Презентация по биологии "Жануарлар селекциясы"

• 1 слайд

  Жануарлар селекциясы.Қазақстан жануарлар селекциясының жетістіктері
  
  Дайындаған: Еркінжас А. Мейрамов А.
  Тексерген:Калиева А.А.
  
  
  
  
  

• 2 слайд

  Жануарлар селекцияысы
  Жануарлар селекциясының негізіне де өсімдіктердегідей тұқым қуалайтын өзгергіштік пен сұрыптау жатады. Жаппай және жеке сұрыптаулар жануарларға да тән. Алайда жануарлар селекциясының өз ерекшеліктері бар. Олар: жануарлар тек жыныстық жолмен ғана көбейеді; жануарларда ұрпақ саны көп бола бермейді және әрбір жекек даралардың өзінің селекция үшін маңызы болуы мүмкін.
  Жануарлар селекциясында оның түрлі белгілері мен қасиеттерінің арасындағы байланыстар ескеріледі. Мысалы, ірі қара малдың сүттілігі оның дене бітіміне,қан айналу және тыныс алу жүйелерінің жақсы жетілуіне,т.б. байланысты. Сондықтан малдың тұқымын асылдандыру үшін жаппай сұрыптаудың осындай тәсілі қолданылады. Осылайша бірнеше белгілері бойынша сұраитай жүргізу арқылы біздің елімізде ірі қараның етті бағыттағы-қазақтың ақбас сиыры және сүтті бағыттағы-қырдың қызыл сиырлары шығарылды.
  
  

• 3 слайд

  Жануарлардың әр түрлі тұқымдары сыртқы орта жағдайларының өзгерісі мен азықтандыруға бірдей жауап бере бермейді. Мысалы, ірі қараның етті тұқымдарына құнарлы азық берілсе салмағы артады, ал сүтті тұқымдарда сүті молаяды. Сол сияқты жұмыртқалағыш леггорн тауықтарына жемді жақсы берсе, салмағы онша өзгермейді, бірақ жұмырқалағыштық қасиеті артады.
  Жануарлар селекциясында қолданылатын будандастыру әдістері. Жануарлар селекциясында өсімдіктер селекциясындағыдай будандастырудың үш түрлі әдісі қолданылады: туыстық, туыстық емес және алыстан будандастыру. Туыстық будандастыруда бастапқы форма ретінде бір-біріне туыстығы жақын жануарлар немесе ата-анасы мен ұрпағы алынады. Будандастырудың мұндай түрі организмнің бойындағы кейбір рецессивті гендер арқылы анықталатын белгі-қасиеттерді гомомзиготалы жағдайға келтіру үшін қолданылады. Рецессивті гендердің әсері гетерозиготалы жағдайда білінбейтіндігі Мендель заңдарына байланысты екенін білесіңдер. Ал жақын туыс жануарлардың гендері құрамы жағынан бір-біріне ұқсас келеді. Сондықтан олардың ұрпағы көбінесе гомозиготалы жағдайда болады.
  
  

• 4 слайд

  Алыстан будандастыру.
  Алыстан будандастыру әдісі тек өсімдіктерде ғана емес,жануарлар селекциясында да қолданыады. Жануарларда да өсімдіктерде-гідей түраралық будандар көбінесе ұрпақсыз болады. Мұндай жағдайда,олар-дың ұрпақ беру қабілетін қалпына келтіру өте күрделі. Себебі жануарларда хромосома санын екі еселеу арқылы полиплоидтерді алу мүмкін емес. Алайда,алыстан будандастыру арқылы алынған будандардың ұрпақсыз болсада шаруашылықтық маңызы бар. Мысалы,бие мен есекті будандастыру арқылы алынған қашырды адам баласы ертеден пайдаланып келеді.
  Кейбір түраралық будандастырулардан алынатын будан ұрпақ өсімтал келеді. Мұндай жағдайда олар үй жануарларының жаңа түрлерін шығару үшін,яғни селекциялық мақсатта қолданылады.
  

• 5 слайд

  Алыстан будандастыру әдістің қолданудың нәтижесінде көптеген жетістіктерге қол жетті. Соның бірі,мысалы,қазақстандық ғалымдар: Н.С.Бутарин,Ә.Есенжолв және А.Жандеркиндер биязы жүнді қойларды жабайы арқармен будандастырырып,арқар-меринос тұқымын шығарды. Мұндай қойлар биік таулы аймақтардағы жайылымдарда жайылып,тіршілік етуге бейім келеді. Ондай қасетті олар-арқардан,ал жүнінің биязылығын енесінен-биязы жүнді қойдан тұқым қуалап алған.
  Қодас пен мүйізді ірі қараны будандастыру бойынша да селекциялық жұмыстар жүргізілуде. Қодас-биік таулы жерлерде өсетін үй жануары. Негізінен күш көлігі ретінде пайдалынылады. Еті қатты,сүті аз,бірақ майлы болып келеді. Мүйізді ірі қара мен қодастың арсынан шыққан будандарда, гетерозиске байланысты еті мен сүтінің сапасы қодасқа қарағанда артық болып шыққан.
  
