Презентация по биологии на тему "Терінің тосқауылдық рөлі. Терінің құрылысы мен қызметі. Тері туындылары" (8 класс))

• 1 слайд

  Ақтөбе облысы,
  Байғанин ауданы,
  Жарқамыс ауылы,
  Жарқамыс орта мектебінің
  биология пәнінің мұғалімі
  Санкина Майра
  Унайбаевна
  

• 2 слайд

  а) тірек сызбамен жұмыс
  Үй тапсырмасын тексеру
  БҮЙРЕКТІҢ
  ҚЫЗМЕТІ
  
  
  
  
  
  
  

• 3 слайд

  БҮЙРЕКТІҢ
  ҚЫЗМЕТІ
  СУ МЕН
  ТҰЗДЫҢ
  МӨЛШЕРІН
  РЕТТЕЙДІ
  БҮЙРЕКТЕ
  ЗӘР ТҮЗІЛЕДІ,
  КҮРДЕЛІ
  БИЛОГИЯЛЫҚ
  СҮЗГІ
  ҚАН МЕН
  БАСҚА ДА
  СҰЙЫҚТЫҚТЫҢ
  ҚҰРАМЫН
  РЕТТЕЙДІ
  ҚАНДАҒЫ
  ТҰЗДЫҢ
  МӨЛШЕРІН ЖӘНЕ
  ОСМОСТЫҚ
  ҚЫСЫМДЫ
  РЕТТЕЙДІ
  АҒЗАНЫҢ ІШКІ
  ОРТАСЫНЫҢ
  ТҰРАҚТЫЛЫҒЫН
  САҚТАЙДЫ
  

• 4 слайд

  1.Адам бүйрегінің массасы урология
  
  2.Бүйрек арқылы тәулігіне неше
  метр қан ағады цистит
  
  3.Зәр шығару мүшелерін және олардың
  ауруларын зерттейтін ғылым 150 гр.
  
  4.Несепағар мен қуықтың қабынуы 1500-1700
  
  5.Микроорганизмдер тудыратын бүйрек
  шумағының қабынуы энурез
  
  6.Түнде зәр тоқтамайтын ауру зәр шығару
  
  7.Қуық қандай қызмет атқарады? нефрит
  
  8.Үрмебұршақ пішінді жұп мүше фильтрация
  
  9.Нәтижесінде зәр түзілетін үрдіс бүйрек
   
  

• 5 слайд

  
  Бүйрек аурулары
  

• 6 слайд

  Пиелонефрит –бүйрек астаушасының қабынуы
  Нефрит
  Бүйрек элементтерінің қабынуы
  Уретрит –зәр шығару өзегінің қабынуы
  Цистит
  Қуықтың қабынуы
  Энурез
  Түнде зәр тоқтамау
  Бүйрек аурулары
  

• 7 слайд

  1.Асты ұсақтап, механикалық өзгеріске ұшыратады.
  2.Кеуде қуысында орналасқан, газ алмасуға қатысады.
  3.Адам денесінде зиянды заттарды сыртқа шығаратын мүше
  4.Шайнауға, сөйлеуге, дәм сезуге қатысатын мүше.
  т і с
  ө к п е
  б ү й р е к
  т і л
  

• 8 слайд

  Терінің тосқауылдық рөлі. Терінің құрылысы және қызметі.
  Тері туындылары:Терінің типтері. Тері күтімі.
  Сабақтың тақырыбы:
  

• 9 слайд

  Сабақтың мақсаты:
  Білімділік: Адамның тіршілік әрекетіндегі терінің атқаратын қызметінің ерекшеліктерімен таныстыру.
  Дамытушылық: Терінің құрылысын, қызметі мен маңызын түсіндіре отырып, ой-өрістерін дамыту, ізденімпаздыққа, еңбекқорлыққа, шығармашылықпен жұмыс істеу дағдысын жетілдіру.
  Тәрбиелік: Алған білімдерін өмірде пайдалануға үйрету, адамгершілікке, сұлулыққа тәрбиелеу.
  

• 10 слайд

  Сабақтың типі: Жаңа білімді қалыптастыру
  Сабақтың түрі: Аралас сабақ
  Оқыту әдісі: СТО элементтері, кесте, тест тапсырмалары
  Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру бөлімі
  ІІ.Үй тапсырмасын тексеру
  ІІІ.Ой қозғау
  ІV.Мағынаны тану. Постер қорғау
  V. Жұмбақ шешу
  VІ. Түртіп алу. «Сіз білесіз бе?»
  VІІ. Ой толғаныс а)Биологиялық диктант
  ә) Сұрақ-жауап (ой қорыту)
  б) Семантикалық карта
  в) Есеп шығару
  VIII. Үйге тапсырма
  IX. Бағалау
  
  

