Презентация по башкирской литературе на тему "Умырзая" риүәйәте (9 класс)

• 1 слайд

  «УМЫРЗАЯ» РИҮӘЙӘТЕ
  

• 2 слайд

  НИНДӘЙ СӘСКӘ УЛ?
  

• 3 слайд

  Урал тауҙары биттәрендә иртә яҙҙа иң тәүгеләрҙән булып сәскә ата. Ирәндек, Ҡырҡты, Уралтау тауҙарында апрель аҙаҡтарында, май баштарында бөтә асыҡ урындар умырзая менән ҡаплана. Умырзая сәскәһе тышҡы формаһы менєн тюльпанға оҡшай. Умырзая сәскәһенең ғүмере бик ҡыҫҡа: 4–5 көн. Ғәжәп күренеш: әле ныҡлап үлән дә сыҡмаған, ағастар ҙа әле яланғас тора, ә асыҡ урындар күк умырзая сәскәһе менән ҡапланған, һәм улар араһында әле бында, әле тегендә һары умырзая ялҡынлана... Умырзаяны русса подснежник тип тәржемә итеүселәр ҙә бар. Ләкин был дөрөҫ түгел.
  КҮК УМЫРЗАЯ
  СОН-ТРАВА
  

• 4 слайд

  (рус. Адо́нис весенний, лат. Adonis vernalis) — лютиктар ғаиләһенә ингән, иртә яҙҙан сәскә ата торған тетмәкәй япраҡлы, эре сәскәле үҫемлек; бал ҡорттары уның һеркәһен яратып йыя; Лютик һымаҡтар (Ranunculaceae) ғаиләһенән күп йыллыҡ үлән үҫемлек, бейеклеге 50 см-ға етә ала. Апрель-май айҙарында һары сәскә ата, июнь-июльдә орлоғо өлгөрә. Һары умырзая ҡайын һәм имән урмандары ситендә, ҡалҡыулыҡтарҙың көньяҡ-көнбайыш, көньяҡ-көнсығыш биттәрендә үҫә. Үҫемлекте Башҡортостандың күпселек райондарында күрергә мөмкин. Тик Ҡалтасы, Яңауыл райондарында ул осрамай.
  ҺАРЫ УМЫРЗАЯ
  ГОРИЦВЕТ
  

• 5 слайд

  Ныҡлы вертикаль тамырһабаҡлы күп йыллыҡ төклө үлән. Һабағы төҙ, бейеклеге 15—40 см. Өс тапҡыр теленгән ҡыҫҡа һаплы өс өҫкө япрағы япма барлыҡҡа килтерә. Сәскәһе аҡ, эре, яңғыҙ. Май—июндә сәскә ата. Емеше ҡыҫҡа башлы, күп сәтләүекле, аҡ ойошҡан төк м‑н ҡапланған, июнь—июлдә өлгөрә. Яҡынса 50 төрө билдәле. Башҡортостанда урман аҡ умырзаяһы үҫә. Һирәк урманда, сағыл һәм ҡоро болонда үҫә, төньяҡ-көнбайыш райондарҙан һәм Башҡортостан (Көньяҡ) Уралының бейек тауҙарынан башҡа, Башҡортостан биләмәһенең бар яғында латаралған. Мал көтөү һәм күпләп йыйыу арҡаһында кәмей.
  АҠ УМЫРЗАЯ
  ВЕТРЕНИЦА
  

• 6 слайд

  НИМӘ УЛ РИҮӘЙӘТ?
  Предание, преданье.
  Башҡорт халыҡ ижадының бер төрө.
  Халыҡ тормошонда , тарихта булған хәл- ваҡиғалар тураһында һөйләгән сәсмә әҫәр – риүәйәт.
  
  

• 7 слайд

  ҺҮҘЛЕК ЭШЕ
  МӨЛКӘТ - ИМУЩЕСТВО
  КӘҢӘШ - СОВЕТ
  ҒАШИҠ- ВЛЮБЛЕННЫЙ
  ҠАРА ҠАРҒА - ГРАЧ
  ҠАРҒАЙ - ПРОКЛИНАЕТ
  
  
  

• 8 слайд

• 9 слайд

  19 АПРЕЛЬ ХАЛЫҠ – АРА
  УМЫРЗАЯ КӨНӨ