  

• 6 слайд

  Қазақстан селекционерлерінің қол жеткен табыстары.
  Ірі қара мал тұқымы. Қазақтың Ақ бас сиыры қазақтың жергілікті сиырын қалмақ бұқасымен бұдандастырып, одан алынған ұрпақты Герофорт тұқымымен шағылыстыру арқылы алынған. Қырдың қызыл сиыры — Солтүстік Қазақстанда шыққан бұл тұқым қазақтың жергілікті сиырын Швицкий бұқасымен бұдандастыру арқылы алынған. Симменталь ірі қара малы және Әулиеата ірі қара малы тұқымдары бар
  
  

• 7 слайд

  Қой тұқымдары
  Қазақтың арқар-мериносы. Бұл академик М.Ф. Ивановтың ұсынған әдісі бойынша биязы жүнді қойды таудың тағы арқарымен бұдандастыру арқылы шығарылған, дүние жүзіндегі бір ғана қой тұқымы. Қазақтың арқар-мериносын шығаруда, негізінен, шағылыстырудың сіңіре будандастыру және зауыттық будандастыру тәсілі қолданылды. Үшінші үрпақтың будан қошқарлары қандас саулықтарымен (ата жанынан қуғанда) шағылыстырылады. Осының нәтижесінде төртінші ұрпақ алынды. Бұл ұрпақтың қошқарлары да қандас саулықтармен шағылыстырылды. Бұдан бесінші ұрпақ алынды. Жұмыстағы негізгі мақсат — қойдың тұкымдық жаңа тобын, биік таулы жердің жағдайына бейімделген биязы жүнді қой түқымын шығару болды. Іріктеу және жұп таңдау, басқа да күрделі жұмыстарды орындаудың нәтижесінде қойдың отандың жаңа тұқымы — қазақтын арқар-мериносы шығарылады. Авторлары: Ж.С. Бутарин, А.И. Есенжолов, Е.В. Большакова, А.И. Жандеркин. Республика көлемінде қойлардың бір қатар асыл тұқымдары бар. Олар: қазақтың биязы жүнді қойы, авторы: В.А. Бальмонт. Дегерес қойы — авторлары: В.А. Бальмонт, Т.Б. Бөкенбаев, М.А. Атлетов, Т.С.Садықүлов, А.Б.Байжүманов, т.б. Еділбай қойы—халықтық селекциялық жолмен алынған. Құйрықты қойлардың ең жақсы тұқымы. Жергілікті құйрықты қойлардың тұқымын асылдандыру үшін Еділбай тұқымының таза көпщарларымен бұдандастыру жүргізеді. Қаракөл қойлары көп ғасыр бұрын Орталық Азияда, Бұхарада шығарылған. Қазір қаракөл қойлардың қара, көк, сұр, қызғылт, қызыл коңыр, шатурн түсті түрлері бар.
  

• 8 слайд

  Жылқылардың тұқымдары:
  
  1. Қостанай жылқысы — авторлары: В.А. Хитенов, А. Моторико .
  2. Көшім жылқысы — авторлары: Ю.Н. Барминцев, А.И. Беляев, М.В. Борисов, С.С. Рзабаев.
  3. Мұғалжар жылқысы — Ю.Н. Барминцев, И.Н. Нечаев, С.С. Рзабаев, А. Жұмағүлов, Г. Бегімбетова.
  
  

• 9 слайд

  Республикамыздың ғылыми-зерттеу мекемелерінде мал тұқымын асылданды-рудың жаңа әдістері де ойластырылған. Мысалы,академик Ф.М.Мұханбетқа-лиевтің басшылығымен Эксперименттік биология институтында дүние жүзі бойынша алғаш рет трансплантация әдісімен қозы алынды. Оның мәнісі-ұрық-танған жұмыртқа жасушасы басқа аналық организмге апарып салынады да содан ұрпақ дамиды. Мысалы,аустралияның биязы жүнді қойының ұрығымен біздің жергілікті қойдың аналығын ұрықтандырып,содан қозы алынды. Бұл әдіс мал тұқымын асылдандырудың жолдарын жеңілдетеді.
  Трансплантация әдісі-қазіргі уақытта мал шарушылығында кеңінен қолданы-лады.
  
  

• 10 слайд

  Назарларынызға рахмет
  

Краткое описание документа:

Пән: Өзін - өзі тану

Өтілу мерзімі: 08.09.2014ж

І Бөлім. Таным қуанышы.

Сабақтың тақырыбы: Кіріспе. Өзін –өзі туралы түсінік. Өзімді өзім танумен өсіп келем. (1-сабақ).

Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік: Өзін Қазақстан Республикасының азаматы ретінде сезінуі, ел, қала, ауыл, оқу өміріне өзінің қатысты екенін білуі, қоғамға қызмет етудің мәнін түсіну,қарама – қарсы жыныс өкілдермен достық қарым – қатынас жасай алу, өз әрекеттері үшін жауапкершілікті сезіне алу.

Байланыстырып сөйлеу тілін дамытуда: оқыған мәтіннің мазмұны бойынша сұрақтарға жауап беру; мұғалімнің сұрағына жауап болатын сөйлемдерді баға бере алу. Дамытушылық: Өзінің қайталанбас жекелігін сезіне білуі, өзгелердің жекелігіне құрметпен қарай алуға, достық қарым – қатынасты бағалай білуге, қоршаған орта мен адам сұлулығын бағалай алуға дамыту.

жазба сөйлеу дағдыларын қалыптастыру; сауатты жазу, өз ойын еркін түрде жеткізе білу дағдыларын, ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік: Адамның қоғамдағы рөлін ашу үшін: басқа адамдармен өзара қарым – қатынас жасау мәдениеті, адамгершілік мінез – құлық, адами қарым – қатынастар эткасына, сауаттылыққа, зеректікке, адамгершілікке, мейірімділікке; оқу-білімге, ізденімпаздыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.

Көрнекі-құралдар: қарындаштар, А4, стикер, қосымша оқулық

Сабақтың түрі: дамытушылық.

Сабақтың типі: жаңа білімді меңгеру

Сабақтың әдіс-тәсілдері: талдау, жинақтау, жүйелеу; дербес, жұптық, ұжымдық жұмыс.

Сабақтың барысы:

1. Психологиялық дайындық.

- оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру;

- сабақ мақсатын анықтау;

- бір-бірлеріне сәттілік тілеу.

2. Қызығушылықтарын ояту.

МАҒЫНАНЫ ТАНУ.

1) «Ой қозғау» стратегиясы.

«Өзін –өзі туралы түсінік. Өзімді өзім танумен өсіп келем». жазбаша

Ауызекі сөйлеуге диалог (адамдардың бір-бірімен сөйлесуі) және монолог (адамның ішкі сезімі, іштей ойлау) жатады.

2) Шығармашылық тапсырмалар.

«» өлең, мақал – мәтелдер, жұмбақтар,нақыл сөздер айту

3) ОЙ ТОЛҒАНЫС

«Ой түіні » ойыны

Сурет салу ( ой суреті)

4) Мәтінмен жұмыс. Қ-1, «Таным тағылымы»(Аңыз әңгіме)

1. «Алыстан көруін үйренді» дегенді қалай түсінесіндер?

2.Сендер танымның қай жолын таңдап алар едіңдер?Неге?

3.Қай данышпанның тағылымы табандылыққа, болашақты болжауды үйретеді? Неліктен?

5. Дәптермен жұмыс.

Өзін – өзі тану өмірдің мәнін түсінуге, қарым – қатынас жасау кезінде жақсы мен жаманды ажыратуға көмектеседі.

Өзін – өзі тануды үйрене отырып, адам өзімен және қоршаған ортамен үйлесімді, жарастықта өмір сүруге талпынады. Ол адамдардың өз мүмкіндіктерін дұрыс пайдалануға, өз қабілеттерін шыңдауға көмектеседі.

Абайдың қара сөздері.

Адам ата – анадан туғанда есті болмайды: естіп, көріп, ұстап, татып білсе, дүниедегі жақсы жаманды таниды. Сондықтан білгені, көргені көп адам есті болады...

...Егер де есті кісілердің қатарында болғын келсе, күніне бір рет, болмаса жұмасына бір рет, ең болмаса айына бір рет өзіңнен өзің есеп ал!

Дүниедегі ең оңай нәрсе – біреуге ақыл айту,

Ең қиын нәрсе – өзіңді – өзің түсіну

Әл – Фараби. (Нақыл сөздің мағынасын қалай түсінесіндер)

Өзін – өзі тану Адамның бүкіл ғұмыры бойы жалғасып отырады; Өзін – өзі тәрбиелеуге, жетілдіруге мүмкіндік береді; Өзгелерді түсініп, бағаулауға негіз болады; Өмірден өз орнын табуға көмектеседі.

6. РЕФЛЕКСИЯ Стикермен жұмыс ойларын жеткізу (жапсыру)

Мен білемін

Менің білгенім

Білгім келеді

7. ҚОРЫТЫНДЫЛАУ.

Үй тапсырмасы

? : 1. Абай атамыздың «Өзіңнен өзін әр күн сайын есеп ал» деген сөзін қалай түсінесіндер?

2.Есті болу үшін адамға қандай қасиеттер керек деп ойлайсыңдар

Бағалау: Өзін бағалау, бір – бірлерін бағалау, мұғалімнің қорытынды бағасы