Презентация на тему "Шоқан Уәлиханов"

• 1 слайд

  Шоқан Уәлиханов
  Қарағанды облысы, Жезқазған қаласы,
  № 13 жалпы орта білім беретін мектебі КММ
  «Қазақ даласының ұлы тұлғалары» республикалық интернет байқауы
  «Сөнбес жұлдыздар»- мерейтой иелерінің өмірі және шығармашылығына арналған презентация «Ұлы ғалым біздің өмірімізде»
  Омарова Зарина Рашидовна № 13 жалпы білім беретін мектептің 9 «А» сынып оқушысы
  Жетекшісі: Алмагамбетова Бакыткул Абдихамитовна, орыс мектебіндегі қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі
  
  

• 2 слайд

  Ұлы ғалым біздің өмірімізде
  

• 3 слайд

  Қазақ даласының ұлы тұлғаларының бірі Шоқан Уәлихановтың туғанына 180 жыл толып отыр.
  Қазақтың әйгілі ғалымы, саяхатшы, шығыстанушы, этнограф, көсемсөзші Шоқан Уәлихановтың еңбектері өзінің көзі тірісінде де, дүниеден өткеннен кейін де тек қазақ пен орыс ғалымдары емес, Еуропа және басқа елдердің ғалымдарының да зор бағасын алды. Оның зерттеушілік қызметі, философия, этнография, тарих, экономика, құқық, география, ауыз әдебиеті, әдебиет теориясы, т.б. жайындағы ғылыми зерттеулері, пікірлері қай кезде болмасын бізді қызықтырады.
  Ғылымды Шоқан тек ғылым үшін деп қарамады, ол ғылыммен халықтар тағдырын қатар қойды. Ғылымға сүйене отырып, түнекте жатқан мыңдаған адамдар үшін сәуле іздеді. Шоқан өз халқының кемістік жақтарын жақсы білді. Жаман қасиеті болмаса екен деп көкседі. Оны жоюға атсалысты. Екі ғасырға жуық уақыт өтсе де, осы бір ардақты тұлғаның есімі бізге жылдар өткен сайын жаңарып, жаңғырып, өзінің азат елімен бірге ертеңге, болашаққа жол бастап бара жатқандай көрінеді. 
  

• 4 слайд

  Оның ғылыми жұмысқа құмарлығы және оған икемділігі кадет корпусында оқып жүрген кезінде-ақ белгілі бола бастайды. Шоқан өз халқының тарихына, мәдениетіне, ауыз әдебиетінің нұсқаларына ерекше көңіл бөлді. Ол өзінің жинаған материалдары туралы былай деп жазды: «Этнографиялық очерктер, статистік мәліметтер, тарихи хабарлар, үйсіндер мен қырғыздардың халықтық әдебиетінің ескерткіштерін бірнеше дәптер етіп жаздым».
  

• 5 слайд

  Шоқан жайында көрген-білгені, естігендерін,  көптен бері жинаған  ғылыми материалдарын қорытып, ой түйіндеген ғалымдарымыз,жазушыларымыз көп. Олар ғалым, оқымысты адамның қоғамдық ой мен ғылымға қосқан зор үлесін көрсетуді алдына мақсат етіп қояды.
  

• 6 слайд

  Сәбит Мұқанов (1900 – 1973)
  Солтүстік Қазақстан облысы, Преснов ауданында дүниеге келді. Ол – ақын, жазушы, драматург, педагог, публицист, қоғам қайраткері, академик.
  

• 7 слайд

  Сәбит Мұқанов қазақтың 19 ғасырдағы ойшыл-ғалымы Шоқан Уәлихановтың өмірі мен шығармаларын ұзақ жылдар бойы терең зерттеді. Ленинградта оқып жүрген кезінде СССР Ғылым академиясы архивінен Ш.Уәлихановтың қолжазбалары мен өміріне байланысты деректер сақталған  «23-фондыны» тауып алады.
  Осы кезеңнен бастап Сәбит қиялындағы Шоқан бейнесі жанды образға айналып сала береді. Ұзақ жылдар бойы зерттей, үңіле қараған Сәбит ең алдымен  тақырыптың  психологиясын барлай пьеса жазудан бастады. Сол қажырлы еңбегінің арқасында ол ең алдымен пьеса, кейін роман-дилогия тудырды. Шоқанның азаматтығын, ғылыми енбегін толық ашу мақсатымен «Шоқан Уәлиханов» драмасы дүниеге келеді.
  