• 11 слайд

  Постер қорғау
  

• 12 слайд

  I. Терінің құрылысы мен маңызы
  

• 13 слайд

  Сыртқы қабат –
  эпидермис
  Нағыз тері –
  дерма қабаты
  Шел қабаты
  

• 14 слайд

  Қорғаныштық
  Тері барлық ұлпалар мен мүшелерді механикалық зақымданудан сақтандырып, ағзаға бөгде заттардың, ауру тудыратын микроағзалардың енуіне жол бермейді. Тірі ағзаны өтпе сәулелердің артық мөлшерінің зиянды әсері-
  нен қорғайтын қоңыр пигмент жасап шығарады. Теріде балалардың мешел ауруының дамуына кедергі жасайтын Д дәрумені түзіледі.
  Теріде қысымды, ауырғанды, суық пен жылуды қабылдайтын әртүрлі рецепторлар болады. Олар адамды жарақаттанудан, күюден, үсуден сақтайды.Тері сезімталдығы ағзаның қоршаған ортамен өзара байланысында маңызды роль атқарады. Тері сезімталдығынан айырылса, адам көп жарақаттанады, себебі ешнәрсені сезбейді. Сонымен қатар терінің бактерияны жою қабілеті бар. Таза тері микроағзаларды жоятын зат –лизоцим жасап шығарады.
  
  

• 15 слайд

  Жылуды реттеу
  Химиялық жолмен
  Физикалық жолмен
  Зат алмасу кезінде ағзада түзілетін жылу мен бұлшықеттердің жұмысына байланысты. Бұл тағамның құрамындағы ағзалық заттардың ыдырауынан бөлінетін энергия арқылы реттеледі.
  Ағзада пайда болған энергияның сыртқы ортаға жылу түрінде бөлінуі арқылы жүзеге асады. Оған теріден судың тер арқылы булануы мысал болады. Тері арқылы ағзадағы жылудың реттелуі тер бездерінің, қантамырлардың, тері шелмай қабатының қатысуымен жүреді.
  

• 16 слайд

  Тері – дененің сыртқы жабыны. Тері негізгі үш қабаттан тұрады. Сыртқы қабат, нағыз тері қабаты және шел қабаты.
  
  1. Сыртқы қабат – эпидермис көпқабатты эпителий ұлпасынан түзілді. Оның терең қабатында пигмент болады,
  терінің түсі осыған байланысты.
  Эпидермистің қалыңдығы барлық жерде
  бірдей болмайды. Ол қысым көп түсетін
  және көп үйкелетін жерлерде (алақанда, табанда ) қалыңдау болады.Ол үнемі түлеп, тереңірек орналасқан жасушалардың есебінен жаңарып отырады. Эпидермис өлі, мүйізденген жасушалардан тұрады. Балалардың тері эпидермисі өте жұқа болады.
  
  
  II. Терінің құрылысы
  

• 17 слайд

  2. Ортаңғы қабаты – дерма
  немесе нағыз тері
  Онда жүйке талшықтарының ұштары мен
  қан тамырларының жиі торы орналасқан.
  Балалар мен жасөспірімдерде нағыз
  тері қабаты 16 жасқа дейін өседі.
  Бұнда көптеген рецепторлар, май
  және тер бездері, түк түбірі орналасады.
  

• 18 слайд

  3. Шел қабаты – терінің ең терең қабаты.
  Ол жұмсақ дәнекер ұлпасынан және
  жасушалардың шоғырынан тұрады. Ол
  “төсеніш” қызметін атқарады. Қоректік
  заттардың және энергияның “қоймасы”
  болып есептеледі.
  

• 19 слайд

  Суретпен жұмыс
  III. Терінің түзілістері
  

• 20 слайд

  
  Май бездері – нағыз теріде түк түбірлерінің
  маңында орналасады. Алақан мен табанда
  мүлдем болмайды. Адам тәулігіне 20 гр
  дейін май бөледі. Ол теріні құрғап кетуден,
  жарылудан сақтандырып, шаш-түкті жұмсар-
  тып оған жылтыр рең береді.
  
  
  Тері бездері – нағыз терінің терең қабатын-
  да және шел қабатында болады. Олар
  шумаққа оралған түтікшелер болып табы-
  лады. Тері бездерінде терінің бетіне бөлініп
  шығатын тер түзіледі. Олар табанда, ала-
  қанда көп болады. Әдетте тер аздаған
  мөлшерде бөлініп отырады да , сол сәтте
  терінің бетінен буланып отырады. Қоршаған
  ортаның температурасы жоғарылағанда
  немесе қызу дене еңбегі кезінде тер бөліну
  күшейеді.
  

