Презентация на тему "Әбделкәрим ауылы һөйләше"

• 1 слайд

  Башҡарыусы:10 класс уҡыусыһы Моратова Лиза
  Етәксеһе:Мостаева В.А.,башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы
  Башҡарыусы:11класс уҡыусыһы Моратова Лиза
  Етәксеһе:Мостаева В.А.,
  башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы
  

• 2 слайд

  Әбделкәрим ауылының
  ер-һыу атамалары,
  һөйләше һәм ауыл
  
  
  
  халҡының ҡушаматтары.
  

• 3 слайд

  Ауылымдың тарихын өйрәнеү-минең маҡсатым булып тора.
  Бурыстарым:ауылымдағы ҡушаматтарҙы өйрәнеү һәм системалаштырыу.
  

• 4 слайд

  Эҙләнеү. Материалдарҙы (төрлө мәғлүмәттәр, фотоһүрәттәр, архив документтары) уҡытыусым, туғандарым ярҙамында йыйыу һәм өйрәнеү. 
  Анализлау. Эҙләнеү нигеҙендә Әбделкәрим халҡының йәшәү урыны, рәүеше тураһында һығымта яһалды. 
  
  

• 5 слайд

  Ҡалмаҡ ятҡан ер
  

• 6 слайд

  Һаҡмар йылғаһы
  

• 7 слайд

  Ҡабраҡай
  

• 8 слайд

  Мәҙинәосҡан таш
  

• 9 слайд

  Ауылымдағы лаҡаптар
  

• 10 слайд

  “Рәүел тигән олатай көн һайын магазин яғында ҡаҙ бәпкәләрен көтә икән.Магазиндан алып үҙе һыра эсә.Яйлап-яйлап бәпкәләрен ҡарға сүпләй.Берәү генә ҡалғас "Нууу дәәә....Ошо берәүһен генә алып китһә,бәпкә көтөүҙән ҡотолор инем,"-тигән. Бөгөн дә бәпкәләрен көткән кешеләрҙе күрһәләр:”Тағы нисәү ҡалды?”-тип һорайҙар.”
  

• 11 слайд

  Зоонимдар.
  Һыйырға:
  Ҡарагүҙ-күҙе эргәһендә ҡара булғанға;
  Марта-март айында тыуғанға;
  Алаҡай-төҫө ала булғанға;
  Лунтик-әкиәт персонажына оҡшаған һыйырға әйтәләр;
  Әлфиә-Әлфиә исемле ҡатындан һатып алған булғандар, шуға уның исемен ҡушҡандар;
  Ҡарала-ҡара һәм аҡ төҫтә булғанға.
  Йылҡы малына:
   
  Кирсәй — кир ат булғаны өсөн; 
  Ҡашҡа — маңлайында аҡ ҡашҡаһы булғаны өсөн;
  Йондоҙ-йондоҙ кеүек тамғаһы булһа;
  Ерәнсәй-төҫө ерән булғанға;
  Саптар-юрға аттарға әйтәләр;
  Мәргән-шәп сапҡан атҡа әйтәләр;
  Аҡбуҙат-күк төҫтәге ат;
  Бөркөт-бөркөт һымаҡ көслө,бирешмәҫ атҡа әтәләр;
  Һарысай-һарыраҡ булған ат.
  

• 12 слайд

  Зоонимдар
  Эткә:
  Аҡтырнаҡ-тәпәйе аҡ төҫтә булғанға;
  Ҡарабай-ҡара төҫтә булғанға;
  Алабай-төҫө ала булғанға;
  Муйнаҡ-муйыны аҡ булғанға;
  Һоробай-төҫөнә ҡарап ҡушҡандар;
  Алғыр — һунар эттәренә күберәк ҡушылған;
  Аҡтүш-түше аҡ булған өсөн;
  Бесәйҙәргә:
  Иркәбикә-иркә булғанға;
  Төймә-бәләкәй булғанға;
  Алабикә-төҫө ала булғанға;
  Мыяубикә(урыҫса Мурка тип тә ҡушалар)-күп мыйылдағаны өсөн:
  Һоросай-һоро төҫтә булғанға;
  Ҡарасай-ҡара төҫтә булғанға;
  Йәшелгүҙ(йәшел күҙ)-күҙе йәшел булғанға;
  Ҡупшыбикә-ҡупшы булғанға
  

• 13 слайд

  Ауылыбыҙҙа түбәндәге диалект һүҙҙәр бар:
  Мөгәрәп-Баҙ
  Өй икмәге-Әсе икмәк
  Тамаҡ бешереү-Ашарға бешереү
  Ишек алды-Урам эсе
  Кейем тәкләү-Рәтләү
  Көпө ыштан-Ҡалын салбар
  Өгөрсө-Ҡыяр
  Күнәк-Биҙрә
  Ҡутарғанса-Күп итеп
  Бәләкәй баҙар-Шәмбе көнө
  Көнөгә-Көнөнә
  Ҡашыҡ-Половник
  Бәрәнге-Картуф
  Ҡотоҡ-Ҡоҙоҡ
  Күлмәк-Күлдәк
  Сирләү-Ауырыу
  Сепей-Себеш
  Әлморон-Гөлйемеш
  Балғалаҡ-Сәй ҡалағы
  

• 14 слайд

  Ауылыбыҙҙа түбәндәге диалект һүҙҙәр бар:
  Апҡайтты-Алып ҡайтты
  Апарыу-Алып барыу Пыяла-Быяла
  Башалтай-Йөн ойоҡ
  Мунсаҡ-Муйынсаҡ
  Кәлүш-Галош
  Андый-Ундай
  Шундый-Шундай
  Баҫмаҡлау-Күмәкләп килеү
  Һаңрау эсеү Әндрей эсеү-Төшкө аш менән киске аш араһындағы сәй эсеү
  Бөйән,ширлан-Тултырма
  Юл һөрөү-Юлды таҙартыуҺөрәп эттереү
  

• 15 слайд

  Әрҙәнә теҙеү-Утын һалыу
  Ҡыҙлар-Ҡыҙҙар
  Малайлар-Малайҙар
  Ҡашыяҡ-Һауыт-һаба
  Ҡоштабаҡ,туҫтаҡ,алдыр-Табаҡ
  Ситр-Өйрә (малға бешерелгән ярма)
  Болант-Урам эсе
  Аңдыу-Һағалау
  

• 16 слайд

  Урманова Ғәлиә Ғәлимйән ҡыҙы
  Моратова Асия Мөхәмәтҡол ҡыҙы
  

• 17 слайд

  Ғәбитова Сәғирә Илһам ҡыҙы һәм Ғәбитов Фирғәт Сәхиулла улы
  

• 18 слайд

  Иғтибарығыҙ өсөн рәхмәт!