анап е5е9се команданы билд1л1йбе8.

Б2т2н бул7ан уйындар8а 6атнаш6ан уйнаусылар7а р1хм1тт1р 1йтеп, т1мле б9л1кт1р мен1н б9л1кл19.