Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
1 слайд
Заятүләк менән Һыуһылыу эҙҙәренән
Юл күрһәтеүсе белешмә
Әҙерләне Әсәнова Регина,
Башҡортостан Республикаһы Октябрьский ҡалаһы
ҡала округының “12-се урта дөйөм белем биреү
мәктәбе” муниципаль бюджет дөйөм белем биреү
учреждениеһының 6 класс уҡыусыһы
Етәксе Әминова Айгөл Дамир ҡыҙы, башҡорт теле
һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы
2 слайд
А С Ы Л Ы К Ү Л
…Был хәл булған борон-борон.
Шаһит уға сихри төбәк.
Кемдер килә тамыр юллап,
Башҡа берәү килә күлгә төбәп!
Көмөш һыулы илгә төбәп!
Баҫҡан һайын ошо ергә,
Баҫҡан һайын күл ярына,
Һин дә, бәлки, юлығырһың
Заятүләк ярһыуына,
Һыуһылыуҙың ярһыуына.
Ябай таш та ергә һеңгән,
Һеңдергән ул хисле тарих.
Мәңгелеккә мираҫ был күл,
Ерен һаҡлар сая вариҫ. (Лариса Абдуллина)
3 слайд
БАШҠОРТОСТАН РЕСПУБЛИКАҺЫ
Дәүләкән районы
ҠАЙҘА?
4 слайд
НИСЕК БАРЫП ЕТЕРГӘ?
ӨФӨ
Дәүләкән ҡ.
Александровка а.
Алға а.
Асылыкүл
Заятүләк менән Һыуһылыу төйәгенә рәхим итегеҙ!
5 слайд
Асылыкүл – республикабыҙҙағы иң ҙур күл. Дәүләкән ҡалаһынан 27 км алыҫлыҡта, райондың төнъяҡ-көнбайыш өлөшөндә урынлашҡан. Күл өҫтөнөң майҙаны – 23,5 кв.км, уртаса тәрәнлеге 5,1 км. Үҙенең иҫ киткес ҙурлығы, матурлығы менән туристар араһында популярлыҡ яулаған.
Күл тәбиғәт паркы статусын алған (1993) һәм республиканың 150 тәбиғәт ҡомартҡыһы исемлегенә индерелгән. Әммә Асылыкүл улар араһында айырым урын алып тора, сөнки илебеҙҙең Европа өлөшөндә бындай уникаль күл берәү генә.
6 слайд
Күлгә ағып төшкән берҙән-бер инеш – кескәй генә Шарлама
7 слайд
Көнсөл ағаларының уны үлтерегә теләүҙәрен һиҙеп ҡалған хан улы Заятүләк ата йортонан ҡасып Асылыкүл буйына килеп етә һәм, легенда буйынса, күлдең көньяғындағы Ҡарағастау ҡалҡыулығында
ял итергә туҡтай.
Ҡасандыр был ҡалҡыулыҡта ҡарағас урманы шаулап ултырған. 1912 йылдарҙа бында 12-ләп ҡарағас иҫәпләнһә, 1948 йылда 1 генә ағас тороп ҡала. Иң һуңғы ҡарағас ағасы 1951 йылда юҡҡа сыға.
8 слайд
Ҡараңғы төндә ялтырап ятҡан серле күлдең күркәмлегенә Ҡарағастау түбәһенән һоҡланып ҡарап торған Заятүләк яр буйында алтын тараҡ менән оҙон сәсен тарап ултырған Һыуһылыуҙы күреп ҡала һәм шунда уҡ ҡыҙға ғашиҡ була. Һыуһылыу һыу аҫты батшаһының ҡыҙы булып сыға. Улар Асылыкүл төбөнә төшөп бәхетле матур тормош ҡороп йәшәп алып китәләр.
Әммә Заятүләк ерҙәге тормошто, үҙенең тыуған яҡтарын, яр буйында уны көтөп ҡалған аҡ толпары менән ыласынын иҫенә төшөрөп һарғая башлай. Оҙаҡ ҡарышҡандан һуң, һыу батшаһы ҡыҙы менән кейәүен ер өҫтөнә сығарырға ризалығын бирә. Ер өҫтөнә сыҡһалар, Ҡарағастау түбәһендә бер утлам үлән ҡалмаған, ти, сөнки хужаһын көткән арала толпар бар буған үләнде ашап бөтөргән. Шул ваҡыттан башлап Ҡарағастауҙың түбәһендә үлән үҫмәй, имеш.
Заятүләк үҙенең Һыуһылыуын эйәртеп Балҡантауына ҡайта. Улар байлыҡта, муллыҡта бәхетле генә йәшәй башлайҙар.
9 слайд
Йәмле Асылыкүл менән Заятүләктең тыуған ерҙәре Балҡантау араһында Берҡаҙан һаҙлығы бар. Ҡасандыр был һыу ятҡылығы 9 кв.км майҙанды биләгән. Ваҡытында был ерҙәрҙе меңәрләгән һыу ҡошо үҙ төйәге иткән. Башҡортостанда пеликандар килеп йөрөгән берҙән бер урын ул Берҡаҙан. Һуңғы ҡошто 1914 йылда атып алалар.
XX быуаттың етмешенсе йылдарында был ҙур һаҙлыҡты киптереү эштәре башлана. Әммә мелиораторҙарҙың уй-ниәттәре барып сыҡмай – ауыл хужалығы өсөн ҡулланырға тип киптерелгән ерҙәрҙә иген үҫмәй.
Әлеге ваҡытта Берҡаҙанды тергеҙеү эштәре алып барыла. Ғалимдарҙың фаразлауынса, уникаль экосистеманы тергеҙеү өсөн 15-20 йыл ваҡыт кәрәк. Ошо ваҡыт арауығы эсендә был һаҙлыҡҡа пеликандарҙың ҡабаттан ҡайтыуына ла өмөттәр бағлана.
10 слайд
Эпос буйынса Заятүләк менән Һыуһылыуҙың кәүҙәһе Балҡантау түбәһендә бер ҡәбергә күмелгән. Шул ваҡыттан башлап дим буйы башҡорттары өсөн был ер изге һанала.
11 слайд
Әле лә, киске эңерҙә Асылыкүл ярына баҫып күлгә ҡараһаң, унан йә һыу батшаһы, йә Һыуһылыу үҙе килеп сығыр төҫлө.
12 слайд
Әйткәндәй, бында серфинг буйынса ярыштар ҙа уҙғарыла.
Әгәр көньяҡ диңгеҙҙәрҙә ял итергә мөмкинселегегеҙ булмаһа, башҡорт «диңгеҙе» Асылыкүлгә рәхим итегеҙ!
Рабочие листы
к вашим урокам
Скачать
6 626 961 материал в базе
Настоящий материал опубликован пользователем Аминова Айгуль Дамировна. Инфоурок является информационным посредником и предоставляет пользователям возможность размещать на сайте методические материалы. Всю ответственность за опубликованные материалы, содержащиеся в них сведения, а также за соблюдение авторских прав несут пользователи, загрузившие материал на сайт
Если Вы считаете, что материал нарушает авторские права либо по каким-то другим причинам должен быть удален с сайта, Вы можете оставить жалобу на материал.
Удалить материалВаша скидка на курсы
40%Курс повышения квалификации
72/180 ч.
Курс профессиональной переподготовки
300/600 ч.
Курс профессиональной переподготовки
300/600 ч.
Мини-курс
4 ч.
Мини-курс
6 ч.
Оставьте свой комментарий
Авторизуйтесь, чтобы задавать вопросы.