Презентация по биологии на тему "Оңтүстік – батыс Алтайдың зоофильді шыбындарының (Diptera, Cyclorrhapha) фаунасы, экологиясы және олармен күрес шаралары "

• 1 слайд

  Тақырыбы:
  Оңтүстік – батыс Алтайдың зоофильді шыбындарының
  (Diptera, Cyclorrhapha) фаунасы, экологиясы
  және олармен күрес шаралары
  
  

• 2 слайд

  Зерттеудің мақсаты мен міндеттері
  Оңтүстік - батыс Алтайдағы марал жайылымдарында кездесетін зоофильді шыбындардың түр құрамын, экологиясын зерттеу және үй жануарлары мен маралдарды олардан қорғау шараларын сынап, күресу әдістерін жасау осы жұмыстың негізгі мақсаты болып табылады.
  Осы мақсатқа жету үшін төмендегі міндеттер қойылды:
  - зоофильді шыбындардың түрлік құрамын, таралуын және ландшафттық орналасуын анықтау;
  - шыбындардың фенологиясын, маусымдық сан өзгерістері мен тәуліктік белсенділігін зерттеу;
  -зерттеу жүргізілген аймақта маралдар мен үй жануарларын қорғау іс - шаралары жүйесін жасау.
  
  

• 3 слайд

  Зерттеудің ғылыми жаңалығы
  Алғаш рет Оңтүстік - батыс Алтайдың марал жайылымдарында таралған зоофильді шыбындардың түр құрамы, таралуы, экологиясы толығымен зерттелді. Қазақстанда бірінші рет Hydrotaеa туыс түрлері толық көрсетіліп, тістіаяқ шыбындардың 11 түрі: H. albipuncta, H. armipes, H. dendipes, H. irritans, H. meteorica, H. palaestrica, H. pandаlei, H. pilitibia, H. tuberculata, H. velutina, H. ringalli анықталды. Бұрын кездеспеген 6 тұқымдастың (Syrphidae, Sphaeroceridae, Scatophagidae, Empididae, Аsilidae, Psilidae) 10 түрі Қазақстанда алғаш рет көрсетіліп отыр.
  Оңтүстік - батыс Алтай жағдайында зоофильді шыбындардың маусымдық сан өзгерістері мен тәуліктік белсенділігі көрсетілді.
  Алғаш рет Шығыс Қазақстанның марал шаруашылықтарында зоофильді шыбындарға қарсы каратэ, фьюри, цимбуш, К-отрин, стомазан дәрілік заттары тексеріліп, қолданылды.
  
  

• 4 слайд

  Зоофильді шыбындардың түр құрамы, экологиясы мен зияндылығының зерттелу деңгейі
  Зоофильді шыбындар - тіршілігі үй және жабайы жануарлармен тығыз байланысты қысқа мұртты [Brachicera], дөңгелек жікті [Сyclorrhapha] қос қанатты [Diptera] жәндіктер. Олар даму сатыларында жануарларды және олар бөліп шығаратын заттарды қоректік қор және қоршаған орта ретінде пайдаланады.
  Шыбындардың түр құрамы мен экологиясын зерттеу алғаш рет адамдардың «миаз» ауруын зерттеуден басталған. Адам дәрігері Вольфарт [1770] ауру адамның танау қуысынан бірнеше дернәсілдерді («құрт») бөліп алып, одан ересек шыбындарды шығарып, олардың барлық сатысының суреті мен сипаттамасын берген.
  
  

• 5 слайд

  Зоофильді шыбындардың эпидемиологиялық және эпизоотологиялық маңызы
  Адам мен жануарларға аса қауіпті шыбындар – гематофагтар. Олар қан сорып, жануарлар организміне тікелей әсер етуімен қатар, қоректену барысында көптеген ауру қоздырушыларын таратуы мүмкін. Нағыз шыбындардың денелерінің сыртында: аяқтары, қанаттары, басы және ас қорыту жүйесі әртүрлі микроағзаларға үнемі толы болатындығы анықталған. Е. Н. Павловскийдің [1948] деректері бойынша нағыз шыбындар [Muscidae] патогендік микроағазалардың 63 түрін тасымалдайды. Олардың арасында адам мен жануарларға аса қауіпті сары сүзек, туберкулез, дифтерия таяқшасы, бруцеллез, аусыл, шошқа обасы мен тілмесі, туляремия аурулары қоздырушылары бар
  

