Презентация на тему "Электрический ток. Закон Ома"

Қазтұтынуодағы Қарағанды экономикалық университеті

ЭКОНОМИКА, БИЗНЕС ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ КОЛЛЕДЖІ

 САБАҚ ЖОСПАРЫ

Пән:  «Физика және астрономия»

Оқытушы: Усенбаева К.А.

Топ: П-11

Мамандық:  0201000 «Құқықтану»

21 cабақтың жоспары

Тақырыбы:       Электр тогы. Ом заңдары.

Сабақтың мақсаттары:

Білімділік:

-         Тарау бойынша алған білімдерін жүйелеу, қорытындылау, білімдерін есте сақтау және теориялық білімдерін практикада қолдану және тәжірибе жүзінде көрсету.

Дамытушылық:

-         Тез ойлауға, тез есептеуге, шапшаңдыққа, жинақылыққа баулу, тараудың практикалық маңыздылығын ашып көрсету.

Тәрбиелік:

-         Пәнге деген қызығушылығын арттыру, алған білімдерін өмірде пайдалана білуге үйрету.

Сабақтың түрі:  қайталау сабақ

Оқыту әдістері:  сұрақ – жауап, практикалық.

Сабақтың материалдары-техникалық көрнекіліктері:

Слайдтар, кодоскоп, экран, кестелер.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру – 1 мин

2. Сергіту сәті – 5 мин

 1. Электр тогы деп...
  2. Электр кедергісінің өлшем бірлігі...
  3. Өткізгіштік ток деп...
  4. Меншікті кедергінің өлшем бірлігі...
  5. Электроскоп қандай құрал…
  6. 1 кВт…
  7. Кернеудің өлшем бірлігі...
  8. Паралель қосу мен тізбектей қосудың айырмашылығы… 
  9. Электр тізбегінің негізгі бөлігіне...
  10. Кернеу, кедергі, ток күшін өлшейтін құрал…

3. Электр тогы. Зарядталған бөлшектердің реттелген (бағытталған) қозғалысы электр тогы деп аталады.

         

Токтың әсері. Токтың бар екенін ток жүргенде қабаттасатын әсер немесе құбылыстарға орай байқап білуге болады.

Біріншіден – бойымен ток жүрген өткізгіш қызады.

Екіншіден – электр тогы өткізгіштің химиялық құрамын өзгерте алады.

Үшіншіден – ток жақын тұрған көрші токқа және магниттелген денелерге күшпен әсер етеді. Токтың бұл әсері магниттік әсер деп аталады.

Ток күші. Ток күші ∆t уақыт аралығындағы өткізгіштің көлденең қимасы арқылы тасымалданатын ∆q зарядтың сол уақыт аралығына қатынасына тең. Егер ток күші уақыт бойынша өзгермесе, ток тұрақты деп аталады.

Ток күші, зарядқа ұқсас – скалярлық шама. Ол оң болуы да, теріс болуы да мүмкін.

Ток күші әрбір бөлшектің таситын зарядына, бөлшектің концентрациясына олардың бағытталған қозғалысының жылдамдығына және өткізгіштің көлденең қимасының ауданына тәуелді. Осыны көрсетейік.

                                    

«Қос шеңбер» cтратегиясы

Токтың жылулық және химиялық әсерлері қай жерлерде байқалады?

Шеңбер құрып оқушылар айналады,сигнал берілісімен қойылған сұраққа жауап береді.2-3 рет айналғаннан соң оқушыларды отырғызып, әркім өз тобында талқылайды, пікірлерін ортақ жүйеге келтіріп, жауап беруге дайындалады.

Электр тогының бар болуы үшін қажетті шарттар:

1)       Затта тұрақты электр тогы пайда болуы және жүріп тұруы үшін, біріншіден, еркін зарядталған бөлшектер бар болуы қажетті.

2)       Зарядталған бөлшектердің реттелген қозғалысын тудыру үшін және оны әрі қарай демеп тұруы үшін, екіншіден, оларға белгілі бір бағытта әсер ететін күш қажетті.

«Суретке қарап болжау» стратегиясымен түсіндіремін.

а) Алдымен тақтаға аспаптардың шартты белгілерін сызамын;

ә) Осы аспаптарды үстел қоямын;

б) Тақтаға Георг Омның портретін ілемін;

- Не туралы сөз болады-деп ойлайсыңдар?

Суретке және аспаптарға қараңдар деп ой қозғаймын,оқушылар біраз уақыт ойланып,пікірлесе бастайды.