• 21 слайд

  Шаш-түктер – бұл тері түзінділері. Олар
  алақанда табанда және кілегейлі қабықша-
  дан басқа адамның бүкіл терісін жауып
  жатады. Олар терінің бетінде көлбеу орна-
  ласқан. Әрбір шаш-түктің түбірі мен өзегі
  болады. Түбір түк қалтасында орналасқан.
  Кез-келген шаш-түкте бірыңғай салалы
  бұлшықет талшығы, эфференттік жүйке
  ұштары және қан тамырлары болады.
  
  Тырнақ – тері түзінділері. Ол жұқа мүйізденген
  пластинка болып табылады. Ол тырнақ
  ернеуінде орналасқан және дәнекер ұлпаны
  талшықтар арқылы саусақтың тырнақ
  буынымен тығыз байланысқан.Тырнақ саусақ
  басын зақымданудан сақтайды.
  

• 22 слайд

  1.Өзінің жаны жоқ
  Жандыға жабысып күн көрер
  (тырнақ)
  2.Газды да алмастырады,
  Суды да бөледі.
  Ыстық – суығыңды сезеді,
  Күте білсең, аурудан да қорғайды.
  (тері)
  3.Жас кезінде қара орман
  Жыл өткен сайын ағарған.
  (шаш)
  Жұмбақтар шешу
  

• 23 слайд

  1.Ең жұқа тері көз қабақтарында болады.
  2.Ең сезімтал тері ерінде
  3.Ең қалың тері өкшеде
  4.Тәулігіне теріден 20 грамм тер, май бөлінеді
  5.Тәулігіне 0,5 литр су тері арқылы бөлінеді
  6.1 грамм тер бөліну үшін 2,4 кДж жылу жұмсалады.
  7.Адам терісінде 15000суық және 16000 жылу рецепторлары бар.
  8.Адам шашы сабын көпіршігінен 500 есе, қылтамырлардан 5 есе, өрмекші торының жіпшелерінен 20 есе қалың болып келеді.
  9. Әдетте бастағы шаш аптасына 3,5 мм-ге ұзарады
  10.Әдетте тырнақ аптасына 2,5 мм-ге өседі
  11.Тырнақтар қыс мезгіліне қарағанда жазда көп өседі
  12.Қолдың тырнақтары аяқтың тырнақтарынан жылдам өседі.
  Сіз білесіз бе?
  

• 24 слайд

  1.Денеміздің сыртқы жабыны ...........
  2.Тері .......... қатысады.
  3.Денеге әртүрлі .......... енуіне жол бермейді.
  4.Тері ....., ......, ...... деп аталатын үш қабаттан тұрады.
  5.Дерма қабатында ...., ....., өсінділері бар.
  
  Керекті сөздер: микробтар, тері, зат алмасуға, эпидермис, дерма, тырнақ, шаш, шел.
   
  а)Биологиялық диктант
  Бекіту тапсырмалары
  

• 25 слайд

  1.Терінің атқаратын қызметі
  2.Тері қандай қабаттардан тұрады?
  3.Тері түзілістерін атаңыз.
  4.Май терінің қай қабатында орналасқан?
  5.Шаш, тырнақты қалай күту керек?
  6.Тері қандай ұлпалардан түзілген?
  7.Терінің түсі неге байланысты?
  8.Тері ауруының дәрігері қалай аталады?
  9. Адам тер арқылы тәулігіне қанша литр су жоғалтады?
  ә) Сұрақ-жауап:
  

• 26 слайд

  б) Семантикалық карта
  
  + +
  
  +
  
  +
  
  +
  
  +
  +
  
  +
  
  
  
  

• 27 слайд

  №1 есеп. Орташа температурада теріден тәулігіне 8000 мл тер бөлінеді. 1 г. Термен бірге 0,58 калория жылу бөлінеді. Ал 800 гр. Термен неше калория жылу бөлінетінін анықтаңыз?
  
  Жауабы: 1 г – 0,58 кал.
  800 мл. – Х кал
  Х= 𝟖𝟎𝟎−𝟎,𝟓𝟖 𝟏 =𝟒𝟔𝟒 калория жылу бөлінеді.
  
  в) Есеп шығару
  

• 28 слайд

  Балалар бүгін терінің құрылысы мен қызметін танып білдік. Тері – біздің табиғи жаратылыс «киіміміз». Оны шешудің, үтіктеудің немесе жақсысын сатып алудың қажеті жоқ. Ол әрқашан денеңе шақ. Қандай ғажайып зат. Біздің теріміз ағзаны түрлі жарақаттардан және ауру таратқыш микробтардан қорғайды. Сондықтан да терімізді таза ұстайық.
  

• 29 слайд

  №2 есеп. Ыстық бөлмелерде (370 С) жылу тек тер арқылы денеден шығады, ол кезде 4,5 л бөлінген термен неше калория жылу шығатынын есептеңіз.
  
  Үйге тапсырма
  §54 Тақырыпты оқу
  Бағалау.
  Сабақты аяқтау.
  

• 30 слайд

  Назар аударғандарыңызға рахмет!