• 6 слайд

  Шыбындармен күрес әдістері және құралдары
  Адам мен жануарларға шыбындардың келтіретін зияны өте көп болғандықтан, жазда барлық табиғи жағдайда, елді – мекендер мен жайылымдарда шыбындардың зияндылық әсерін азайту үшін, оларға қарсы нәтижелі күрес шаралар жүйесін жүргізу қажет. Бұл жүйенің негізін санитарлық – гигиеналық алдын – алу шаралары және шыбындардың барлық даму сатыларын олардың табиғи биотоптары және елді – мекенді жерлерде, қора – жайда ең нәтижелі және экологиялық зиянсыз заттарды қолданып, жою қалауы қажет. Қазіргі уақытта шыбындарға қарсы химиялық, физикалық, биологиялық және механикалық әдістер кеңінен қолданылады. Табиғат жағдайына, мал шаруашылығы технологиясына, шыбындардың қалыңдығы мен экологиялық ерекшеліктеріне сәйкес көрсетілген әдістердің бірін немесе бірнешеуін бірден қолданып, зиянкестерді жояды.
  

• 7 слайд

  Оңтүстік - батыс Алтайдың физикалық – географиялық сипаттамасы мен табиғи – климаттық ерекшеліктері
  Қазақстанның кешенді физикалық–географиялық аудандарға бөліну сызбасына және Қазақ ҒА Секторының мәліметтеріне сәйкес зерттеу аймағы орналасқан территория айқын байқалатын таулы аймақтарға: Кенді және Оңтүстік Алтайға бөлінеді.
  Территорияның жер бедері кең ауқымды тау жүйесінің бір бөлігі болып табылады. Аймақтың солтүстік бөлігін Листвяга сілемінің оңтүстік қыраттары алып жатыр, олар Қатын мен Бұқтырма өзендерінің суын бөліп тұрады. Сілем Кенді Алтай тау жүйесіне де енеді. Территорияның оңтүстік бөлігі Оңтүстік Алтай сілемдерінің солтүстік қыраттарында: Сарымсақты және Алтай Тарбағатайында жатыр.
  
  

• 8 слайд

  
  Зерттеу жұмыстары жүргізілген аймақтың картасы
  
  

• 9 слайд

  
  Syrphidae тұқымдасы
  
  Көлемі орташа немесе ірі шыбындар. Басы жартылай дөңгелек немесе дөңгелек, басының ортаңғы бет бұдыры жақсы дамыған. Мұрты үш жұптан тұрады, ұзын. Кейбір туыстарының дернәсілдері жыртқыш, бітелердің колонияларында өмір сүріп, олармен қоректенеді, өсімдікқоректі дернәсілдері қияқ, түйежапырақ сияқты жапырағы ірі өсімдіктердің сабағында тіршілік етеді, үшіншілері шіріген заттары көп суда өсіп - өнеді.
  

• 10 слайд

  Syrphidae тұқымдасы
  

• 11 слайд

  Erystalis tenax Latrielle
  Кәдімгі араға ұқсас шыбын
  
  Таралуы. Космополит. Солтүстіктен басқа жердің барлығында кең таралған шыбын. Қазақстанның оңтүстігі мен батысында кәдімгі шыбындар қатарында. Оңтүстік- батыс Алтайда алғаш рет анықталған.
  Экологиясы. Ересек шыбындар сапрофагтар. Мал қора- жайы, маралдардың мүйізін алу орындарына, шалғынды белдіктерде өсімдіктерде жиі кездеседі. Дернәсілдері копрофагтар. Жануарлар нәжістері мен көң суларында, ластанған суларда дамиды. Дернәсілдерін «егеуқұйрық» деп атайды, өйткені олардың құрсағының ұшында тыныс алатын ұзын түтікшелері болады. Бұлар көп жағдайда мал азығын бүлдіреді, әсіресе сүрлем шөпті.
  