-         Әр аспап не үшін керек, нені өлшейді,оларды өзара қосуға болады-деп ой қорытады да,тізбекті құруға болатынын айтады.

-         Ендеше осы аспаптарды қосып,сызбасын сызайық- деп, бір ой қорытады да, тізбекті құруға болатынын айтады.Ендеше осы аспаптарды қосып,сызбасын сызайық-деп, бір бір оқушыны тақтаға шығарамын.Оқушылар бұдан «Ом заңының» шығатынын айтады.

Ом заңы. Металл өткізгіштер мен электролит ерітінділерінің вольт-амперлік сипаттамалары ең қарапайым түрде болады. Оны ең алғаш (металдар үшін) неміс ғалымы Георг Ом тағайындаған. Сондықтан ток күшінің кернеуге тәуелділігі Ом заңы деп аталады.

                       

Тізбектің бөлігі үшін Ом заңы бойынша ток күші түсірілген U кернеуге тура пропорционал да, өткізгіштің R кедергісіне кері пропорционал: (формула)

Кедергі. Өткізгіштің негізгі электрлік сипаттамасы – кедергі. Берілген кернеуде өткізгіштегі ток күші осы шамаға тәуелді.

Кедергі өткізгіштің материалына және оның геометриялық өлшемдеріне тәуелді. Ұзындығы l  көлденең қимасының ауданы S өткізгіштің кедергісі мынаған тең: (формула)

Меншікті кедергінің бірлігі 1 Ом ∙ м.

  «Бес жол өлең» стратегиясы

1 жол (зат есім) Кедергі

2 жол (сын есім) Аз,көп

3 жол (етістік) Токты өзгертеді,кернеуге әсер етеді,күйдіреді

4 жол (сезімін білдіру) Кедергінің көбеюі-қолайсыз

5 жол (тақырыпқа синоним) Өткізгіш материалына тәуелді шама- кедергі

Токтың жылулық және химиялық әсерлері қай жерлерде байқалады?

Электр тізбегі, өткізгіштерді тізбектей және параллель қосу

Тізбектей	Параллель

Токтың жұмысы. Тізбектің бөлігіндегі токтың жұмысы ток күшінің кернеуге және жұмыс өндіруге кеткен уақытқа көбейтіндісіне тең. (формула)

Джоуль-Ленц заңы. Тогы бар өткізгіштің бөлініп шығатын жылуының мөлшерін ток күшінің квадраты, өткізгіштің кедергісіне және өткізгіш бойымен ток жүретін уақыттың көбейтіндісіне тең:     Q = I²R∆t

«Insert»- түртіп алу стратегиясы.

Тақырыпты қайталай отырып, шетіне белгі қойып отырады да кестеге толтырады.

Бұрыннан білемін	Білмеймін	Жаңадан білдім	Түсінбедім ?
	-	+	?

Токтың қуаты. Токтың қуаты ∆t уақыттың ток жұмысының сол уақыт аралығына қатынасына тең: (формула)

Қуаттың бұл өрнегін тізбектің бөлігі үшін Ом заңын пайдаланып бірнеше эквивалентті түрде жазуға болады: (формула)

Электр қозғаушы күш. Тұйық контурдағы электр қозғаушы күш контурдың бойымен зарядтың орын ауыстыруындағы бөгде күштердің жұмысының сол зарядқа қатынасын көрсетеді: (формула)

                   

Толық тізбек үшін Ом заңы. Толық тізбектегі ток күші тізбектің ЭҚК-нің оның толық кедергісіне қатынасына тең. (формула)

          

Фамилиясын табу керек

Фамилиясы 5 әріптен тұратын ғалымды табу керек

а) 1-ші әрпі электрод атауының 1-ші әрпі
б) 2-ші әрпі кедергінің өлшем бірлігінің 2-ші әрпі
в) 3-шісі ток күшін өлшеуге арналған құралдың 3-ші әрпі
г) 4-сі ток күшінің өлшем бірлігінің 4-ші әрпі
д) 5-сі кернеуді өлшеуге арналған аспаптың 5-ші әрпі

Аукцион

Эбонит таяқшасы

Лото №1.

1.     Бұл -  физикалық дене.

2.     Оны теріге үйкелегенде ол электрленеді.

3.     Электрленген таяқшасы ұсақ қағаз қиындыларын өзіне тарту қасиетіне ие болады.

4.     Электрленуде терідегі электрондар таяқшаға ауысады.

