Презентация: "Құнарлы құрттың қасиеті"

• 1 слайд

  
  Тақырыбы: « Құнарлы құрттың қадірі»
  
  
  Гипотеза Қазіргі ұрпақ – біз, құнарлы құрттың қасиетін білмек түгіл, оны күнделікті ас мәзірінде қолданбаймыз. Егерде құртты саудаға шығарып, оны қасиетін кенінен насихаттаса, біз де, бізден кейінгі ұрпақ құнарлы құрттың қасиетін біліп, күнделікті ас мәзіріне қосар еді деп ойлаймын.
  Осы сұрақтарға жауап іздеу мақсатында өлең –жырлар мен әдеби шығармаларды оқып, өзіме көптеген қызықты мәліметтер алдым. Сондықтан өз жобамның тақырыбын «Құнарлы құрттың қадірі» деп атадым.
  Мақсатым: өзімнің жолдастарыма, сыныптастарыма өзімнің білгенімен бөлісіп, құрттың құнарлы тағам екенін, қиын – қыстау кезде аштықтан, шөлден сақтап қалатын қасиетін әдеби шығармалардан үзінділер келтіру арқылы дәлелдеймін.
  Қазақ халқының байырғы тағамы – құрттың пайдасын анықтау арқылы қасиетін көрсету. Қазақтың байырғы тағамы құрттың дәрумендік қасиетін, жаңға шипа, бойға қуат беретін өте күшті, қадірлі тағам екенін түсіндіру.
  Міндеттерім:
  -«Құрт», «Малта» деген не? Түсінік беру.
  Құнарлы құрттың қаситі
  - Қазақтың ұлттық тағамы – құртпен танысу;
  - Құрттың қазақ өмірінде алатын орнын көрсету;
  - Құрттың адам денсаулығына пайдасын көрсету.
  Зерттеу өзектілігі: Қазіргі уақытта ұмытылып келе жатқан ұлттық тағамдардың қадір – қаситін дәлелдеп көрсету.
  Зерттеу болжамы: ұлттық тағамға деген көзқарасын өзгерту. Күнделікті тұтынатын тағамға айналдыру.
  
  

• 2 слайд

  Қазақ жауынгер көшпелі халық, тиісінше оның дастарханы да осындай өмірге бейімделген – тез дайындалады. Қазақ сүттен 5 минутта дайын болатын тағамнан бастап, 5000 мың жылға дейін бұзылмайтын тамақ істей алады. Сүттен 35 түрлі ас дайындаған. 5000 мың жылға шыдайтын тамақ – ол құрт!
  Бұл - батырлардың тағамы. Жоқ. Тек ұзақ сақталмайды, құнары күшті бұл астың.
  

• 3 слайд

  Бойға қуат беретін өте күшті, қадірлі тағам екенін М. Өтемісұлының «Ереуіл атқа ер салмай»,
  атты жырынан мысал келтіріп, дәлелдеуге болады.
  1836- 1838 жылдарындағы Бөкей Ордасындағы көтеріліс басшыларының бірі әрі өткір тілді,
  өр мінезді ақын өлеңінде:
  Алты малта ас болмай,
  Өзіңнен туған жас бала
  Сақалы шығып жат болмай,
  Ат үстінде күн көрмей,
  Ашаршылық, шөл көрмей,- деп құрттың тағамдық құндылығын өлеңге қосқан.
  

• 4 слайд

  Малтаның әрі тамақ әрі сусын орнына қолданып,
  бірнеше тәулік бойы аш- жалаңаш адамға көпке дейін талғажау болып,
  жан сақтап қалуға болатыны нақты мысал ретінде
  Қабдеш Жұмаділовтың « Қаздар қайтып барады» әңгімесін мысалға келтіруге
  болады.
  
  
  
  Отанын, туған жерін сағынып, көп тауқыметті бастан кешіп, сарғайып, әлсіреп, шалдығып келе жатқан адамға әл жинап, алдына қойған мақсатына жетуіне қазақтың малтасы, қасиетті «ағы» демеу болып, дегеніне жетуіне көмек болғанын көреміз.
  

• 5 слайд

  «Атадан балаға» бөлімінде жазушы Ғ. Құлахметовтің «Алты малта ас болмай ..» атты әңгімесінде малтаның қасиетін өмірде болған жағдайлар арқылы дәлелдеуге болады.
  Ұлы Отан соғысының ардагері, қарт майдангер Қинаят ата малта туралы мынадай бір хиқая шертті.
  