  

• 12 слайд

  Erystalis tenax Latrielle
  Кәдімгі араға ұқсас шыбын
  

• 13 слайд

  
  Muscidae тұқымдасы – нағыз шыбындар
  
  Қос қанаттылар қатарының ең түрге бай тұқымдасы. Басқа тұқымдастармен, салыстырғанда нағыз шыбындар жануарларға жақын, тікелей қарым- қатынастағы жәндіктер. Бұл тұқымдас түрлері табиғатта кең таралған, экологиялық иілімділігі өте жоғары, табиғат өзгерісіне тез бейімделгіш шыбындар. Нағыз шыбындардың жалпы биологиясы толық зерттелген деуге болады. Олардың ересектері (имагосы) облигатты және факультативті гематофагтар, ал дернәсілдері жайылымда жануарлардың қиында, бөлме шыбыны мен істік тұмсық күзгі қан сорғыш шыбынның дернәсілдері көңде, құс саңғырығында дамиды.
  

• 14 слайд

• 15 слайд

  Musca domestica Linneaus
  Бөлме шыбыны
  
  Таралуы. Космополит. Дүние жүзінде таралған. ТМД кеңістігінде Поляр шеңберіне, Волга, Таймыр аралдарына жеткен . Тундрада тек елді – мекенді жерлер мен мал қораларынан басқа, ненецтердің чумдарын паналайды. Қазақстанда барлық табиғи аймақтарда таралған
  

• 16 слайд

  Cурет 8 - Зоофильді шыбындардың қалың түрлерінің тау бөктеріндегі маусымдық сан өзгерістері (Маралды ШҚ, Шұбарағаш жайлауы, теңіз деңгейінен 600-700 м биіктікте, жылқыда жүргізілген есеп бойынша, 2006 жыл)
  

• 17 слайд

  Мал мен маралдарды зоофильді шыбындардан қорғау шараларының жүйесі
  Шыбындармен күресті алдын – алу және жою шаралары арқылы жүзеге асырады. Алдын –алу шараларын ең алдымен, шыбындардың бар-жоқтығына қарамастан мал қораларында жүргізеді. Бұл ағаш еден мен астаулар астында, қоршаулар ішінде нәжіс, азық қалдықтарының қалуын болдырмауға негізделеді.
  Шыбындарды жою шаралары олардың өсіп-өну орындарын құрту, имаголарын әртүрлі инсектицидтермен мал түгін бүркіп-шылау арқылы, аэрозольдар шашу, аулағыш еліктіргіш құралдар арқылы жоюды қарастырады.
  Маралдарды зоофильді шыбындардан қорғау мақсатында ұсынылған іс – шаралардың ішінде жәндіктердің ең жоғарғы белсенділік көрсету кезеңінде (шілде – тамыз) маралдарды инсектицидтер және репелленттермен өңдеудің маңызы зор.
  

• 18 слайд

  қорытынды
  Оңтүстік – батыс Алтайдың марал жайылымдарында зоофильді шыбындардың 10 тұқымдас, 26 туысының, 54 түрі таралғандығы анықталды. Тау бөктерінің далалық белдігінде 30 (55,55%) түр, орманды – шалғынды белдікте 46 (85,18%) түр, таудың барлық табиғи аймақтарында зоофильді шыбындардың 22 (40,74%) түрі таралған. Олардың 28 (60,86 %) түрі жануар-лармен (ірі қара, жылқы, қой, марал) қоректік және мекен ету ортасы жағынан тығыз байланысты.
  Далалық белдік жайылымдарында шыбындардың маусымдық сан өзгерісі үш шыңды қисықпен сипатталады. Бұл сызба негізінен сол аймақтағы ең қалың шыбындардың (Мusса tempestiva, Моrellia simplех) фенологиясы және маусымдық сан өзгерісімен байланысты. Орманды – шалғынды белдікте шыбындар кеш шығады да (мамырдың екінші жартысы), маусым – шілдеде ең қалың деңгейіне жетеді