• 8 слайд

  Жазушы қиялынан Шоқан Уәлихановтың өмірі мен шығармашылығына арналған зерттеу еңбегі туады. Осы зерттеу еңбектерінің нәтижесінде «Аққан жұлдыз» (1967-1970) романы туды., "Аққан жұлдыз" романының екі кітабы - атақты ғалым Ш.Уалиханов туралы көптеген зерттеу, маңызды еңбектерге, фактілерге негізделіп, Шоқан болған жерлерге саяхаттар жасау нәтижесінде өмірге келген шығарма. Ол осы тақырыпта "Шоқан Уалиханов", "Қашқар қызы" деген пьесалар да жазды. «Тұманды дәуірде» өмір сүріп, өз халқының алдында «болу не болмау» мәселесінің тұрғанын бүкіл болмысымен, жан-дүниесімен ұғынған Шоқан Уәлиханов ұрпақтары үшін жарық жұлдыз екенін Сәбит Мұқанов тағы бір дәлелдеді. Өз халқын жан-тәнімен сүйген Шоқанды «тамаша ойшыл» ретінде суреттейді. Ұлы азаматтың өмірін, еңбектерін артындағы ұрпағына жеткізуде Сәбит Мұқановтың еңбегі ұшан-теңіз.
  

• 9 слайд

  «Шоқан Уалиханов» пьесасы.
  

• 10 слайд

  Балалар әдебиетінің негізін салушылардың бірі Сапарғали Бегалин 1895 жылы қазіргі Шығыс Қазақстан облысы, Дегелең ауылында туды. Жасында жыршылардан терме, салт жырларын, айтыс өлеңдерін жаттап өскен. Соның әсерімен шығармашылық жолын өлең жазудан бастаған.Өмірі шежіреге толы жазушы жиырмашақты поэма, оннан астам хикаят, жүздеген әңгіме, көптеген естеліктер, зерттеулер, мақалалар жазған.
  Сапарғали Бегалин
  

• 11 слайд

  Жазушының балалар әдебиетіне қосқан елеулі еңбегінің бірі – «Бала Шоқан». Жазушы Семейдегі «Приходская школасында» оқып жүрген кезінде Шоқан оның аса талантты ғалым, жиһанкез екенін туралы кейбір кітаптардан, Потанин мен Домбровскийдің тебірене жазғандарынан  оқып-білген. Осыдан барып жазушының көкірегіне ұлы дарын иесі туралы, оның балалық шағы туралы жазуға құмарта бастайды. Бірақ, ол бұл жұмыстың оңай еместігін, үзбей дайындық жасау керектігін түсінеді. Көп жылғы ізденістен, Шоқанның туыстарының естеліктері, мұрахат құжаттарының сұрыпталуынан «Бала шоқан» повесі дүниеге келеді.
  

• 12 слайд

  Жазушы естелігі
  “Шоқан өміріне қатты құмарттым. Оның өмірбаянының бәрін қамтуды мақсат тұтпадым. Мен Шоқан өмірінің бір сәтін іздедім. Тапқан да сияқтымын. Ол-Шоқанның кеңсе күзетшісінің баласы Мысықтың балшықтан ойыншық мүсінін жасағанын көріп, талабын танып, оны өзімен бірге оқуға алып кетуі. Әсіресе, осы оқиға маған қатты ұнап, хикаят жазуға ұмтылдырды. “Бала Шоқанды” осылай жаздым”
  

• 13 слайд

  Қазақ балалар әдебиетінің көрнекті өкілі Сапарғали Бегалиннің "Шоқан асулары" атты бұл хикаятында халқымыздың аяулы перзенттерінің бірі Шоқан Уәлихановтың балалық шағы, кадет корпусында оқыған жылдары, ғалым-жиһанкез атанған кездері кеңінен қамтылған. Шоқан білімі жағынан өзімен бірге оқыған жолдастарынан әлдеқайда озық екендігі туралы айтылады. Шоқан- қайырымды , әділ, уәдеге берік, көргенін пайымдай алатын тілге тиек етті.
  