5.     Электрленгенде эбонит таяқшасы теріс зарядталады.

6.     Терідегі электрондардың ядро байланысы таяқшамен салыстырғанда әлсіз болады.

7.     Егер де электрленген эбонит таяқшасын электроскопқа тигізетін болсақ, ол зарядын жоғалтады.

8.     Эбонит ди электрик яғни ол электр зарядтарын өткізбейді.

9.     Екі зарядталған эбонит таяқшасы бір-бірімен тебіледі.

Лото №2.

1.     Бұл екі өткізгіш үшін ток күшінің кернеумен байланысын көрсететін график.

2.     Тігінен сызылған осьте ток күші I,(А) көрсетілген, ал көлденең осьте U,(В) кернеу көрсетілген.

3.     Бұл тура байланысты көрсетеді, яғни график түзу сызықты, 0-ден басталған.

4.     U=1B болады, ток күші I=1A, бұл бірінші өткізгіш үшін.

5.     Бірінші өткізгіштің кедергісі

6. Екінші өткізгіштің кедергісі    

                                                            

7. Кедергі R₂ >R₁ → өткізгіштің кедергісі үлкен болған сайын, графиктегі көлденең осьіндегі көлбеулік бұрышы азая береді.

Дәрігер ақыл-кеңес береді.

Адам өміріне тоқтың қатері.

Адам денесінен өтетін тоқ, Ом заңы арқылы анықталады.

Күнделікті тұрмыста ьарлық электрлік құрылғылар 220B кернеумен жұмыс жасаған кезде адам терісі құрғақ болғанда кедергі 10⁵ Ом болу керек, тоқ күші 2,2 мА -3А аралығында өлім қаупі туады. 3А тоқта  жүрек тоқтайды. Тоқ соққан кезде алдымен адамды электр тоғының әсер етуінен құтқару керек.

1.     Жасанды дем алдыру, жүрекке массаж жасау керек.

2.     Адамды арқасымен жатқызып, аузын ашып жасанды дем алдырады.

Экономист

Электр тоғын үнемді пайдалану.

Пәтерлерімізді жарықтандыратын 100Вт-тық бір шам 10 сағат жанып қалатын болса, 1000 Вт/сағ энергия шығымдалады, яғни 1кВт/сағ. Бұл шығынды Джоуль-Ленц заңы бойынша  Q=ρt формуласын анықтаймыз, сондықтан Q=ρt.

1кВт/сағ энергия бірінші күні 3теңге 8 тиын. Сонда ауылдағы 250 үйде 1шам 10 сағаттан жанып қалса 250*3,08=770 теңге зиян келеді. Сондықтан тоқты үнемдеп, өзі аз қаржыларыңызды үнемдеңіздер. 

                                       Фамилиясын табу керек
Фамилиясы 5 әріптен тұратын ғалымды табу керек
а) 1-ші әрпі электрод атауының 1-ші әрпі
б) 2-ші әрпі кедергінің өлшем бірлігінің 2-ші әрпі
в) 3-шісі ток күшін өлшеуге арналған құралдың 3-ші әрпі
г) 4-сі ток күшінің өлшем бірлігінің 4-ші әрпі
д) 5-сі кернеуді өлшеуге арналған аспаптың 5-ші әрпі

Викториналық сұрақтар

1.     Эбонит таяқшаны қолмен ұстап тұрып – ақ үйкеу арқылы электрлеуге болады, ал металл таяқшаны олай электрлеуболмайды, неге?

2.     Зақымдалған өткізгіш сымдардыжалғастырғанды монтер қолына резеңке қолғап киеді. Ол неліктен бұлай істейді?

3.     Сұйық отын түрлерін таситын автоцистерналы машиналардың корпусына темір шынжырларорнатылады, олардың ұшы жерге тиіп жүреді, себебі не?

                                 Есеп шығару

        №1.      Тізбек бөлігі ұзындығы 2м және көлденең қимасының ауданы 0,48мм болат сымнан, ұзындығы 1м және көлденең қимасының 0,21мм болатын тізбектей жалғасқан никель сымнан тұрады. 0,6А ток күшін алу үшін,тізбек бөлігіне қандай кернеу беру керек?

№2.     Кедергісі 240Ом-ға тең,120В-қа есептелген электр шамын 220В кернеуі бар желіден қоректендіру керек.Көлденең қимасы 0,55мм болатын қандай ұзындықтағы нихром өткізгішті шаммен тізбектеп қосу керек?