  
  «Соғыс даласындағы қырғын шайқаста, қатарымыз селдіреп, біздің взвод қорғаныс шебін тастап,шегінуге мәжбүр болды.Күші басым жау әскерінің танктері екі қанаттап орап,ту сыртымызға өтіп кеткен.Тірі қалған бес жауынгер сай-жыраны сағалап,жаудың тылында қалып қойдық .
  Аштық пен шөл бірдей қысқанда жүу қапшығымды ақтарып отырып,
  бес-алты құрт тауып алдым.Майданға келгеніме сегіз ай болса да,«елдің дәмі ғой»,
  -деп ырымдап,жемей жүргенмін. Сенсеңіз,балам,сол тығылған жерімізде төрт күн,
  төрт күн тырп етпей жаттық. Өйткені мидай жазық далада жаудың көзіне түсіп қалудан қорықтық.Шынымды айтсам,ол уақытта тұтқын болғаннан гөрі,өлгенді артық санайтынбыз. «Пленде болыпты» деген қаңқу ілінген қызыл әскерге елдің бәрі сенімсіздікпен қарайды. Бесінші күні таң ата біздің бөлім қарсы шабуылға шығып,қару-жарағымызбен өз бөлімімізге қосылдық. Жанымызды сақтаған бес-алты құрт болды дегенде,ерекше бөлімнің қызметкерін әрең иландырдық. Абырой болғанда дорба түбінде бір уыс құрт болыпты. Куәлікке соны тарттық. Е,балам,сөйтіп жанымыз бен арымызды қазақтың құрты сақтап қалған еді.»
  

• 6 слайд

  
  Сталиндік репрессияның кезінде осы қазақтың құртты талай адамның жанын алып қалғаны белгілі. Шаш ал десе бас алатын шолақ белсенділердің құтырып тұрған шағы. Жалған жаламен сотталған жандардың әйелдері қазақ жеріндегі АЛЖИР лагерінде өтеп жатқан еді. Бір топ тұтқын әйел қыстың қақаған боранында Жалаңаш өзенінің бойынан барак жасау жұмысына жегіледі.Үкімет үшін бұлар керексіз жандар болатын. Сол себептен дені дұрыс ас берілмей, таңның атысы, күннің батысы, ызғарға қарамастан, қаумалаған күзетшілердің ортасында жүріп жұмыс істеген.
  

• 7 слайд

  Бір күні сол маңдағы Жанашу деп аталатын ауылдан бір топ кәрі – құртан шал – кемпірлер мен жас балалар тұтқындарға жақын келіп, әйелдерді таспен атқылай бастайды. Ал күзетшілер болса балалар мен қариялардың бұл әрекеттеріне риза болып, күле қарайды. Сөйтсе өздері де бір кездері аштықты бастарынан өткерген жергілікті тұрғындар тұтқын әйелдерге жаны ашып, көмектесуді ойластырады. Бірақ Сталиндік саясаттың қырына ілінуден қорқып, амал – айла іздестіреді. Сондықтан осы бір амалды тапқан екен. Жас балалар жау есебіндегі тұтқын әйелдерге деген жек көрушілік сезімін жеткізбек болғандай, оларды таспен атқан болып күзетшілерді алдаған. Осылайша тұтқындарға тамақ береді. Олардың бұл көмегі тұтқындағы әйелдерге үлкен демеу болып, өлімнен аман қалуына септігін тигізеді. Өле – өлгендерінше қазақтардың алдында, олардың дарқандығы мен тапқырлығы алдында бас иіп өткен екен.
  

• 8 слайд

  Қ. Мырзалиевтың балаларға арналған өлеңінде:
  
  Езген құрт ол жұқарған –
  Не жетеді малтаға?
  Аштықтан сол құтқарған
  Жүрсе егер қалтада, – деп төрт жол өлең жолдарына құрттың қадір – қасиетін сиғызып, сипаттап кеткенін көреміз.
  

• 9 слайд

  Қазір бұл құрт - сонау зеңгір көкте самғап жүрген ғарышкерлердің жеңсік асы. Кеңестік ғалымдар әр ұлттың тағамдарын зерттей келе, құртымыздың құрамы құнарлы, түрлі минералдар мен витаминге бай, денсаулыққа пайдалы, әрі сақтауға төзімді екенін анықтады. Сол себепті, құрт – ғарыштық тағам мәртебесін ие болды.
  Міне, осылай қазақтың жеңсік асы – құрт ұлттық деген масштабтан шығып, ғарыштық деңгейде танылып отыр.