  

• 14 слайд

  Шоқанның өмірі мен шығармашылығын зерттеуші­лердің бірі , елімізге еңбегі сіңген сәулетші, ҚР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты, Халықаралық Шығыс елдері Академиясының академигі, профессор Шота Уәлиханов. Ол Шоқанның туған інісі Мақы баласы Ыдырыстың ұлы
  Шота Мәскеудегі сәулет институтында оқып жүріп қаланың
  ірі кітапханаларына барып Шоқан шығармаларын және ол туралы жазылған достары мен орыстың көрнекті ғалымдарының еңбектерімен, естеліктерімен танысады. Сөйтіп, ол Шоқанның өмірі мен қызметін зерттеумен айналыса бастайды.
  

• 15 слайд

  Шоқан туралы жинаған материалдарын пайдаланып Шота 1962 жылы ғалымның жастық шағына арналған «Шоқан Уәлиханов» атты пьеса жазып шығарды, кейінірек «Кадет Шоқан», «Тағдыр», «Белые ночи Шокана» (Шоқанның ақ түндері) орыс тілінде пьесалары жарық көрді. Олар республика және облыстар театрларында қойылып, көрермендердің көңілінен шықты.
  
  

• 16 слайд

  Одан әрі автор былай деп жазды: «Шоқан халықтар достығын уағыздады. Оны келешек өмірдің күші деп таныды. Шоқанның еңбектерін қарап отырсақ, ол қазақ халқының тарихын, мәдениетін, этнографиясын жеке, өзгеден оқшау алып талдамаған. Өзге халықтар өмірімен, үлгілерімен салыстыра зерттеген. Бір халықтан бір халықты кемсітіп сөйлегенің еш жерде көрмейміз, оның ұлығы да осында.
  

• 17 слайд

  Стрелкова Ирина Ивановна (07.05.1924 – 2006)
  Жазушы , сыншы . Қазақ университетінің журналистика факультетін бітірген. Балаларға, жасөспірімдерге арналған көптеген романдардың авторы. Оның қаламынан «Ұлы адамдардың өмірі» («Жизнь замечательных людей») топтамасына енген «Чокан Валиханов» атты кітабы туындады. Осы еңбегі үшін Қазақ ССР – нің мемлекеттік сыйлығына ие болды.
  

• 18 слайд

  И.И. Стрелкованың кітабында қазақ халқының ғалымы, саяхатшы Шоқан Уәлихановтың өмірі туралы айтылады.Қазақ халқы Шоқан Уәлихановты ғылым саласында бірінші жаңалық енгізуші, бірінші ғалым деп санайды. Орыс және Еуропаға белгісіз Қашқарияға сауда керуенімен сапар шегеді.Қашқариядан мүлде бейтаныс елдісипаттайтын, әскери,саяси,экономикалық, сауда – саттық жағынан үкіметке де, ғылымға да пайдалы бай материал мен сирек деректерді жинап, қиыншылықтар мен қауіп – қатерді көп көріп, Шоқан керуені елге оралады. Шоқан әкелген географиялық жаңалық оны еуропалық оқымысты географтар мен шығыс зерттеушілерінің қатарына қосты.
  

• 19 слайд

  Шоқанды оқып – білуде бізге көмекке көптеген жазушылардың шығармалары көмекке келді. Олар Шоқанның шығармашылығын зерттей келе, оның халықтар достығын уағыздағанын,достықты келешек өмірдің күші деп танығанын бізге жеткізді. Шоқанның жеке басының орыс халқының ұлы перзенттерімендостығы бізге күні бүгінге дейін үлгі.
  

• 20 слайд

  Назарларыңызға рахмет!